حرکت در مسیر الگوی حکمرانی مطلوب در منطقه آزاد ماکو

به گزارش اخبار آزاد مناطق، منطقه آزاد ماکو، بهشت سرمایه‌گذاران با دارا بودن مزیت‌های منحصربه‌فرد و با برنامه‌ها و هدف‌گذاری‌هایی که سازمان منطقه آزاد ماکو در دست اقدام و اجرا دارد، افق روشنی را پیش روی فعالین اقتصادی قرار داده است که بی‌تردید دستیابی به تمامی اهداف و ماموریت‌ها براساس یک نقشه راه دقیق میسر خواهد شد، بدین منظور با دکتر محمدرضا عبدالرحیمی رئیس هیات مدیره و مدیرعامل سازمان منطقه آزاد ماکو به گفت‌و‌گو نشستیم که در ذیل می‌خوانید.

? با توجه به اینکه شما پیش از این پست مهم معاونت دبیرخانه شورایعالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی را عهده‌دار بودید، چه تفاوتی بین فعالیت‌های دبیرخانه و سازمان‌های مناطق آزاد می‌بینید؟

در ابتدا لازم است از وقتی که اختصاص دادید تا این گفت‌وگو را داشته باشیم، تشکر کنم. جای خوشحالیست که علیرغم مشکلات کار در فضای رسانه‌ای کشور به ویژه حوزه مناطق آزاد، پرچم این هفته‌نامه را برافراشته نگه داشته‌اید و بدون اتکاء به منابع مالی خاص و درآمد از بخش بازرگانی و آگهی‌ها، همچنان فعالیت‌های مناطق آزاد را به خوبی پوشش می‌دهید و ادبیات مناطق آزاد را در جامعه، در میان همکاران مناطق آزاد و نمایندگان مجلس و سایر مراجع دولتی و فعالان بخش خصوصی ترویج می‌کنید که واقعا جای قدردانی دارد.

استحضار دارید دبیرخانه شورایعالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی وظایف اجرایی نداشته و عمدتا در راستای کمک به سیاست‌گذاری، هدایت و نظارت مجموعه شورای عالی مناطق آزاد بر مجموعه مناطق آزاد و ویژه اقتصادی نقش ایفا می‌کند. براساس ماده سه قانون چگونگی اداره مناطق آزاد و ماده هفت اساسنامه سازمان‌های مناطق آزاد، هیات وزیران مجمع عمومی این سازمان‌ها می‌باشد که وظایف کلان سیاستگذاری، هدایت و نظارت بر این مناطق را عهده‌دار می‌باشد و اختیارات خود را به موجب تصویب‌نامه‌هایی در ادوار مختلف به وزیران عضو شورای عالی تفویض نموده است. در حال حاضر شورای عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی به ریاست رئیس‌جمهور و مرکب از یازده وزیر، دو معاون رئیس‌جمهور، رئیس کل بانک مرکزی و دبیر شورای عالی تشکیل می‌گردد. آماده‌سازی بنیاد کارشناسی این سیاست‌گذاری، هدایت و نظارت از طریق مجموعه دبیرخانه شورایعالی صورت می‌گیرد که یک ماموریت ستادی و البته بسیار خطیر است. فعالیت‌های دبیرخانه برای تصمیم‌سازی مجموعه هیات وزیران و قوای مقننه و قضائیه و… بسیار اهمیت دارد و در هدایت صحیح و هماهنگی مجموعه مناطق آزاد و ویژه اقتصادی بسیار راهبردی می‌باشد. لذا می‌توان گفت که تمرکز دبیرخانه عمدتا بر کارهای نهادی و ستادی می‌باشدکه به نظرم بسیار مهم است؛ اما خود مناطق و سازمان‌های متولی اینها خط صف فعالیت‌های اجرایی و تدابیر عملیاتی می‌باشد. به عبارتی همه آن طراحی‌هایی که در حوزه سیاست‌گذاری، هدایت‌گری، رگولاتری کلان در مجموعه شورای عالی اتفاق می‌افتد، اجرایی کردن آن را باید در سازمان‌های مناطق آزاد ببینیم و لذا عملیات اجرایی کاملا در اختیار سازمان‌های مناطق آزاد است؛ اگرچه هیات مدیره‌های سازمان‌های مناطق آزاد هم وظایفی از جنس سیاستگذاری، تنظیم‌گری و نظارتی در سطح محدوده مناطق آزاد دارند، اما ماموریت‌های این سازمان‌‌ها بیشتر بر تنظیم‌گری عملیاتی امور تمرکز دارد، مثلا حوزه ایجاد، تکمیل و توسعه امور زیربنایی مثل آب، برق، گاز و زیرساخت‌های مدهای مختلف حمل و نقل و فناوری ارتباطات و اطلاعات یا توسط خودشان یا از طریق برون‌سپاری، انتخاب پیمانکار یا سرمایه‌گذار مستقیما در واقع کارکارفرمایی را انجام می‌دهند و یا در بخش‌های متناسب با مزیت‌های اقتصادی و جغرافیایی، مثل صنعت و معدن، کشاورزی، لجستیک و… تدابیر اجرایی و بسترهای عملیاتی برای فعالیت سرمایه‌گذاران را اتخاذ می‌کنند. لذا فضای کاری سازمان‌های مناطق آزاد نسبت به دبیرخانه کاملا فضای اجرایی و از جهت حجم کار نیز بسیار متفاوت است که البته منطقه به منطقه هم این حجم کار و فعالیت تفاوت دارد. مثلا جغرافیای گسترده منطقه آزاد ماکو که بنده ماموریت اداره آن و توفیق حضور پیدا کردم، هم‌اکنون بیش از چهارصد هزار هکتار شامل شش شهر و ۲۶۱روستای دارای ساکن است که حدود پنجاه برابر منطقه آزاد انزلی، چهل و پنج برابر منطقه آزاد کیش، بیست و نه برابر منطقه آزاد چابهار، سیزده برابر منطقه آزاد قشم، یازده برابر منطقه آزاد اروند و هشت برابر منطقه آزاد ارس می‌باشد که قطعا دارای حجم کار وسیع و گسترده‌ای است.

شاید یکی از دلایلی که من این مسئولیت را پذیرفته و در این ماموریت حضور پیدا کردم این بود که فکر کردم مگر نه این است که هر آنچه از توصیه‌های سیاستی و بایدهایی که از طریق شورای عالی و دبیرخانه تنظیم می‌کنیم باید در سطح مناطق و توسط سازمان‌ها به منصه‌ظهور و مرحله اجرا برسد و دستیابی به اهداف ترسیمی منوط به فعالیت سازمان‌ها است؟ لذا از این جهت بود که گفتم با پذیرش این مسئولیت در این موقعیت حساس کشور، تلاش کنم در مسیر همه این چیزها که در این سال‌ها گفتیم و به آن تاکید می‌کنیم در جوانترین و بزرگترین و پر چالش ترین منطقه آزاد حرکت کنیم، در این میان البته پیاده‌سازی نظام مدیریت دانایی پایه، پاکدستانه و جهادی در این منطقه و سازمان هدایتگر آن برای اثبات کارآمدی نظام حکمرانی در این خطه از میهن اسلامی‌مان نیز دیگر هدف و انگیزه حقیر از پذیرش این مسئولیت می‌باشد که امیدوارم با عنایت خداوند و تلاش و مساعی دانش محور همه همکارانم در سازمان منطقه آزاد ماکو در این راستا گام‌های مهم و موفقی برداریم.

تکمیل پروژه‌های نیمه‌تمام زیرساختی و زیربنایی

معتقدم برای دستیابی منطقه آزاد به اهداف کلان خود ازجمله کمک به تقویت اقتصاد ملی و پیوند آن با اقتصادهای منطقه‌ای و بین‌الملل و کمک به توسعه و عمران و آبادانی منطقه‌ای، بعد از ثبات محیط کلان سیاسی و اقتصادی، موقعیت و مکان‌یابی مناسب، دسترسی به بازارها و منابع و مواد اولیه و نیروی کار،  باید از زیرساخت‌های فیزیکی مناسب در حوزه امور زیربنایی و دسترسی‌ها یعنی مدهای مختلف حمل و نقل و ارتباطات برخوردار باشند. به همین دلیل اولویت اصلی بنده در منطقه آزاد ماکو این شد که پروژه‌های زیرساختی که از سال‌های گذشته شروع شده‌ و هنوز به اتمام نرسیده را سریعا بررسی و بازمهندسی اجرایی و ارزش نماییم و با بازتدبیر امور مشاوران و پیمانکاران کارها را تسریع کنیم که حتما در یک بازه زمانی منطقی به اتمام برسد، پروژه‌های متعددی شروع شده و هزینه‌های زیادی طی این سال‌ها صرف شده است که برخی به اتمام رسیده ولیکن بسیاری هم نیمه‌تمام و برخی هم متوقف شده بوده است. لذا فعال‌سازی پروژه‌ها که بعضا هم متوقف بودند یا بسیار کند پیش می‌رفتند، در دستورکار قرار گرفت که در این چهار ماه گذشته علیرغم اینکه در فصل آب و هوایی نسبتا پر مانع برای کارهای عمرانی قرار داشته و داریم، اکثر پروژه‌ها جان تازه‌ای گرفتند و فعال شدند که نسبت به گذشته پیشرفت های بسیار خوبی هم داشته‌اند.

تسریع در انجام و بازتنظیم مطالعات تدوین طرح جامع راهبردی منطقه آزاد ماکو

در کنار فعال‌سازی پروژه‌های عمرانی، زیرساختی و زیربنایی، موضوع تسریع و باز تنظیم مطالعات طرح جامع منطقه آزاد ماکو می‌باشد که اصولا باید قبل از شروع به کار منطقه آزاد طرح جامع‌ راهبردی آن از طریق مشاورین و افراد ذی‌صلاح مورد مطالعه قرار بگیرد، لیکن اختصاص مطالعات اولیه صرفا به بخش کوچکی از منطقه، سازمان را برآن داشته است تا نسبت به انجام و تدوین طرح جامع راهبردی کل منطقه اقدام نماید که در بدو حضور بنده، در مرحله اولیه قرار داشت. در این میان موضوع بسیار مهم حضور سازمان در فرآیند تدوین طرح جامع راهبردی و هدایت گام به گام آن توسط کمیته راهبری با حضور کارشناسان درون و برون سازمانی و کارشناس مدیران کلیه جهات ذیربط در دستورکار جدی‌تر قرار گرفت. طرح جامع راهبردی سند بسیار مهم برای حرکت توسعه‌ای منطقه و استفاده بهینه از جغرافیای منطقه است. باید متوجه باشیم که زمین بالاترین و باارزش‌ترین دارایی مناطق آزاد است، از این جهت بهترین استفاده و بهره‌وری بالا و با رویکرد پایدار از اراضی برای اهداف اقتصاد ملی و پیوند با دنیا، یک وظیفه بسیار مهم است و باید دقت شود به راحتی این اراضی را برای کارهایی که ستانده‌های کمتری برای اقتصاد ملی و منطقه‌ای داشته باشد، واگذار نکنیم؛ و این موضوع از طریق مطالعات طرح جامع مشخص می‌شود. در بدو شروع به کار منطقه، یک محدوده کوچکی از منطقه را، مهندس مشاور رهشهر مطالعه و سازمان منطقه آزاد نیز یکسری کارها را براساس آن شروع کرده است از طرفی هم در مجموعه شهرهای واقع در محدوده منطقه آزاد هم قبل از منطقه آزاد کارهایی صورت گرفته است که طبعا یک قطعه از پازل توسعه منطقه را شامل می‌شوند. اما این طرح جامع راهبردی بر پایه مسائل و مشکلات، ظرفیت‌ها و مزیت‌های منطقه‌ای و البته نگاه به اهداف کلان مورد انتظار از مناطق آزاد، توجه به محیط‌های داخلی و خارجی تدوین می‌شود که یک نقشه راه نسبتا بلندمدت و البته برخوردار از قابلیت اعمال نتایج حاصل از تغییرات محیطی داخلی و خارجی خواهد بود. به عنوان مثال مسئله مهم در منطقه بیکاری است، راهکارهای غلبه بر بیکاری، سرمایه‌گذاری و ایجاد شغل است، براساس این برای رفع معضل بیکاری باید سرمایه‌گذاری‌هایی صورت بگیرد و کار ایجاد شود و بیکاری به حداقل برسد. حال کدام صنایع کاربر هستند و در این اقلیم و جغرافیا می‌توانند مزیت داشته باشند؟ کدام بخش و پهنه از منطقه متناسب با صنایع و کسب و کار محوری مدنظر بوده و در ضمن طراحی و برآورد امور زیربنایی و زیرساختی متناسب با پهنه‌بندی‌های مشخص هم در این طرح ارائه می‌شود، لذا سرعت‌دهی کارشناسانه با مشارکت بیشتر کارشناسان دیگر به موضوع طرح جامع در دستورکارمان قرار گرفت.

رفع موانع و مشکلات واحدهای تولیدی موجود و تشکیل کارگروه رفع موانع تولید در منطقه

در حال حاضر ۱۱۶واحد تولیدی صنعتی و معدنی در منطقه آزاد ماکو وجود دارد در این واحدها بیش از ۵۴۰۰نفر مشغول به کار هستند. معضل بیکاری به حدی است که نمی‌توان منتظر اتمام طرح جامع ماند و لذا از مطالعات قبلی موجود و سایت‌های شهرک‌های صنعتی، معادن موجود هم استفاده حداکثری می‌کنیم تا کارهای جدید و سرمایه‌گذاری‌های جدیدی شکل گیرد. لیکن حل مشکلات سرمایه‌گذاران و فعالان اقتصادی فعلی را با جدیت در دستورکار قرار دادیم. سعی کردیم با تمام واحدهای تولیدی صنعتی و معدنی جلساتی را بگذاریم، بازدید کنیم که اگر مسئله و مشکلی دارند که عمدتا بحث‌هایشان بحث تامین مالی و امور واردات است، از طریق جهات ذیربط مورد پیگیری قرار دادیم، ضمن اینکه با برخی بانک‌ها نیز وارد مذاکرات جدی برای استمهال تسهیلات و نیز تامین مالی جدید شدیم. در این راستا تشکیل کارگروه رفع موانع تولید در منطقه را نیز متناظر با کارگروه ملی و با اهداف رفع مشکلات و موانع تولید و فعالان اقتصادی منطقه نیز برای پیگیری نهادینه مشکلات واحدهای تولیدی نیز در دستورکار قرار گرفت.

فعالیت‌های معرفی و ترویج فرصت‌ها و ظرفیت‌های سرمایه‌گذاری منطقه

این در حالی است که شناسایی و دعوت از هلدینگ‌ها و بنگاه‌های بزرگ کشور در حوزه‌های مختلف کسب و کارهای محوری منطقه آزاد ماکو ازجمله لجستیک و حمل و نقل، کشاورزی، دامپروری و شیلات، صنایع و معادن سنگ، کانی‌های فلزی و غیرفلزی با ذخایر قابل توجه، بوم‌گردی و گردشگری طبیعت و نیز مذاکره و دعوت از صنایع مختلف ترکیه که پیش از محدودیت‌های وارداتی کشور محصولات خود را به سهولت وارد کشورمان می‌کردند نیز همزمان طی این مدت چهار ماهه با جدیت در دستورکار قرار داشته است. حضور در همایش همکاری‌های مشترک ایران و ترکیه و سخنرانی و معرفی ظرفیت‌ها و فرصت‌های سرمایه‌گذاری منطقه آزاد ماکو به سرمایه‌گذاران ترک و ایرانیان مقیم ترکیه، تفاهم کلی بر ایجاد دهکده لجستیک و شهرک صنعتی مشترک با دستگاه‌های دولتی ترکیه در جریان بیست و هفتمین نشست کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی دو کشور، مذاکره با تعدادی از فعالان حوزه تعاملات اقتصادی ایران و ترکیه برای انتخاب آژانس ترویج سرمایه‌گذاری منطقه آزاد ماکو در کشورهای منطقه، برنامه‌ریزی برای برگزاری نشست مشترک با اتحادیه‌ها و انجمن‌های صنایع مختلف برخوردار از مزیت در منطقه در آینده نزدیک ازجمله اقدامات در مسیر ترویج و جلب و جذب سرمایه‌گذاری در منطقه می‌باشد.

محصورسازی محدوده منطقه آزاد ماکو‌، از اولویت‌های اصلی برنامه‌ها

منطقه آزاد ماکو دارای ۱۳۰کیلومتر مرز مشترک با ترکیه و ۱۴۰کیلومتر مرز نیز با جمهوری آذربایجان (نخجوان) می‌باشد که هر دو مرز کاملا تحت حفاظت و کنترل مرزبانی‌های دو کشور است. در این میان ضلع سوم منطقه خط متصل به سرزمین اصلی به طول ۱۵۵کیلومتر بوده که متاسفانه از بدو تاسیس منطقه تاکنون نسبت به محصورسازی و اجرای فنسیگ اقدام نشده است. این عدم محصورسازی سبب شده است فعالان اقتصادی به راحتی از مزیت‌های قانون چگونگی اداره مناطق آزاد ازجمله ماده۱۴ قانون که مستثنا بودن واردات و صادرات به محدوده منطقه آزاد مقررات ملی صادرات و واردات است، نتوانند استفاده نمایند، لیکن در شرایط فعلی با استقرار مشترک گمرک و همکاران سازمان در ورودی‌های شهرک صنعتی و بازارچه‌های تجاری نسبت به تسهیل ورود خروج مواد اولیه، ماشین‌آلات و سایر اقلام اقدام می‌شود و در موارد خارج از شهرک‌های صنعتی نیز سازمان با تعهد نزد گمرک ج.ا.ا ورود کالاها و تجهیزات و مواد و ماشین‌آلات متقاضیان دارای مجوز فعالیت اقتصادی را تسهیل می‌بخشد. لیکن اولا در محدوده منطقه آزاد همه باید بتوانند از کل مواد قانونی مناطق به راحتی برخوردار شوند و در ثانی باید تدبیری اندیشید که هیچ وقت اتهام کمک به اقتصاد پنهان و قاچاق و… متوجه منطقه نشود؛ لذا با وجود سختی و پیچیدگی این مهم بلافاصله مطالعات قبلی مهندسین مشاور جمع‌آوری و بروز گردید و هم‌اکنون همکاران به اتفاق مشاورین در مرحله آماده‌سازی فرآیند اجرای مناقصه پروژه محصور‌سازی منطقه می‌باشند و امیدوارم سال آینده بخش قابل توجه خط ۷۵کیلومتری برخوردار از قابلیت تردد محصور گردد.

منطقه آزاد ماکو چهارصد هزار هکتار است، مراکز و شهرک‌های صنعتی، بازرگانی، تجاری متعددی دارد و فعالان اقتصادی، اصنافی گوناگونی داخل محدوده منطقه آزاد جای دارند و باید بتوانند از مزیت‌های قانونی منطقه آزاد استفاده کنند، که راهکار بهینه و قانونمند پیش رو، اجرای پروژه محصورسازی می‌باشد. مطالعات هم در مرحله نهایی است، مناقصه احداث فنس و دیوار حصار محدوده منطقه آزاد را هم ان‌شالله برگزار خواهیم کرد و انتخاب پیمانکار انجام می‌شود و با اجرایی کردن این کار، یک بار برای همیشه مردم منطقه و منطقه آزاد ماکو می‌توانند معانی واقعی منطقه آزاد درک کرده و مزایای آن بهره‌مند شوند.

مدیریت یکپارچه با مشارکت تمامی نهادهای دولتی

مورد دیگری که توفیق مناطق آزاد به آن وابسته است، مبحث مدیریت یکپارچه می‌باشد. مدیریت یکپارچه یعنی آنکه همه عوامل دولتی که در منطقه آزاد فعالیت می‌کنند، به معنای کامل ماده۶۵ قانون احکام دائمی که انتقالی از مواد۳۵ قانون برنامه چهارم و ۱۱۲ قانون برنامه پنجم می‌باشد؛ رعایت کنند. به استناد آنچه که در ماده‌۶۵ قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه آمده، مدیرعامل سازمان منطقه بالاترین مقام دولت در سطح منطقه است و کلیه وظایف، اختیارات و مسئولیت‌های دستگاه‌های اجرایی به استثنای نهادهای دفاعی و امنیتی به وی منتقل شده است. لذا مسئولیت اصلی دولت در منطقه آزاد، برعهده سازمان منطقه آزاد است و ما برای اینکه این موضوع را عملیاتی کنیم، تصمیم‌گیری مشارکتی با حضور همه دستگاه‌ها را در دستورکار قرار دادیم، به طوری که شورای برنامه‌ریزی و توسعه منطقه آزاد را با حضور همه دستگاه‌ها برگزار می‌نماییم. ما تنها منطقه آزاد کشور هستیم که در آن سه فرمانداری، سه فرماندهی نیروی انتظامی، ادارات مختلف، نظارتی، غیرنظارتی، خدمات‌رسان، شرکت‌های مختلف، دستگاه‌های قضایی، دادگستری، دادستانی و دو هنگ مرزی وجود دارد که به دلیل وسعت منطقه است و طبعا در این شرایط مدیریت یکپارچه نیز کار پیچیده و سختی است.

معتقدم که توسعه ابعاد فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و امنیتی دارد و ما باید‌ همه این مولفه‌ها را کنار هم فراهم نماییم تا توسعه اتفاق بی‌ا‌فتد. در تصمیم‌گیری، همه عوامل ذی‌مدخل باید حضور داشته باشند و نمی‌توانم به مردم بگویم که این کار به من ارتباطی ندارد؛ چراکه خود را از طرف دولت در برابر مردم مسئول و متعهد می‌دانم و هر مسئله‌ای باشد می‌گویم که وظیفه من است. سازمان منطقه آزاد عالی‌ترین نماینده دولت در سطح منطقه است و عملیاتی کردن این موضوع نیز از طریق تصمیم‌گیری‌های مشارکتی صورت خواهد پذیرفت.

همه فرمانداران منطقه را عضوی از سازمان خود می‌دانم، قرار است که در شورای معاونین سازمان نیز حضور داشته باشند و کنار ما و با هم مسئولیت‌ها را پیش می بریم. شورای برنامه‌ریزی و توسعه منطقه به این خاطر است که از موازی‌کاری و کارهای جزیره‌ای دستگاه‌های مختلف با ابتنا به بودجه ملی ولو جزئی پرهیز شود. اگر اداره راه و شهرسازی می‌خواهد کاری انجام دهد، در شورای برنامه‌ریزی منطقه آزاد باید آن را مطرح کنیم و هم‌افزا با یکدیگر جلو برویم؛ تمامی اداره‌ها در کارگروه مشترک حضور خواهند داشت، در واقع نوعی تلفیق برنامه‌ها صورت می‌پذیرد که ما منابع محدود منطقه آزاد داخل خود که درآمد هزینه‌ای است را با منابع جزئی اختصاصی از بودجه ملی به آن دستگاه‌ها را مشترکا تصمیم بگیریم که هم‌افزایی باشد و اثربخش پیش برود. تشکیل کارگروه برنامه‌ریزی و توسعه منطقه آزاد، یکی از راه‌های اساسی و استراتژی من برای عمل کردن در این مسیر است.

پرهیز از هرگونه رفتار سیاسی و دور کردن سازمان از مسیر اصلی خدمت‌رسانی

دور کردن سازمان منطقه آزاد از حساسیت‌ها و حاشیه‌های سیاسی هم یک دستورکار اصلی است که آرامش به مجموعه سازمان و به منطقه برگردد و احساس نشود که سازمان منطقه آزاد ماکو متعلق به جریان و گروه خاصی است، چراکه این سازمان متعلق به کل مردم منطقه و کشور است خود را متعهد می‌داند که باید در برابر مردم پاسخگو باشد؛ مردم هم امروز از ما جز کار کارآمد، تلاش دانایی‌محور و حرکت در مسیر بهتر شدن چیزی انتظار ندارند. به همکارانم گفتم هر کسی که به دانایی، پاکدستی و تلاش و کوشش جهادگونه باور دارد و می‌خواهد با این سه عنصر عمل کند‌، دست همه‌شان را به مهر می‌فشاریم و می‌بوسیم که بیایند همکاری کنند، در غیر این صورت راهی وجود نخواهد داشت.

چابک‌سازی سازمانی، در دستورکار سازمان منطقه آزاد ماکو

موضوع بعدی، چابک‌سازی و کارآمدسازی سازمانی است. اعتقاد دارم که از الزامات توفیق در منطقه آزاد پس از عنصر ثبات کلان سیاسی اقتصادی ملی، مکان‌یابی مناسب، برخورداری از زیرساخت‌های فیزیکی روزآمد، زیرساخت‌های نهادی مناسب ازجمله قانون و مقررات و مشوق‌ها، عنصر دیگری که برای رسیدن به موفقیت بسیار ضروری می‌باشد و استفاده مطلوب از همه موارد ذکر شده را ممکن می‌سازد، سازمان کارآمد، هدایت‌کننده منطقه آزاد است، لذا سازمان منطقه آزاد ماکو باید کارآمدترین سازمان منطقه باشد.

افراد سازمانی ما باید بهترین‌ها از جهت دانایی، پاکدستی و تلاش باشند که برای مردم و در فعالیت‌های اقتصادی منطقه تسهیل‌گر باشند، بدون رفتار سلیقه‌ای با رعایت قانون و مقررات، حاکمیت قانون، البته استفاده حداکثری از ظرفیت‌های قانونی و کمک قانونی به همه، پرهیز از رفتارهای سلیقه‌ای، سرعت دادن به کارهای پاسخگویی به مردم و… اینها را هم درون سازمان و توانمندسازی کارکنان سازمان از طریق آموزش، برنامه‌ریزی آموزشی در رشته‌های تخصصی، وظایف درون سازمان ما است که این را از طریق فرهنگ‌سازی از بالا به پایین در حال انجام هستیم که اتفاق بیفتد.

سعیم این بوده که از درون سازمان در انتخاب همکاران یا بازتنظیم جایگاه ‌اگر هم سازماندهی مجددی انجام می‌دهم، تمام تلاشم این است که در این مقطع که باید به کاهش هزینه‌ها فکر کنیم، از ظرفیت‌های سرمایه انسانی داخل سازمان استفاده شود. جایی که واقعا دیگر ناگزیر باشیم از بیرون و از دستگاه‌های مختلف نیرو جذب نماییم یا به سازمان مامور کنیم و این کار را هم انجام دادیم، در واقع کاهش جدی هزینه‌ها داشته‌ایم تا جایی که متوسط هزینه‌های جاری سازمان را طی چهار ماه گذشته نسبت به ماه‌های قبل از تصدی مسئولیت من بیش از بیست درصد کاهش دادیم و این روند را ادامه می‌دهیم.

از طرف دیگر هم باید اساس تلاشمان این باشد که نسبت به افزایش درآمدهای پایدار سازمان اقدام کنیم. در این خصوص هم استفاده از ظرفیت‌های زیرساخت‌های لجستیکی که سازمان ایجاد کرده، در دستورکار قرار گرفته است. مجموعه انبارها و پارکینگ‌ها از ظرفیت‌های سایت لجستیکی متعلق به سازمان است که استفاده در خور از آن ظرفیت نداشتیم. لذا بررسی کردیم چگونه از این مجموعه استفاده ثروت‌آفرین و تسهیلگرانه شود. برای این کار یک هماهنگی نهادی بین گمرک جمهوری اسلامی ایران و سازمان منطقه آزاد صورت گرفت؛ مقرر شد که آنجا تحت کلید گمرک هم قرار بگیرد و گمرک نیز بر آن نظارت کند.

سایت دهکده لجستیک نیز که مجموعه آن ۷۰۰هکتار است ولی جایی که سازمان در اختیارش است دوازده هکتاری، اگر آنجا تحت کلید گمرک قرار گیرد، کمک به تسهیل ورود و خروج تجارت کشور از آن منطقه می‌شود. اکنون با گمرک جمهوری اسلامی تفاهم کردیم که بشود از طریق آنجا هم تسهیلات و هم درآمد مجموعه سازمانی ما هم بیشتر شود یا واگذاری‌های زمین‌ها هم اثربخش باشد.

تسهیل در فرآیندهای منطقه آزاد، چابکی سازمانی، توانمندسازی نیروی انسانی، دانایی‌محور کردن نیروی انسانی، سرعت دادن به کارها و تسهیل فرآیندهای درون سازمان به عنوان یک راهبرد جدی بنده برای بهتر شدن منطقه در دستورکار قرار گرفت. در این چهار ماه اخیر، آرام آرام برای بهبود فرآیندها مطالعه کردیم که اگر کسی بخواهد امروز ثبت شرکت انجام بدهد و مدارکش آماده باشد، چند ساعت باید زمان ببرد. در واقع برای بهبود همه فرآیندهای دیگر هم در تلاش هستیم. در این میان سازمان منطقه آزاد ماکو در پیاده‌سازی ماژول‌های آماده پروژه پنجره واحد مناطق آزاد که از سوی دبیرخانه در حال پیاده‌سازی است، از پیشروان سازمان‌های مناطق محسوب می‌شود.

حاکمیت قانون، حمایت کامل از تولید ثروت مشروع

معتقدم تمام مشوق‌های قانونی فعالیت در مناطق آزاد باید به طور کامل در اختیار همه فعالان اقتصادی که به صورت قانونمند و صادقانه تلاش می‌کنند تا به اقتصاد ملی کشور کمک کنند، قرار گیرد و از هرگونه محرومیت احتمالی از این مشوق‌ها و معافیت‌ها جلوگیری کنیم. هنگامی که به منطقه آمدم، در جلسات مختلف متوجه شدم بسیاری از سرمایه‌گذاران منطقه که از تجهیزات و مواد اولیه داخلی استفاده می‌کنند، به هنگام خریدهای خود مالیات بر ارزش افزوده پرداخت می‌کنند و این یک عدد قابل توجهی است؛ البته و قانونا باید مبالغ پرداختی ایشان با طی رویه‌ای استرداد شود، لذا اکنون به همه ابلاغ کرده‌ام که این هزینه ایشان را از مجاری مربوط به نفع سرمایه‌گذار پس خواهیم گرفت. در مقابل نیز هرگونه امکان سوء‌استفاده از چارچوب قانونی منطقه علیه اقتصاد ملی را خواهیم بست، ابطال هر‌گونه شرکت غیرفعال، فسخ و استرداد زمین‌های واگذاری شده که هیچ فعالیتی در آنها صورت نگرفته و… ازجمله اقداماتی است که در این سه چهار ماه با قدرت در حال اجرایی کردن آن بوده و هستم.

لجستیک، مزیت رقابتی ماکو

شناسایی و یا تمرکز بر روی کسب و کارهای محوری و اصلی منطقه آزاد، جزء برنامه‌های اولویت‌دار ما است. از مزیت‌های جغرافیایی-اقتصادی ماکو به دلیل قرار گرفتن در کوریدور مشهور تاکستان-بازرگان یا یکی از کوریدورهای اصلی ایران در محدوده منطقه آزاد که به مرز بازرگان ختم می‌شود، محدوده منطقه از گذشته و به طور سنتی محل تردد و مبادلات تجاری ایران با ترکیه و اروپا و فراتر از ترکیه بوده و با افزایش تجارت بین‌الملل اگر شرایط عادی تجارت خارجی‌ و مراوداتمان افزایش پیدا می‌کرد و وقفه‌هایی در طی سال‌های گذشته به دلایل ناشی از تحریم‌های بین‌المللی اتفاق نمی‌افتاد، امروز به هیچ وجه این مسیر و این جاده امکان و ظرفیت پذیرش را به دلایل این محدودیت‌ها نداشت.

اکنون روزانه هزار تا هزار و دویست تریلر از مسیر این منطقه آزاد تردد می‌کند و به ترکیه می‌رود و برمی‌گردد. دو گمرک فعال بازرگانی و مسافری کشور، در منطقه آزاد ماکو قرار گرفته، یکی بازرگان و دیگری پلدشت که با جمهوری نخجوان آذربایجان در ارتباط است و پایانه‌ خیلی خوبی نیز در آن نقطه از کشور ایجاد شده است. هر دو گمرک فعال هستند، هم مسافری و هم بازرگانی و تجاری فعالیت می‌کنند. ما خود را مسئول گمرکی هم فرض می‌کنیم، آبرومندی و ساماندهی آنها را وظایف مجموعه منطقه آزاد می‌دانیم و باید هم باشد، زیرا در داخل محدوده منطقه آزاد است؛ ضمن این که دروازه‌های ورودی کشور هستند و از آنجا تصویر ایران و منطقه آزاد منتقل می‌شود.

لجستیک یعنی حمل و نقل، انبارداری، بسته‌بندی، توزیع و…؛ همه اینها یکی از کسب و کارهای محوری منطقه آزاد ماکو را به خود اختصاص داده است. شاید حدود ۳۵درصد حمل و نقل کشور را از گذشته شرکت‌های حمل و نقل بین‌المللی تاسیس شده، در همین مجموعه بازرگان و منطقه آزاد ماکو در سطح ملی انجام می‌دهند. تجارت خارجی متردد از آنجا به حدی بوده که ‌در محدوده منطقه آزاد ماکو حدود بیست صرافی مجوزدار بانک مرکزی داریم. از مجموع صرافی‌های مناطق آزاد، ۲۵درصد در منطقه آزاد ماکو فعالیت می‌کنند؛ علت هم تردد زیاد مسافری زمینی از اینجا به ترکیه و هم بازرگانان آن کشور هستند. در نه ماه گذشته امسال مجموعا ده میلیارد و صدو نود میلیون دلار صادرات کشور از این مرز اتفاق افتاده است؛ که هفت میلیارد و یکصد و پانزده میلیون دلار گاز صادراتی ما است البته، سه میلیارد و هفتاد و پنج میلیون دلار صادرات می‌باشد و در مقابل، ۴۸۸میلیون دلار واردات از این مرز به کشور صورت گرفته است. حدود ۲۲میلیارد دلار نیز ترانزیت خارجی از این مسیر صورت گرفته است. تراز تجاری محدوده منطقه آزاد ماکو یعنی صادرات و واردات، صادرات بیشتر از واردات خود محدوده منطقه آزاد بوده و عمدتا واردات مواد اولیه، ماشین‌آلات و قطعات برای واحدهای تولیدی و صادرات هم توسط تولیدی‌هایی که در محدوده منطقه آزاد حضور دارند، انجام پذیرفته است. یک واحد تولیدی در محدوده منطقه با استفاده از مواد اولیه ایرانی درب‌های ضدسرقت تولید می‌کند و ۱۰۰درصد به ترکیه صادر می‌شود. شاید عدد اقتصادی آن خیلی بالا نباشد، اما کاملا مجموعه صادراتی است و یا مجموعه واردکننده‌ای بوده که از ترکیه فرهای برقی وارد می‌کرده و در بازارچه می‌فروخته، در حال حاضر همان فرهای برقی را در منطقه آزاد در شهرک صنعتی با ۹۵درصد مواد اولیه ایرانی تولید می‌کند و پنج درصد قطعات مانند قطعه الکترونیکی خاصش را از خارج وارد می‌کند. واحدی که در منطقه شلوار جین با اشتغال ۳۰۰نفر خانم تولید می‌کند که مشغول فعالیت هستند و عمدتا هم خانم‌های سرپرست خانواده در این واحد مشغول شدند و در حال حاضر نیز برخی واحدها فاز توسعه‌ای را انجام می‌دهند که ۱۰۰نفر هم به میزان اشتغال‌زایی آن افزوده می‌شود. در سه ماه گذشته، واحد جدیدی نیز خط تولید خود را از شهر بورسا‌ ترکیه که ۲۰سال آنجا کار می‌کردند، به منطقه منتقل نمودند. از این واحد که تولیدکننده پیراهن با برندهای بین‌المللی بود دعوت به عمل آوردیم، خودشان هم به دلایل مختلفی تمایل داشتند که در ایران فعالیت کنند، در نتیجه خط تولیدشان را از ترکیه به منطقه آزاد ماکو آوردند؛ در طول این سه ماه خط تولید خود را مستقر کردند، با اجاره یک سایت تولیدی غیرفعال در یک قالب استیجاری این تولید آزمایشی را انجام دادند. این مجموعه ۲۲۰نفر شاغل خواهد داشت و ۶۵هزار پیراهن در ماه تولید خواهد کرد که فکر می‌کنم حداقل ۷۰درصد به خارج‌ از کشور صادر خواهد شد؛ و مثال‌های دیگر…

ایجاد زنجیره تولید کشاورزی و دامپروری

یک مزیت دیگر محدوده منطقه آزاد ماکو، بحث کشاورزی و دامپروری است. جغرافیای خدادادی مطلوب آذربایجان، اقتضای کشاورزی و دامپروری داشته، منتهی عمدتا به شکل سنتی، بدان معنا که متاسفانه هیچ وقت کشاورزها بهره‌وری کافی را از زمین در مقایسه با کشاورزی صنعتی امروز مدرن دنیا نداشتند و این کار هم در روستاها و زمین‌های موجود در منطقه آزاد اتفاق می‌افتد.

بخش عمده‌ای از زمین‌هایی که متعلق به منابع ملی بودند، تماما به سازمان منطقه آزاد ماکو منتقل شده و تصمیم‌گیری برای استفاده بهینه از زمین‌ها با سازمان منطقه آزاد است البته با رعایت استانداردها و الزامات وزارت جهاد کشاورزی که تفاهم کرده‌ایم و به آن هم پایبندیم. دولت از سال‌های گذشته بر روی حدود ۶سد سرمایه‌گذاری کرده است، آخرین آنها هم سد کرم‌آباد می‌باشد که اردیبهشت‌۹۸ توسط رئیس‌جمهور محترم افتتاح شد و در اراضی پایاب این سد پیش‌بینی اشتغال ۱۵هزار نفری به صورت مستقیم و غیرمستقیم دارد؛ البته بخشی از کارهای تکمیلی سد ازجمله پمپ‌ها در مرحله نهایی است که این سدها زمین‌های زیادی را تحت شبکه آبیاری برده‌اند. استفاده حداکثری از این اراضی در قالب کاربری کشاورزی را به سمت کشت و صنعت و دامپروری اشتغال‌آفرین و ارزش افزوده بیشتر، قرار خواهیم داد. واگذاری پراکنده زمین برای کشت‌های سنتی غیرصنعتی به نفع اقتصاد منطقه نیست و یا سایت گلخانه‌ای که از قبل آماده شده اما هیچ استفاده‌ای از آنها نشده است؛ همین طور در واقع در مقام این هستیم که برای استفاده از این مزیت دوم منطقه که موضوع کشاورزی به دلیل جغرافیا، آب و هوا، رود ارس و حقابه‌های ایران که از رود ارس گرفته شده، ایجاد کشت و صنعت‌های بزرگ در دستورکار قرار گیرد.

برای ایجاد زنجیره تولید با بنگاه‌های بزرگ خصوصی و عمومی و داخلی و خارجی ارتباط برقرار شد که حضور پیدا کنند و سرمایه‌گذاری‌های بزرگتری انجام بدهند. یکی از مجموعه‌های سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی شستا در حال احداث مجموعه دامپروری ۱۰هزار راسی است که برای تعلیف آن زمین حدود هزار هکتاری هم اختصاص داده می‌شود. ۱۱۶هکتار هم اراضی مربوط به همان مجموعه دامپروری است که سرمایه‌گذاری قابل توجهی هم دارد. در حال حاضر شروع به ایجاد زیرساخت کرده‌اند که عدد سرمایه‌گذاری، مجموع گاوداری و زراعی حدود ۱۳۷میلیارد تومان است؛ گاوداری حدود ۱۲۹میلیارد، زراعی هم حدود ۹میلیارد تومان است. این کار هم اشتغال‌زایی و هم استفاده حداکثری از منابع است. در کنار آن، مجموعه‌های بزرگ خصوصی گروه لبنیاتی صباح است می‌خواهند در یک مجموعه ای ۵۰هزار راس دام سبک پرورش دهند و صنایع لبنی اختصاصی را ایجاد کنند؛ رویکردشان هم بیشتر صادرات است. مجموعه نهادهای دیگری مانند قرارگاه خاتم، کمیته امداد، ستاد اجرایی فرمان امام(ره)، بنیاد مستضعفان را در منطقه آزاد ماکو نیاز داریم که حضور پیدا کنند تا توسعه و انباشت سرمایه اتفاق بی‌ا‌فتد و مردم بهره‌مند شوند و اقتصاد زایشی در کشور ایجاد گردد. از تمامی این نهادها خواهش می‌کنم که در منطقه حضور پیدا کنند. طبیعی است که این نهادها هم توسعه‌گرهای بزرگی هستند که اگر کاری را راه‌اندازی کردند مثل سازمان گسترش و توسعه نوسازی صنایع ایران با تجاری‌سازی و به سود رسیدن آن بنگاه‌ها را به بخش خصوصی واگذار خواهند کرد و خصوصی‌سازی اتفاق خواهد افتاد، اما امروز برای اینکه سرمایه‌گذاری شکل بگیرد، من از همه می‌خواهم که کمک کنند. با همه این نهادها مذاکراتمان را شروع کرده و دعوت کردیم که بیایند و احتمالش هم زیاد است که در حوزه کشاورزی دامپروری هر دو مجموعه بخش خصوصی و نهادها حضور پیدا کنند که از اراضی حداکثر استفاده به عمل بیاید.

معادن، ظرفیت‌ منحصربه‌فرد منطقه آزاد ماکو

مزیت دیگر در منطقه آزاد ماکو، معادن است. تنها منطقه آزاد کشور که در آن پهنه‌های معدنی وجود دارد، منطقه آزاد ماکو می‌باشد؛ شاید کمتر منطقه آزادی باشد که معادن فلزی، کانی‌های غیرفلزی و سنگ‌های ساختمانی و تزئینی داشته باشد؛ علت هم وسعت زیاد منطقه و موقعیت جغرافیایی آن است. سنگ‌های ساختمانی، تراورتن و مرمریت، مرمریت مشکی که خیلی گرانقیمت می‌باشد؛ در منطقه اکتشافات و بهره‌برداری‌های مقطعی انجام می‌گیرد. چهارده مجوز بهره‌برداری داده شده، اما ظرفیت‌ها بسیار فراوان است. آنهایی هم که بهره‌برداری می‌شود تقریبا خام از منطقه خارج می‌گردد و این خروج خام از منطقه درست است یک خروجی اقتصادی ممکن است داشته باشد ولی مهم این است که صنایع پایین‌دست معدنی ایجاد و اشتغال‌زایی بیشتر در منطقه بشود. غیر از موضوع سنگ‌های ساختمانی تزئینی، سیلیس، منیزیت، مس، ازجمله عناصری است که در این منطقه به وفور وجود دارد، از یک میلیون تا ده میلیون تن ذخائر شناسایی شده و صنایع پایین‌دست اینها بسیار می‌تواند هم اشتغال‌زا و هم اقتصادی باشد، یعنی ثروت‌آفرینی کند.

محدوده‌های وسیع در شمال شرقی منطقه آزاد در نقطه منتهی به چشمه‌ثریا محدوده‌ای است به اسم بورالان که سنگ‌های بازالتی چند کیلومتر مربع با عمق ۳۰ تا ۵۰متر وجود دارد که از اینها در دنیا استفاده‌های مختلفی به ویژه به عنوان سنگ‌های نسوز استفاده می‌شود؛ اما متاسفانه تاکنون هیچ استفاده‌ای از این ظرفیت نکرد‌ه‌ایم. ممکن است تکنولوژی‌های بهره‌برداری از آن، تکنولوژی گرانی باشد، ولی با استفاده از این ظرفیت با رعایت جوانب زیست محیطی و با مشارکت داخلی و خارجی بتوانیم برای کشور ثروت تولید کنیم.

در بخش معدنی به دنبال احداث شهرک صنایع معدنی هستیم، چراکه معادن به دلیل پراکندگی می‌تواند صنایع جنبی هم کنار خود در نزدیکترین جای باشد که هزینه حمل و نقل زیادی نداشته باشد. اکنون فعالان معدنی از مراکز صنعت معدن که اصفهان و شهرهای نزدیک استان اصفهان است، در حال ایجاد یک آمادگی هستیم که همایشی بگذاریم و این ظرفیت‌ها را معرفی نماییم.

توسعه بوم‌گردی و گردشگری طبیعت در ماکو

بیش از ۲۶۰روستایی که در محدوده منطقه داریم و طبیعت نسبتا سرسبز و کوهستانی این منطقه و آب و هوای خوب به همراه آداب و رسوم و خرده فرهنگ‌های محلی هر کدام از این روستاها و قومیت‌هایی که در این منطقه زندگی می‌کنند، یک جذابیت و محصولات دیدنی گردشگری هم در حوزه اکوتوریسم و هم توریسم فرهنگی فراهم کرده است. تعداد قابل توجهی آثار تاریخی و فرهنگی در محدوده منطقه وجود دارد مانند قره‌کلیسا که برای مسیحیان از ارزش معنوی بسیار بالایی برخوردار است. آنجا می‌تواند محل مراجعه مستمر برای زیارت هموطنان مسیحی و مسیحیان دنیا باشد و همین طور آثار تاریخی غیرمذهبی موجود که در شهر ماکو است و قابلیت دیدن و جاذبه و بهانه سفر می‌تواند باشد و جاذبه‌های گردشگری طبیعی در محور ساحل رود ارس در شهرستان پلدشت که از جذابیت طبیعی خاصی برخوردار است و می تواند به یک محور بی نظیر گردشگری تبدیل شود.

فراهم آوردن تسهیلات گردشگری طبیعت‌محور و بوم‌گردی در محدوده منطقه آزاد ماکو مانند سایر نقاط کشور، یک کسب و کار مزیت‌دار برای سرمایه‌گذاری در منطقه است. تاکنون به صورت پراکنده و محلی سرمایه‌گذاری‌هایی صورت شکل گرفته اما تصمیم داریم که ان‌شاالله یک جاذبه در کنار جاذبه‌های طبیعی به شکل انسان‌ساز و بدیع در منطقه ایجاد کنیم که تنها و فقط در آنجا باشد و برای اولین بار در کشور اتفاق بیافتد. یک جاذبه انسان‌ساز سازگار با اقلیم منطقه با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی ایجاد خواهد شد که در حال حاضر از سوی سرمایه‌گذاران مختلف مشاورینی بر روی این طرح مشغول به کار هستند. جاذبه‌ها خود یک بخش حوزه گردشگری هستند که بهانه سفر می‌باشند، بهسازی، مرمت و سر پا نگه داشتن جاذبه‌های فرهنگی تاریخی وظیفه است. با جدیت چند پروژه نیمه‌تمام چند ساله که فرسایش‌گر در حوزه میراث فرهنگی بوده، در دستورکار قرار گرفته و با مشارکت و تامین مالی سازمان انجام می‌گیرد، برای اتمام کار به اقدامات سرعت بخشیده ایم.

از سوی دیگر گردشگری نیاز به زیرساخت‌های دسترسی و حمل و نقل دارد. اتمام پروژه‌های نیمه‌تمام حوزه حمل و نقل و جاده‌ها سرعت گرفتند، چراکه آنها به بخش گردشگری کمک می‌کند. تسهیلات اقامتی برای این حوزه در نظر گرفته شده است، که تمرکز بیشتر در منطقه باید به بحث بوم‌گردی باشد، زیرا تمامی روستاها می‌تواند بهانه چند ساعت حداقل ایستایی باشد. در محدوده چند روستا می‌تواند بوم‌گردی‌هایی باشد که محل اقامت شبانه با همان شرایط زندگی محلی آنجا باشد. تشویق این سرمایه‌گذاری‌‌ها نیز در دستورکار است که اگر این زیرساخت‌ها، تسهیلات اقامتی، بهداشتی، درمانی فراهم گردد، آن موقع می‌توان کمپین دعوت از گردشگران داخلی و خارجی را راه‌اندازی نمود. تایید خواهید کرد که در شرایطی که نواقصی وجود داشته باشد و شما بخواهید دعوت گردشگران انبوه را میزبانی و ترویج کنید، به ضد آن تبدیل خواهد شد. اگر کسی بیاید و امکانات اقامتی خوب نباشد، تسهیلات بهداشتی، درمانی، رفت و آمد نباشد، طبیعی است که به ضدتبلیغ تبدیل می‌شود، لذا آماده‌سازی اینها را اولویت قرار دادیم تا اینکه کمپین ترویج و دعوت کردن باشد.

بهره‌مندی از ظرفیت‌های کشورهای همجوار

همه کسب و کارهای محوری منطقه اعم از لجستیک و حمل و نقل، کشاورزی و دامپروری، معدن، گردشگری می‌توانند دارای صنایع بالادستی و پایین‌دستی باشند. بنابراین صنایع مزیت‌گیرنده از آن چهار کسب و کار محوری دیگر اولویت سرمایه‌گذاری‌های صنعتی منطقه می‌تواند باشد. صنایع تبدیلی غذایی، صنایع استفاده کننده از معادن و سنگ و عناصر کانی‌های فلزی و غیرفلزی از صنایع مزیت گیرنده از جغرافیای مرز مشترک ما با ترکیه می‌تواند باشد. به نظر می‌رسد ترکیه در سال‌های اخیر رشد بسیار خوبی در حوزه اقتصاد ملی‌اش داشته است. GDP بالای ۸۰۰میلیارد دلاری، حجم بسیار قابل توجهی از اقتصاد است که می‌تواند مورد بهره‌برداری ما نیز قرار گیرد. صنایعی که در ترکیه وجود دارد و بازار ۸۳میلیون نفری ایران همچنین محدودیت‌های کنونی اعمال شده بر واردات و سایر کشورهای منطقه به حدی جذابیت دارد که آن صنایع به راحتی نمی‌توانند از بازار ایران چشم پوشند. منطقه آزاد ماکو محل خوبی است که ترک‌ها صنایع تولیدی خود را بتوانند به داخل منطقه منقل کنند و به صورت مشارکتی با ایرانیان فعالیت نمایند که این موضوع هم می‌تواند به انتقال دانش فنی، تکنولوژی و جلب اشتغال در محدوده منطقه و هم در حوزه صنعت کمک کند؛ به همین دلیل پیشنهاد ایجاد شهرک صنعتی مشترک ایران ترکیه یا حتی صنعتی ترکیه در محدوده منطقه آزاد ماکو را به ترک‌ها دادیم و اگرچه در همه شهرک‌های صنعتی ما اتباع ترک و خارجی هم می‌توانند مثل ایرانیان فعالیت کنند و در حال حاضر هم حضور دارند، اما اختصاصا اقتضای آن حجم اقتصاد هشتصد و خورده‌ای میلیارد دلار این است که می‌تواند این طرف هم سرمایه‌گذاری‌شان را به سایت‌های تولید مشترک با فعالان اقتصادی ایران منتقل کنند؛ لذا صنایع مزیت‌گیرنده از ترکیه هم بهترین مکان این است که در این منطقه مستقر شوند.

نقش‌آفرینی مناطق آزاد ایران در توافق‌نامه اوراسیا

رابطه جدید ایران با اتحادیه اوراسیا و پنج کشور روسیه، ارمنستان، قزاقستان، قرقیزستان و بلاروس، یک رژیم حقوقی مزیت‌آفرین برای تجارت با این کشورها، برای کل ایران است. صادرات ۸۶۲قلم کالایی که اجازه پیدا کرده با تعرفه‌های مشخص به اوراسیا صادر شود. یک سال به صورت آزمایشی است و بعدا می‌تواند دائمی گردد و حتی به این اتحادیه ملحق شویم. اگرچه در جلسه‌ مدیران عامل مناطق آزاد با رئیس سازمان توسعه تجارت و همکارانشان عرض کردم که مناطق آزاد تجاری به مفهوم اوراسیا، نفتا و… اولیه‌ترین نظامات تجارت آزاد بین‌المللی می‌باشد، یعنی مراحل بعدی خیلی وسیع‌تر است. اما در همین اولیه‌ترین که ما تازه به این اتحادیه اوراسیا ورود کردیم، بعضا می‌بینید که دغدغه‌ها از تولیدکننده‌های داخل است که نکند آن سیصد و چند قلم کالایی که در اوراسیا تولید می‌شود و تعرفه‌اش به نوعی ترجیحی خواهد بود، ما در ایران متضرر شویم. ۸۶۲قلم به ما اجازه داده که از آن استفاده کنیم. باید صنعت و تولید ما بتواند مزیتی در خود ایجاد نماید که بتواند رقابت کند؛ اگرچه قبول دارم که شرایط و چارچوب فراهم شده برای رقبای تولیدکنندگان ما برابر نیست. آنها برای دسترسی به منابع مالی ارزان دنیا محدودیت ندارند اما تولیدکننده ما به دلیل تحریم‌های ناجوانمردانه‌ای که آمریکایی‌ها بر کشورمان تحمیل کردند، محدودیت دارد. آنها به تکنولوژی روزآمد دسترسی دارند در حالی که تولیدکننده ما به آن دسترسی ندارد و موارد دیگری که در واقع شرایط رقابت را فراهم نمی‌کند. اما فرضمان این باشد که اولا آن شرایط ان‌شاالله به حالت عادی برگردد و مشکلات رفع گردد؛ ‌محدودیت‌ها از یکجانبه‌گرایی آمریکا در دنیا به چندجانبه‌گرایی تغییر پیدا می‌کند، مطمئنا می‌توانیم به یک حالتی برسیم که بتوانیم دسترسی به منابع و تکنولوژی هم داشته باشیم، باید برای آن سناریو نیز خودمان را آماده کنیم و این الحاق‌ها یا استفاده از اتحادیه‌هایی مثل اوراسیا، زمینه‌سازی و تمرینی است برای صنایع ما که از این فرصت استفاده کنند؛ اگرچه در موضوع رژیم حقوقی منطقه آزاد تجاری مثل اتحادیه اوراسیا هم باید محدودیت‌های تعرفه‌ای برداشته شود هم غیرتعرفه‌ای، یعنی در آن رژیم محدودیت‌های تعرفه‌ای و غیرتعرفه‌ای را از میان خود چند تا عضو برمی‌‌دارند. بنابراین اگر تعرفه‌ای را با آنها اگر به تفاهم رسیدیم، غیرتعرفه‌ای هم باید به تفاهم برسیم. غیر تعرفه‌ای چیست؟ تبادل پول این تجارت بین خودمان، ارتباط بانکی بین خودمان است که بتواند پول کالایی که خریدیم را منتقل کنیم و پول کالایی را که صادر کردیم، بگیریم. پس این محدودیت غیرتعرفه‌ای را هم باید نظام سیاست‌گذار و تنظیم‌گر تجارت خارجی وزارت صنعت، معدن و تجارت و مسئول متولی این کار که حالا به دلیل مسئولیت کمیسیون مشترکی وزارت نیرو به عهده آقای وزیر نیرو گذاشته شده، به آن هم حتما بپردازند که از آن استفاده شود.

فکر می‌کنم که تولیدات مناطق آزاد کل کشور به دلیل معافیت مالیاتی، عدم پرداخت حقوق گمرکی برای مواد اولیه و ماشین‌آلات نسبت به تولیدات داخل سرزمین اصلی مزیت بیشتری دارند. همچنین مناطق آزاد واقع در مرزهای این اتحادیه یک مزیت علاوه بر آن مزیت ذکر شده دارند و آن دسترسی نزدیک‌تر و هزینه حمل و نقل کمتر است. منطقه آزاد ارس، منطقه آزاد ماکو، منطقه آزاد انزلی، این سه منطقه اما آیا تمامی ۸۶۲ قلم کالایی که به عنوان تعرفه‌های ترجیحی از آن طرف ابلاغ شده و تفاهم کردیم را می‌تواند تولید کنند؟ ممکن است بخشی از اینها اصلا در این سه منطقه دارای مزیتی نباشد، طبیعی است که باید هزینه فایده کنند، مواد اولیه بیاید اینجا تولید شود یا نه تولید همانجا صورت گیرد و صرفا از منطقه عبور کند. این دیگر به تصمیم‌گیری مکان تولید مربوط است که یک کار پژوهش عملیاتی می‌باشد. یعنی با محاسبه دقیق علمی محل تولید، تولیدکننده می‌تواند با متغیرهای مختلف حمل و نقل، دسترسی به بازار، مواد اولیه و نیروی کار همه را با هم تلفیق کند و بهترین محل را انتخاب نماید. ولی مناطق آزاد ما عموما به دلیل آن مزیت‌ها و مشوق‌های قانونی نسبت به سرزمین اصلی دارای مزیت هستند؛ مناطق آزاد ارس و ماکو و انزلی هم به دلیل نزدیکی به بازار پنج کشور اتحادیه اوراسیا هم هزینه‌های حمل و نقل‌شان کمتر است. آن کالاهایی که می‌تواند در این سه منطقه تولید شود و از این جا هم حمل گردد خیلی مزیتشان بیشتر خواهد شد؛ پیشنهاد کرده‌ام ما سه منطقه آزاد یک تفاهم‌نامه مشترک باید الان امضا کنیم و در آن سریعا کارشناسان خبره ما در حوزه تجارت و تولید با هم بنشینند، اقلام کالاها را شناسایی نمایند که کدام منطقه می‌تواند به دلیل مواد اولیه، نیروی کار و… تولید مزیت‌داری داشته باشد. پیشنهاد می‌کنم اولا تریبون شما نیز مناطق آزاد ایران را دعوت کند که با هم رقابت مضره‌ای نداشته باشند، همه مناطق باید با هم برای کمک به اقتصاد ملی هم‌افزا باشیم. بنده با مدیران عامل انزلی و ارس صحبت کردم، تصمیم گرفتیم با همدیگر هم‌افزا در شمال ایران برای کمک به کشور عمل کنیم و هیچ رقابتی بین ما نباید باشد. هنر این نیست که از سهم اقتصاد ملی از یک منطقه بکشیم به منطقه دیگر بیاوریم؛ هنر این است که یک چیزی به اقتصاد ملی اضافه نماییم. طبیعتا هر چه بیشتر اضافه کنیم، سهم منطقه‌مان نیز از بستر این اتحادیه اوراسیا یا دیگر فرصت‌ها بیشتر خواهد شد.

حکمرانی خوب در مقیاس کوچک در منطقه آزاد ماکو

در چشم‌اندازی که برای خود در منطقه آزاد ماکو به دنبال آن هستم، با تنظیم یک حکمرانی خوب در مقیاس این جغرافیا، بتوانم ضمن افزایش سرمایه اجتماعی امید به بهتر شدن در بین مردم منطقه ایجاد کنم و یک ارتباط اعتمادافزا بین مردم و دولت شکل گیرد، در منطقه آزاد ماکو به دنبال این هستم که همه مردم اعم از روستاییان و شهرنشین‌ها احساس توسعه و امید به آینده‌ای بهتر را داشته باشند و معتقدم این مهم را با کار خوب، کارامدی، صداقت و پاکدستی و تلاش می‌شود به دست آورد.

از سوی دیگر به حاکمیت و همه وزرا عرض می‌کنم که من آماده‌ام اینجا یک حکمرانی خوب در مقیاس کوچک برای کشور رقم زنیم؛ مگر نگفتیم یکی از کارکردهای مناطق آزاد علاوه بر آن بحث‌های اقتصادی، تجربه سیاست‌های موفق و تعمیم آن به سرزمین اصلی است.

من می‌خواهم الگوی حکمرانی خوب در مقیاس کوچک برای جمهوری اسلامی ایران در این منطقه ایجاد کنم. این خواسته من است، ممکن است بعضی‌ها فکر کنند خیلی آرمان‌گرایانه است، ولی می‌شود به این سمت حرکت کرد؛ ما از خودمان شروع کردیم، اگر همین محیط کوچک خودمان را درست کنیم به نتیجه می‌رسیم؛ بعد می‌شود این الگو را به سرزمین اصلی تعمیم داد که عناصر اصلی‌اش انتخاب شایستگان، قرار گرفتن هر کسی سر جای خود است که این اگر باشد، طراحی همه چیز هم درست می‌شود. هر کسی سر جای خود مبتنی بر مولفه‌های دانایی، مهارت، تجربه، بینش، ویژگی‌های شخصی و شخصیتی و فارغ از روابط و ارتباطات قرار بگیرد، عین عدالت است و کشور با رعایت عدالت به این مفهوم، بسیار می‌تواند جلوتر از این باشد و معتقدم محدودیت‌های تحمیلی از بیرون را نیز، می‌توان با این شایستگان تدبیر نمود. در این میان انتظار بنده متناسب‌سازی اختیار و مسئولیت و اجرای صحیح بند الف ماده‌۶۵ قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور و همکاری کامل در انتقال اختیارات، مسئولیت‌ها و وظایف کلیه دستگاه‌های اجرایی به همراه منابع مربوط از سوی دولت محترم است. البته جا دارد از همکاری صمیمانه همه همکارانم در سطح دستگاه‌های منطقه به ویژه فرمانداران، روسای دادگستری، دادستان‌ها، ائمه جمعه، فرماندهان سپاه، نیروی انتظامی و هنگ‌های مرزی هر سه شهرستان واقع در محدوده منطقه آزاد ماکو و نیز همکاران خودم در بخش‌های مختلف سازمان منطقه آزاد ماکو در همراهی و همکاری صادقانه با حقیر قدردانی ویژه داشته باشم و امیدوارم خداوند خلعت زیبای خدمت به مردم، ایران و اسلام را زیبنده همه ما گرداند.