ضرورت بر هم تنیدگی سیستماتیک منافع مناطق آزاد و اتاق بازرگانی ایران

به گزارش اخبار مناطق آزاد، «سعید محمد» در نشست هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران با اشاره به نواقص مناطق آزاد کشور با تجربیات موفق جهانی، اظهار داشت: در دنیا ۵هزار و ۴۰۰منطقه آزاد و ویژه اقتصادی فعال است که رشد آنها به صورت تصاعدی است. چین به عنوان برترین اقتصاد جهان ۱۵درصد از تجارت خود را از طریق این مناطق انجام می‌دهد؛ همچنین، پیشران اقتصاد کشورهایی مانند امارات نیز مناطق آزاد هستند.

وی با بیان اینکه در جهان هفت نسل از مناطق آزاد تجربه شده است، تصریح کرد: نسل اول بعد از جهانی دوم و به قصد رونق تجارت و ساماندهی وضع بد بعد از جنگ در اروپا، نسل دوم تولیدمحور، نسل سوم خدمات‌محور بر‌اساس خدمات پولی، بانکی و بیمه‌ای، نسل چهارم دانش‌محور، نسل پنجم مناطق آزاد جامع با تمام ویژگی‌های قبلی، نسل ششم مناطق آزاد مشترک و نسل هفتم که مناطق آزاد دیجیتال امروزی است، اما ایران تقریبا در نسل اول قرار دارد و حتی در تولید و خدمات نیز دچار مشکل است و استفاده چندانی از این ابزارها نمی‌شود.

۴۵درصد از تجارت کشور در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی است

مشاور رئیس‌جمهور با اشاره به هشت منطقه آزاد فعال در کشور شامل قشم، کیش، اروند، چابهار، ارس، ماکو، انزلی و فرودگاه امام خمینی‌(ره) اظهار کرد: البته از ظرفیت‌های فرودگاه امام به ‌خوبی استفاده نمی‌شود. هفت منطقه آزاد جدید طی امسال افتتاح شده که شامل مناطق سیستان، اینچه‌برون، اردبیل، بانه و مریوان، قصرشیرین و مهران می‌شود و تاکنون ۷۹منطقه ویژه نیز مصوب شده که ۳۲عدد از آنها فعال هستند. تعدادی در اختیار وزارت راه صمت، نفت و حتی مخابرات هستند. بخش خصوصی اختیار دو الی سه منطقه ویژه را دارد که از موفق‌ترین مناطق ویژه اقتصادی کشور هستند.

سعید محمد با بیان اینکه ۴۵درصد از تجارت کشور در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی است که شامل صادرات نفت نیز می‌شود، تاکید کرد: بسیاری از مناطق آزاد هاب انرژی نیز هستند و تولید و صادرات در مناطق آزاد رقم پایینی دارد.

وی با انتقاد از تعدد این مناطق در کشور گفت: با وجود این نواقص نباید باز هم ولع ایجاد مناطق آزاد وجود داشته باشد. تقریبا در همه استان‌های مرزی درخواست ایجاد منطقه آزاد داریم، درحالی که ۷۴گذرگاه مرزی در کشور وجود دارد ۳۲گذرگاه در داخل مناطق آزاد هستند.

دبیر شورایعالی مناطق آزاد تجاری-‌صنعتی و ویژه اقتصادی با بیان اینکه درخواست‌های بسیاری برای ایجاد مناطق آزاد جدید وجود دارد و از این نظر تحت فشار هستیم، بیان کرد: دیدگاه اشتباه برخی از مدیران، محرومیت‌زدایی با ایجاد مناطق آزاد است؛ به همین دلیل در بیشتر مناطق آزاد کشور سکونتگاه وجود دارد. متوسط وسعت مناطق آزاد در دنیا ۴ تا ۵هزار هکتار است، درحالی که ماکو ۳۰۰ تا ۴۰۰هزار هکتار وسعت دارد که باعث می‌شود این مناطق در کشور محصور نباشند و مشکلاتی را ایجاد کنند و مدیر منطقه نیز به جای برنامه‌ریزی برای تولید باید به فکر حقوق کارمندان و زباله شهر باشد. این دست از اشتباهات در حال تکرار است و روی ما نیز فشار وجود دارد تا این کارها را انجام دهیم.

سعید محمد با بیان اینکه متوسط صادرات از مناطق آزاد در ۴ تا ۵سال گذشته یک میلیارد دلار و واردات ۱٫۲میلیارد دلار بوده است، اذعان داشت: زیرساخت‌های لازم در مناطق آزاد وجود ندارد و دولت که به جای تامین این زیرساخت‌ها، سود تجاری را به این مناطق اختصاص داده که به این معناست که باید واردات صورت بگیرد تا از سود تجاری حاصل از آن زیرساخت ایجاد شود. اما این سیاست اشتباه باعث ایجاد این دیدگاه شده است، در حالی که از میان ۱٫۲میلیارد دلار واردات ۵۰درصد مواد اولیه تولیدکنندگان داخل مناطق آزاد بوده و ۲۰۰میلیون دلار نیز کالاهای همراه مسافر بوده است.

وی تصریح کرد: گفته می‌شود مناطق آزاد محل قاچاق هستند اما طبق آمار ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، میزان قاچاق در این محدوده‌ها ۷درصد از کل را تشکیل می‌دهد، البته علت آن رصد و مراقبت در آنها است، درحالی که در دیگر مناطق مرزها رها شده و قاچاق انجام می‌شود. با این‌ حال تلاش ما کاهش میزان قاچاق در مناطق آزاد است.

مشاور رئیس‌جمهور تاکید کرد:‌ ۲هزار و ۵۰۰واحد صنعتی در مناطق آزاد وجود دارد که در بخش واحدهای کوچک و متوسط اشتغال‌زایی خوبی دارند، همچنین تولید خودرو در این مناطق انجام می‌شود و تخصیص خوراک برای این مناطق داریم و بسیاری از آنها هاب انرژی هستند.

دبیر شورایعالی مناطق آزاد تجاری-‌صنعتی و ویژه اقتصادی در پایان با بیان اینکه پیگیر هستیم که مناطق آزاد را به جایگاه خود برگردانیم، خاطرنشان کرد: این مناطق ظرفیت بسیاری دارند اما مشکلات زیرساختی در مناطق آزاد مانع از توسعه می‌شوند.

رئیس اتاق بازرگانی ایران:

اقتصاد ایران در دهه گذشته با تورم بسیار بالا و رکود اقتصادی مواجه بود

رئیس اتاق بازرگانی ایران نیز در آخرین نشست هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران با بیان اینکه اقتصاد ایران در ۱۰سال اخیر با تورم بسیار بالا، رکود اقتصادی و گسترش نابرابری مواجه بود، گفت: مناطق بسیاری در کشور درحال تبدیل شدن به مناطق آزاد است، اما زیرساخت آن مشخص نیست و این روند نیاز به مطالعات فنی و اقتصادی دارد.

غلامحسین شافعی با اشاره به اینکه مذاکرات اوکراین و روسیه پیامدهای متعددی برای اقتصاد ایران خواهد داشت، تصریح کرد: طی سال‌های اخیر به دلیل تحریم، تنگنای مالی ناشی از بحران کرونا و همچنین ضعف مدیریت اقتصادی کشور عموما اقدامات به جای تحول معطوف به بقای اقتصادی کشور بود.

وی اظهار داشت: با نهایی شدن توافق برجام و رفع تحریم‌ها و محدودیت‌های تحمیل شده بر اقتصاد کشور رویکرد مدیریت اقتصاد کشور باید به سمت توسعه حرکت کند که این موضوع غایب بزرگ اقتصاد در طول سال‌های گذشته بوده است.

مدیریت منابع ارزی بسیار مهم است

شافعی با بیان اینکه بیم آن وجود دارد که فرصت پیش‌ آمده همانند دوره قبلی برجام موقت باشد، بنابراین بخش خصوصی پیشنهادهایی برای بازه زمانی کوتاه‌مدت و میان‌مدت دارد، افزود: در بازه کوتاه‌مدت موضوع مدیریت منابع ارزی بسیار مهم است. آزادسازی منابع بلوکه شده و فرصت فروش نفت با قیمت‌های بالا، منابع ارزی قابل ملاحظه‌ای نسبت به سال‌های اخیر در دست مدیران کشور قرار می‌دهد.

رئیس اتاق بازرگانی ایران با تاکید بر لزوم مدیریت مناسب در این زمینه گفت: یک خطای راهبردی این است که شاهد افزایش واردات کالاهای لوکس و قاچاق و پیگیری سیاست‌های عوام‌گرایانه باشیم که باعث رونق بی‌کیفیت و موقتی در اقتصاد ایجاد می‌شود.

شافعی تصریح ‌کرد: کاهش موقت نرخ ارز به کمتر از نرخ‌هایی که رقابت‌پذیری اقتصاد ملی را کاهش دهد، اگرچه رفاه کوتاه مدت را به دنبال دارد، اما به جریان شدید فرار سرمایه از کشور و کاهش صادرات غیرنفتی دامن خواهد زد.

وی با بیان اینکه تامین پایدار کالاهای اساسی و نهاده‌های تولید موضوع با اهمیتی است، اظهار داشت: جنگ روسیه و اوکراین به دلیل درگیر شدن بازیگران مهمی مثل اتحادیه اروپا، آمریکا و روسیه پیامدهای قابل ملاحظه‌ای بر رشد اقتصادی جهان، افزایش قیمت کالاها، کاهش تولید محصولات و بروز چالش در تامین جهانی دارد.

رئیس اتاق بازرگانی ایران با بیان اینکه دولت باید با کمک بخش خصوصی نسبت به تامین نیازهای پایدار و یافتن شرکای جدید اقدام کند، زیرا چشم انداز توقف این جنگ در هاله‌ای از ابهام است، تصریح کرد: در میان‌مدت نیز با توجه به گشایش‌های احتمالی توافق برجام، انتطار می‌رود یک رویکرد توسعه‌محور مبتنی بر برنامه و کار کارشناسی در دستور کار دولت قرار گیرد.

اقتصاد ایران در ۱۰سال اخیر با تورم بسیار بالا، رکود اقتصادی و گسترش نابرابری مواجه بود

شافعی گفت: اقتصاد ایران در چند دهه اخیر به ویژه در ۱۰سال اخیر با تورم بسیار بالا، رکود اقتصادی، اشتغال‌زایی بسیار کم و بی‌کیفیت و گسترش فقر و نابرابری مواجه بوده است و معمولا سیاستگذاری اقتصادی با اتخاذ سیاست‌های مسکن‌گونه علاج ریشه‌ای مشکلات را به آینده موکول کرده است.

وی تصریح کرد: اتاق ایران توصیه می‌کند دولت با آسیب‌شناسی از تکرار اشتباهات گذشته اجتناب کند و بخش خصوصی بر ثبات‌بخشی بر اقتصاد از طریق مهار تورم و جلوگیری از نوسانات شدید بازار ارز و ثبات اقتصاد کلان که شرایط لازم برای رشد اقتصاد پایدار و مستمر است، تاکید دارد؛ زیرا این بخش برای حضور در اقتصاد به ویژه بخش های مولد به ثبات، امینت، قابل پیش‌بینی‌پذیر بودن سرمایه‌گذاری نیاز دارد.

رئیس اتاق بازرگانی ایران تصریح کرد: بازگشت اعتماد به تولیدکنندگان و ایجاد فضای شفاف در اقتصاد از اولویت‌های مهم برای اصلاحات اقتصادی در ایران است. و نظام قاعده گذاری با تاکید بر حمایت از سرمایه‌گذاری‌های غیرمولد، ریسک و هزینه‌های بالا و بازدهی اندک و دخالت گسترده دولت در قیمت‌گذاری باعث شده سرمایه‌های کشور به سمت فعالیت‌های نامولد، رانتی و توزیع مجدد برود زیرا نظام پاداش‌دهی‌های جدی بر رشد اقتصاد و توسعه کشور نیز به غیرمولدها داده شده است.

شافعی افزود: دولت اگر این نظام قاعده‌گذاری و پاداش‌دهی حاکم بر اقتصاد کشور را اصلاح نکند، هر سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی که از ناحیه برجام بیاید در نهایت به سمت فعالیت‌های غیرمولد که سوددهی بیشتری دارد سوق داده می‌شود.

وی با بیان اینکه مناطق آزاد بعد از توافق برجام نقش جدی در توسعه کشور دارد، اظهار داشت: مناطق آزاد همواره یکی از ابزارهای مهم دولت‌ها برای توسعه تجارت و تقویت صادرات در کشورهای توسعه یافته بود و مقایسه عملکرد این مناطق در کشورهای موفق مثل تایوان، چین، ژاپن، کره حاکی از کاستی‌های بسیار شدید در ایران از بدو تاسیس تاکنون دارد.

تدوین نقشه راه تولید در مناطق آزاد

رئیس اتاق بازرگانی ایران با بیان اینکه منطق بنیادین شکل‌گیری مناطق آزاد ریشه در آزادسازی واردات برای کشورهای توسعه نیافته دارد که می‌تواند تاثیر مخربی داشته باشد، تصریح کرد: مناطق آزاد شکل گرفت تا کشور را از مواهب تجارت بین‌الملل برخوردار سازد و از ظرفیت‌های تولید داخل از حذف زودهنگام در این مسیر مخافظت کند.

شافعی گفت: کارکرد مورد انتظار از احداث مناطق آزاد بهبود بهره‌وری، افزایش رقابت‌پذیری، ارتقای تکنولوژی و جذب دانش مورد نیاز برای تولید صنعتی و سرریز این دانش به واحدهای تولیدی مستقر در مناطق اصلی است.

وی افزود: تعیین و تدوین نقشه راه تولید در مناطق آزاد در قالب استراتژی کشور، بازتعریف نقش مناطق آزاد و به ویژه اقتصادی برای تولید صادرات‌محور، جذب سرمایه‌گذاری خارجی و انتقال فناوری‌های جدید، مکان‌یابی درست و استفاده از مطالعات فنی پیش از تاسیس مناطق آزاد، ایجاد تنوع در درآمدهای این مناطق و رفع وابستگی آنها ناشی از واردات خودروهای لوکس و عوارض وارداتی از کالاهای مصرفی و فروش اراضی، اصلاح و به‌روزرسانی قوانین جذب سرمایه خارجی و بیمه و مالیات، تقویت نظارت بر عملکرد مناطق و ازائه مستندات آماری از عملکرد ضروری است.