نهادگرایان اقتصادی مانند «داگلاس نورث» بر این اعتقادند که قواعد حقوقی، محور اصلی ثبات اقتصادی برای کشورهای توسعه یافته محسوب می‌شود. «نورث» بر مبنای گرایش طبیعی انسان، مدلی را ارائه می‌کند که رشد سریع و شتاب اقتصادی یا برعکس رکود و نابرابری فزاینده را در گرو شرایطی می‌داند که دولت‌ها برای افراد فراهم می‌آورند. شرایط مناسب برای رشد، وجود حقوق مالکیت (قانون) و ضمانت اجرایی آن است که فرد را نسبت به پاداش امیدوار می‌کند و باعث ظهور خلاقیت می‌کند. در این چارچوب، فقط دولت است که مسئولیت پیشرفت یا عقب‌افتادگی کشوری را برعهده دارد‌.

اهمیت و نقش دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی در راستای توسعه اقتصادی مناطق آزاد امری انکارناپذیر است. ضرورت هم‌آمیختگی دانشگاه‌ها با مناطق آزاد و پیوند با کاربری‌های مختلف این مناطق در حوزه‌های صنعت، کشاورزی، گردشگری و غیره،‌ یک اصل مهم در رسیدن به شکوفایی و رشد مناطق آزاد است.