ترانزیت، ماموریت اصلی چابهار

به گزارش اخبار آزاد مناطق به نقل از ایرنا، موضوع شکل‌گیری مناطق آزاد تجاری کشورمان از سال‌۱۳۶۸ در قالب نخستین برنامه پنج ساله توسعه (۷۲-‌‍۱۳۶۸) کلید خورد؛ این مناطق تاکنون عمری بیش از سه دهه را پشت سرگذارده و منطقه آزاد تجاری-صنعتی چابهار با افزون بر ۲دهه فعالیت در حاشیه دریای عمان و اتصال به بازارهای چند صد میلیون نفری اکنون هویت یافته است.

براساس تعاریفی که از مناطق آزاد در ابعاد بین‌المللی ذکر شده، این مناطق در واقع محدوده حراست شده بندری و غیربندری محسوب می‌شود که مشمول برخی از مقررات جاری کشور مربوطه نمی‌شود و در حقیقت خارج از آن چارچوب است و با بهره‌گیری از مزایای معافیت‌های مالیاتی، بخشودگی سود و عوارض گمرکی، نداشتن تشریفات زائد ارزی، اداری و مقررات دست و پاگیر و همچنین سهولت و تسریع در فرآیندهای صادرات و واردات با جذب سرمایه‌گذاری خارجی و انتقال فناوری به توسعه سرزمین اصلی کمک می‌کند.

صاحب نظران و فعالان رسانه‌ای در یادداشت‌های خود همواره از سه عنصر جذب سرمایه‌گذاری، ایجاد اشتغال فراگیر و رونق بخشیدن به تجارت به عنوان مهم‌ترین محورهای برنامه‌ریزی شده در مناطق آزاد تجاری یاد کرده‌اند؛ اما تحقق این اهداف، با موانعی از قبیل ضعف زیرساخت‌ها و بروکراسی اداری همراه شده که هر یک از مناطق آزاد تجاری در این ارتباط با فراز و فرودهایی همراه هستند.

آمارهای رسانه‌ای، گویای آن است که در سطح کشور بیش از ۶۰منطقه آزاد تجاری و ویژه اقتصادی شکل گرفته‌اند و بیشتر آنها شناسنامه‌ای با قدمت ۲دهه را ثبت کردند و در این عرصه نیازمند زمان بیشتر و بهره‌گیری از الگوهای موفق جهانی هستیم.

شناسنامه چابهار

منطقه آزاد چابهار در اردیبهشت‌۱۳۷۰ براساس مصوبه هیات وزیران با تعیین ۱۴هزار هکتار از اراضی شرق خلیج چابهار به عنوان منطقه آزاد هویت پیدا کرد و در واقع در مجاورت شهرستان چابهار و در حاشیه دریای عمان شکل گرفت.

بررسی موقعیت جغرافیایی منطقه آزاد چابهار گویای آن است که این منطقه به‌ وسیله شبکه حمل و نقل زمینی و هوایی از شمال به کشورهای آسیای میانه و افغانستان، از شرق به پاکستان و از جنوب به اقیانوس هند متصل می‌شود.

علاوه بر این، اتصال مستقیم به آب‌های آزاد و قرار داشتن در خارج از خلیج فارس آسیب‌پذیری این منطقه را در مواقع بروز بحران کاهش می‌دهد و موقعیت راهبردی را برای ایجاد یک گذرگاه ارتباطی بین کشورهای آسیابی میانه و سایر کشورهای جهان فراهم می‌آورد.

امروز مراجع بین‌المللی به ویژه سازمان ملل هم به این نکته اذعان دارد که چابهار یکی از مهم‌ترین راه‌های کریدور شرق-‌غرب و جنوبی‌ترین راه این کریدور محسوب می‌شود.

بررسی‌ها گویای آن است که کارشناسان سازمان ملل از مجموع سه کریدور حمل و نقل جهانی که پیش‌بینی کرده‌اند، ۲کریدور از ایران می‌گذرد و چابهار نقطه عبور جنوبی‌ترین کریدور شرقی-غربی جهان به حساب می‌آید، این کریدور از «دروازه ابریشم» در چین آغاز می‌شود.

امروز چابهار به دلیل موقعیت راهبردی، که نزدیک‌ترین راه دسترسی کشورهای محصور در خشکی آسیای میانه (افغانستان، ترکمنستان، ازبکستان، تاجیکستان، قرقیزستان و قزاقستان) به آب‌های آزاد است، اهمیت فراوانی دارد و تامین زیرساخت‌ها با رویکرد کوتاه، میان و بلندمدت می‌تواند، هرچه بیشتر جایگاه این منطقه را برای جمهوری اسلامی ایران، کشورهای منطقه و جهان راهبردی سازد.

۲۵سال زمان برای به‌روز شدن حساب‌ها

فعالیت منطقه آزاد چابهار هر چند که قدمتی بالغ بر ربع قرن دارد، اما شاید دهه‌۷۰ خورشیدی با مشخصه بازسازی معنا پیدا کرد که بعد از تخریب وسیع جنگ تحمیلی بروز و ظهور، کمتر توجه به چابهار که در فاصله ۱۹۶۱کیلومتری پایتخت واقع شده، مورد انتظار بوده، به‌روز شدن حساب‌ها که جای خود دارد.

مدیرعامل سازمان منطقه آزاد چابهار در این ارتباط گفت: امروز منطقه آزاد چابهار در هر حوزه‌ای پروژه تعریف شده دارد و کنترل پروژه هم انجام می‌شود و در سال‌۹۶ حساب‌ها بعد از ۲۵سال به‌روز شد و این گام مهمی در مسیر شفاف‌سازی محسوب می‌گردد.

به گفته عبدالرحیم کردی، ارزش تولیدات منطقه آزاد چابهار در سال‌۹۳ بالغ بر ۵۰میلیارد تومان بود که در پایان سال‌۹۶ با رشد بیش از ۲۰برابر به رقم یک هزار و ۸۳میلیارد تومان رسید؛ سال گذشته افت پیدا کرد، اما امسال تلاش می‌شود که روند رشد تداوم یابد.

شفافیت و برنامه‌پذیری، رویکرد فعالیت در مناطق آزاد

کارشناسان اقتصادی معتقدند ماهیت و قوانین در مناطق آزاد براساس فعالیت صددرصد پایدار و با تکیه بر توان بخش خصوصی است؛ در عین حال قوانین و مقررات مناطق آزاد به عنوان یک الگو برای تحرک‌بخشی به فعالیت‌های اقتصادی محسوب می‌شود و رویه‌هایی را خارج از سرزمین اصلی دنبال می‌کند.

واقعیت اینکه، نکته مهم و حائز اهمیت برای توسعه عملکرد مناطق آزاد، بهره‌گیری از ابزارهایی که فعالیت در این بخش را شتاب بخشد و دولت‌های یازدهم و دوازدهم به این موضوع توجه ویژه‌ای دارند.

مدیرعامل سازمان منطقه آزاد چابهار بر این باور است که امروز اجرایی شدن شفافیت و برنامه‌پذیر کردن مناطق آزاد موجب نظم امور و نظارت‌پذیری شده و بودجه سالیانه همزمان با دولت، مصوب و متناسب با آن عمل می‌شود.

کردی گفت: شرایط حاضر در چابهار بسیار متمایز نسبت به گذشته است؛ برای ثبت شرکت، حداکثر ظرف ۴۸ساعت کار انجام می‌شود، درحالی که در گذشته چهار ماه وقت سپری می‌شد و ۲۷۰فرآیند پیش روی یک سرمایه‌گذار برای فعالیت قرار داشت، اما اکنون پنج تا ۱۰مسیر مشخص تعریف شده است.

مهم‌ترین نکته؛ بازار

وی افزود: چابهار به عنوان هاب منطقه هم از نظر تامین مواد اولیه و نیز صادرات محصول نهایی جایگاه ممتازی دارد که باید مدیریت شود.

به گفته مدیرعامل سازمان منطقه آزاد چابهار، کشورهای آسیای میانه نیاز جدی به تامین نیازهای خود از این منطقه دارند، بنابراین تخلیه و بارگیری، فاکتور مهم و کلیدی است و ضرورت دارد ابزارهای لازم برای تسهیل این مهم به کار گرفته شود.

کردی خاطرنشان کرد: چابهار در منطقه رقیب ندارد و مهم‌ترین نکته در حقیقت بازار است که ۷۰۰ تا ۸۰۰میلیون نفر را با خود همراه دارد.

کردی در جمع دبیران و سردبیران اقتصادی رسانه‌های همگانی توضیح داد: سرمایه‌گذاری‌هایی که برای ایجاد زیر‌ساخت‌های لازم در این منطقه صورت می‌گیرد، با بازگشت و بهره‌دهی بالا همراه خواهد شد.

ترانزیت ماموریت اصلی چابهار

چابهار یکی از شهرهای جنوب شرقی استان سیستان و بلوچستان و در واقع به منزله تنها بندر اقیانوسی کشور محسوب می‌شود که در کرانه دریای عمان و اقیانوس هند قرار گرفته است.

برقراری ارتباط ترانزیتی افغانستان و آسیای میانه از محور ترانزیتی شرق کشور «چابهار-‌میلک» نزدیکی جغرافیایی بندر چابهار به افغانستان موجب سرمایه‌گذاری‌های لازم در بخش‌های مختلف حمل و نقل به ویژه بخش دریایی، ایجاد تسهیلات و زیرساخت‌های حمل و نقل در محور شرق کشور و حمایت‌های دولت موجب شده که امروز بندر چابهار تبدیل به قطب ترانزیت شود.

مدیرعامل سازمان منطقه آزاد چابهار ضمن اعلام اینکه ترانزیت به عنوان ماموریت اصلی منطقه آزاد چابهار محسوب می‌شود، گفت: جاده‌های این منطقه ظرفیت جابه‌جایی ۲میلیون تن بار در سال را دارد و با اجرای طرح‌های توسعه، تا هشت میلیون تن قابلیت افزایش خواهد داشت.

کردی اضافه کرد: خط آهن هم در بهترین حالت قابلیت حمل ۲ تا ۲.۵میلیون تن بار را در سال پاسخگو باشد و این موضوع مورد توجه است.

به گفته وی، منطقه آزاد چابهار بر روی موضوع توسعه بندری توجه لازم با مشخصه نسل جدید بنادر برای پذیرش کشتی‌های غول پیکر است، در عین حال توسعه ۲صنعت بزرگ پتروشیمی و فولاد که اولی ۱۸سایت برای فعالیتشان پیش‌بینی شده و دومی اکنون فولاد مکران با ظرفیت ۱.۶میلیون تن در حال اجراست.

موقعیت و ظرفیت بندری چابهار

بندر راهبردی چابهار در دریای عمان واقع است و بندر تجاری اقیانوسی جمهوری اسلامی ایران، استان سیستان و بلوچستان را به آسیای مرکزی و افغانستان مرتبط می‌کند.

ظرفیت بندر چابهار بیش از هشت میلیون و ۵۰۰هزار تن است که به عنوان یکی از بزرگترین بنادر تجاری منطقه می‌تواند موجبات اتصال جنوب و شرق آسیا و سایر هم‌پیمانان اقتصادی منطقه‌ای را به هم متصل سازد.

بهره‌برداری از مرحله اول بندر چابهار، ظرفیت تخلیه و بارگیری این بندر از ۲.۵میلیون تن به هشت میلیون تن افزایش می‌یابد. به دلیل موقعیت ممتاز اقتصادی و ترانزیتی و همچنین تاسیسات عظیم بندری برای نقل و انتقال کالا با ظرفیت اسمی ۱۵میلیون تن بندر راهبردی چابهار می‌تواند از راه‌های مهم ترانزیتی برای آینده منطقه باشد.

مدیرعامل سازمان منطقه آزاد چابهار در ارتباط با توسعه زیرساخت‌های چابهار توضیح داد: افتتاح مرحله نخست بندر شهید بهشتی در سال گذشته در حقیقت به رونق اقبال به چابهار نقش مهمی داشته است.

کردی خاطرنشان ساخت: توسعه در حوزه بندری لحظه‌ای نیست و پس از تکمیل زیر‌ساخت، بستر پاسخگویی به نیازمندی‌ها و قابلیت‌های مورد انتظار فراهم می‌شود و کار پیش خواهد رفت.

وی این را هم گفت که هفته پایانی فروردین امسال میزبان چهار فروند کشتی در بندر بودیم، در حالی که در گذشته، ماهیانه یک کشتی در چابهار پهلو می‌گرفت.

اکنون چابهار امکان پهلوگیری کشتی‌های ۱۰۰هزار تنی را دارد و پیش‌بینی شده در مرحله دوم، ظرفیت تخلیه و بارگیری این بندر به ۲۰میلیون تن برسد و در مرحله پنجم یا پایانی این ظرفیت به ۸۰میلیون تن خواهد رسید.

فرودگاه بین‌المللی چابهار؛ نمادی از توسعه

ساخت فرودگاه بین‌المللی چابهار در واقع خارج از محدوه منطقه آزاد جانمایی و تصویب شده، اما با الحاق اراضی مربوطه به منطقه آزاد، این نیز در بطن قرار می‌گیرد، واقعیت اینکه متولی اصلی ساخت و بهره‌برداری از فرودگاه غیرنظامی، شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی است، در عین حال منطقه آزاد چابهار متقاضی ساخت این فرودگاه است.

مدیرعامل سازمان منطقه آزاد چابهار، پیرامون فرودگاه بین‌المللی چابهار توضیح داد: فرودگاهی که در این منطقه ساخته می‌شود، مشخصه بین‌المللی دارد و اکنون با مجری طراحی و ساخت در حال گفت‌وگو هستیم و در عین حال با سرمایه‌گذار خارجی نیز به مذاکره نشسته‌ایم و مرحله نخست مدت زمان ۲ساله پیش‌بینی شده است.

پیش از این، اعلام شد در قالب بودجه سال‌۹۸ مبلغ ۲۰۰میلیارد تومان اعتبار برای فرودگاه بین‌المللی چابهار پیش‌بینی شده است.

رئیس سازمان منطقه آزاد تجاری-صنعتی چابهار اضافه کرد: فرودگاه بین‌المللی در حقیقت به منزله نماد توسعه باید بالاترین استانداردهای روز را داشته باشد و پس از بهره‌برداری، امکان توسعه بخشیدن به آن هم فراهم می‌شود.

مجموعه فرودگاهی که برای چابهار درنظر گرفته شده، در چارچوب یک شهر فرودگاهی برای دوره زمانی ۱۰ساله است و در مرحله نخست آن ظرفیت یک میلیون نفری در برنامه دیده شده است.