مباحث مترتب بر مفاهیمی همچون منطقه‌گرایی و همگرایی منطقه‌ای علی‌رغم اینکه براساس رهیافت‌های نظری، تئوری‌های روابط بین‌الملل قابل تجزیه و تحلیل می‌باشند، اما به منظور نیل به تحلیلی مبتنی بر شناخت جامع و مانع از منطقه‌گرایی و همگرایی باید به علومی چون جغرافیای سیاسی، اقتصاد‌، علوم سیاسی و جامعه‌شناسی سیاسی نیز توجه داشت.

این یک واقعیت جهانی است که توسعه اقتصادی به یکی از مولفه‌‌های اساسی در تعیین قدرتمندی کشورها تبدیل شده است. لذا اهمیت کسب قدرت اقتصادی از طریق فتح بازارهای جهانی به یکی از اهداف اصلی دولت‌ها بدل گردیده است. واضح است که دستیابی به توانمندی اقتصادی و به تبع آن تحقق توسعه اقتصادی با حفظ استقلال کشور، جز در سایه تعامل موثر و سازنده با اقتصاد جهانی به دست نخواهد آمد.

در اهمیت جایگاه رئیس‌جمهور در فعالیت مناطق آزاد همین بس که ایشان رئیس یکی از مهم‌ترین شوراهای میان نهادی ساختار حکومتی کشورمان است که در قانون اساسی به آن اشاره‌ای نشده «شورای عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی»، که نهادی برای هم‌افزایی همه نهادهای درگیر اجرای مزایا و معافیت‌های قانونی مناطق آزاد است.

خبر تصویب نهایی لایحه ایجاد مناطق آزاد جدید در مجمع تشخیص مصلحت نظام پس از ۵سال از ارسال لایحه به مجلس شورای اسلامی و پایان یافتن انتظار طولانی را قاعدتا باید رویداد مناسبی تلقی کرد؛ اما با بررسی شرایط پیرامونی این مناطق و تغییر مجلس و دیدگاه نمایندگان انقلابی مجلس یازدهم به مناطق آزاد را می‌توان نامناسب‌ترین زمان برای آغاز فعالیت مناطق جدید دانست‌‌.

لایحه‌ پیشنهادی دولت تدبیر و امید درخصوص ایجاد مناطق آزاد و ویژه اقتصادی جدید، پس از اینکه از سال‌۱۳۹۵ در فضای بلاتکلیفی به دلیل اختلاف نظر میان مجلس و شورای نگهبان به سر می‌برد، بالاخره از سوی مجمع تشخیص مصلحت نظام مورد تصویب قرار گرفت.