گفت‌وگو با فرزین حقدل مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری، توسعه تجارت و صید صنعتی سازمان منطقه آزاد چابهار: مناطق آزاد، پیشانی ارتباط ایران با اقتصاد جهان هستند

به گزارش اخبار آزاد مناطق، شرکت‌های سرمایه‌گذاری و توسعه تجارت مناطق آزاد به عنوان بازوان توانمند در مسیر گسترش و جذب سرمایه‌گذاران در این مناطق از کشور فعالیت می‌کنند؛ به تعبیری ماهیت شکل‌گیری این شرکت‌ها در بدنه سازمان‌های مناطق آزاد با نگاه تمرین واگذاری امور در حوزه‌های اجرایی در این مناطق به بخش خصوصی بوده است. از مهم‌ترین تاثیر این شرکت‌ها که در مناطق آزاد کشور فعال هستند، فعالیت در حوزه بازاریابی در حوزه‌های سرمایه‌گذاری و نیز معرفی مزیت‌ها و ظرفیت‌های مناطق آزاد به فعالین اقتصادی در داخل و به خصوص خارج کشور و شناسایی و جذب آنها با توجه به ماموریت هر منطقه است.

بی‌تردید توجه بیشتر به واگذاری امور در مناطق آزاد به بخش خصوصی یکی از مهم‌ترین راهکارهای حل مشکلات سازمان‌های مناطق آزاد است که امروزه به دلیل بیش از حد بزرگ بودن بدنه سازمان‌های این مناطق، کارایی و راندمان لازم را در مسیر توسعه در کشور ندارند و بی‌شک راهکار برون‌رفت از این بحران، تنها در واگذاری امور اجرایی و کاری به بخش خصوصی تایید شده خلاصه می‌شود که با نگاهی به عملکرد شرکت‌های سرمایه‌گذاری و توسعه در مناطق آزاد می‌توان به تاثیرات مثبت و چابکی این مجموعه‌ها در پیشبرد اهداف کلان سازمان‌های مناطق آزاد پی برد؛ از این رو گفت‌و‌گویی با دکتر فرزین حقدل مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری، توسعه تجارت و صید صنعتی سازمان منطقه آزاد چابهار انجام داده‌ایم که در ذیل می‌خوانید.

 

? در ابتدا لطفا شرکت سرمایه‌گذاری، توسعه تجارت و صید صنعتی سازمان منطقه آزاد چابهار را معرفی نمایید؟

به واقع همه مناطق آزاد باید یک شرکت سرمایه‌گذاری و توسعه‌ای داشته باشند تا یکسری فعالیت‌ها در حوزه مشارکت و جذب سرمایه‌گذاران و همچنین چک و بالانس سرمایه‌گذاران برای ورود به منطقه آزاد و به شکل کلی توسعه حوزه‌های سرمایه‌گذاری در مناطق در این مجموعه‌ها صورت گیرد؛ به عقیده بنده این مجموعه‌ها باید چابک‌تر از مناطق آزاد باشد و به همین دلیل است که کلیه کارهای حوزه سرمایه‌گذاری غیر از مسائل حاکمیتی توسط یک شرکت مستقل انجام می‌شود و خیلی از مناطق آزاد هم این شرکت را در بدنه خود دارند ازجمله کیش، قشم، انزلی، چابهار و…؛ تفاوت بین چابهار و مناطق آزاد دیگر در این موضوع است که چابهار در گذشته یک شرکتی به عنوان شرکت صید صنعتی چابهار داشته که دارای ناوگان صیادی خوبی بوده است و کارهای شیلاتی مطلوبی را هم انجام می‌داده و با توجه به ظرفیت‌ها و پتانسیل‌هایی که چابهار در حوزه شیلات وجود دارد و در کشور رتبه اول و در حوزه کشورهای حوزه اقیانوس هند رتبه دوم را دارد، این موضوع یک مزیت بوده و از طرف دیگر در حدود ۷۰درصد تجارت مردم منطقه هم در ارتباط با دریا می‌باشد و اگر بخواهیم در راستای توسعه پایدار عاقلانه رفتار کنیم، باید همان حوزه بیزینس بومی مردم را به‌روز کرده و گسترش دهیم تا مشکلی که در عمده مناطق آزاد کشور وجود دارد و بومیان تا حدودی در تقابل با مناطق هستند هم حل شود.

زمانی که بر پایه اصل‌۴۴ قرار بر این شد که شرکت‌های دولتی واگذار گردند، این شرکت‌ها همگی جمع شده و در قالب شرکت توسعه سرمایه‌گذاری تلفیق شدند و در چابهار به عنوان سرمایه‌گذاری، توسعه تجارت و صید صنعتی مطرح گردیدند. در این شرکت فعالیت‌های مختلفی وجود دارد ازجمله سرمایه‌گذاری که کلیه مباحث مربوط به حوزه سرمایه‌گذاری و جذب سرمایه‌گذار، معرفی چابهار به سرمایه‌گذاران برای حضور فعالین اقتصادی در منطقه و مشارکت با سرمایه‌گذاران در قالب پروژه‌های منطقه‌ای و تجارت، واردات و صادرات در منطقه هم جزء فعالیت‌های این شرکت می‌باشد؛ همچنین تامین نیروی انسانی توانمند برای سازمان و منطقه و حوزه صید و صیادی و شیلات در منطقه آزاد چابهار که جزء امور مرتبط با این منطقه محسوب می‌شود.

تا پیش از حضور بنده در این شرکت، وزن حوزه صید صنعتی و شیلات سنگین‌تر بود و عموما کاری در حوزه‌های دیگر انجام نمی‌شد؛ اما با توجه به تاکید مدیرعامل محترم بر فعال شدن توسعه تجارت و سرمایه‌گذاری در شرکت، در طول یک سال گذشته کارهای خوبی صورت گرفته و همچنین خوشبختانه این رویکرد همزمان شده با مستثنی شدن چابهار از تحریم‌ها، که توانسته‌ایم رونق چشمگیری را در منطقه آزاد چابهار ایجاد نماییم.

 

? از دیدگاه شما برنامه‌ریزی برای معرفی ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های منطقه آزاد چابهار با توجه به مستثنی بودن این بندر از تحریم‌ها به چه شکلی باید صورت گیرد تا فعالین اقتصادی بیشتر با این ظرفیت آشنا شوند؟

ما باید موضوع مستثنی بودن بندر چابهار از تحریم‌ها را بیشتر تبیین کنیم که این موضوع به واقع یعنی چی؟ اگر در حال حاضر بنده به عنوان یک سرمایه‌گذار که برای سرمایه‌گذاری به چابهار آمده‌ام و بشنوم که اینجا منطقه بسیار خوبی است و از تحریم‌ها هم مستثنی می‌باشد، اولین سوال من این خواهد بود که در این منطقه چه کاری می‌توان انجام داد که در باقی مناطق کشور قابل انجام نیست و اینجا چه مزیتی دارد؟ در واقع این سوالی بوده که برای بنده هم وجود داشته و ‌دنبال این موضوع هستیم که این مسائل را روشن نماییم و سرمایه‌گذاران با چشم باز بتوانند حضور پیدا کنند و مزیت‌هایی که به نسبت بقیه مناطق در چابهار مهیا است را به آنها نشان دهیم و به شدت به دنبال این موضوع‌ هستیم که روی بحث سیستم‌های مالی کار کنیم، زیرا هر کاری را که بخواهیم پیش ببریم، اگر سیستم‌های مالی نداشته باشیم، برای ما و سرمایه‌گذاران خارجی که مایل به سرمایه‌گذاری در چابهار هستند ایجاد مشکل خواهد کرد و نمی‌توان فعالیت‌ها را به صورت شایسته و منطقی انجام داد. در این خصوص خوشبختانه در سفری که دکتر کردی به همراه دکتر ظریف به هند داشتند این موضوع هم تا حدود زیادی رفع شده و می‌توانیم سیستم بانکی خارجی را در این منطقه داشته باشیم و امیدواریم که شرکت توسعه سرمایه‌گذاری منطقه آزاد چابهار بتواند در کنار سازمان منطقه آزاد چابهار نقش موثری در توسعه آینده چابهار ایفا نماید تا هم بتواند به واسطه توسعه این منطقه، سیستان و بلوچستان را از وضعیت کنونی خارج کند و هم دروازه‌ای باشد تا اقتصاد ایران بتواند از این فشار تحریم‌ها خود را رها نماید.

 

– به عقیده شما آیا رویکرد رقابت میان مناطق آزاد می‌تواند به توسعه اقتصادی در کشور کمک کند؟

در دوره‌ای یک روند ناثوابی بین مناطق آزاد کشور ایجاد شده بود به اسم رقابت بین مناطق که هر یک سعی می‌کردند سرمایه‌گذاران را به سمت خود بکشانند، در صورتی بنده به شخصه هر کجایی که مسئولیت داشته‌ام وقتی یک سرمایه‌گذار به من مراجعه می‌کرد و می‌گفت که می‌خواهد کاری در منطقه انجام دهد، اگر در انتخاب آن منطقه اشتباه کرده بود، می‌گفتم که اینجا مناسب شما نیست و به منطقه دیگری بروید که ظرفیت کار تخصصی شما را داشته باشد؛ زیرا به عنوان حاکمیت منطقه، اگر سرمایه‌گذاری در منطقه‌ای حضور پیدا کند و زمین‌گیر شود، بیشتر برای منطقه عامل منفی است و آن سرمایه‌‌گذار تبلیغ منفی برای سایر سرمایه‌گذاران خواهد بود؛ بنابراین بین سه منطقه آزاد اولیه، کیش، قشم و چابهار که این مناطق کاملا هدف‌های متفاوتی دارند و همچنین چهار منطقه آزاد ثانوی که بعدا شکل گرفتند هم همین رویکرد را داشته و ماموریت‌های متفاوتی از هم دارند و بی‌تردید سرمایه‌گذاران اگر با توجه به ماموریت و مزیت‌های هر منطقه، فعالیت خود را در مناطق آزاد شکل دهند، به طور حتم موفق‌تر خواهند بود.

وجود صنایع بالادستی مانند فولاد و پتروشیمی به یک رقابت بین مناطق بدل شده است، در صورتی از نگاه من باید با توجه به بازار تامین مواد اولیه و همچنین بازارهای هدف، ما باید به دنبال ایجاد صنایع پایین‌دستی در مناطق آزاد کشور باشیم و به طور حتم همه مناطق آزاد این ویژگی را ندارند، باید با توجه به مزیت‌ها و ماموریت‌های هر منطقه به دنبال جذب صنایع و سرمایه‌گذاران باشیم. معتقدم هر منطقه‌ای که بیشترین واردات کالایی را در یک موضوع مشخص دارد، باید واحد تولید آن کالا را در همان آن منطقه ایجاد کند تا هم توسعه ایجاد شود و هم توجیه قاچاق کالا را در آن منطقه از بین برود؛ بنابراین باید گفت که چابهار برای ترانزیت، لجستیک، صنایع تبدیلی مزیت بسیار بالایی نسبت به سایر مناطق کشور دارد.

 

? نظرتان درخصوص رقابت مناطق آزاد ایران با مناطق آزاد کشورهای همجوار چیست؟

یک زمانی است که ما با مناطق آزاد کشورهای همجوار رقابت داریم‌، مانند گوادر پاکستان و یا مناطق آزادی که در عمان و امارات هستند، بی‌شک در رقابت با این مناطق ما باید یکسری مزیت داشته باشیم، به عنوان مزیت می‌توان به این نکته اشاره کرد که ایجاد ساز و کار مالی بین‌المللی در چابهار قابل انجام است و یا زمانی که به یک فرواردر بین‌المللی خیلی از بنادر ایران را جهت حمل کالا اعلام می‌‌نماییم، به شما می‌گویند که نمی‌شود، ولی چابهار از این بابت مشکلی ندارد.

 

– نقش شرکت توسعه و سرمایه‌گذاری در بدنه سازمان‌های مناطق آزاد چیست؟

شرکت‌های سرمایه‌گذاری و توسعه بازوی مناطق آزاد هستند؛ سازمان‌های مناطق آزاد خیلی از کارها را نباید انجام دهند و صرفا باید نقش حاکمیتی خود را پیش ببرند، مانند اعطاء مجوز، نظارت بر انجام پروژه‌ها و… یکسری از فعالیت‌های تصدی‌گری کار مناطق آزاد نیست، تصدی‌گری‌ها باعث شده است که بدنه اداری سازمان‌های مناطق آزاد فربه شود و در نتیجه مجبور به پرداخت حقوق به این همه پرسنل شوند و نظارت کند؛ بنابراین مشخصا به دیگر کارها نمی‌رسد‌؛ این کارها، کارهایی است که باید قسمتی را بخش خصوصی و قسمت دیگری را شرکت‌های سرمایه‌گذاری و توسعه در مناطق آزاد انجام دهند. بنده در یکی از سازمان‌ها که معاون اقتصادی بودم، یک نامه‌ای نوشتم در حد سه خط که وظیفه معاونت اقتصادی و سرمایه‌گذاری بود و همچنین سه صفحه تشریح وظایف شرکت‌های سرمایه‌گذاری را اعلام نمودم؛ اعتقاد دارم که باید ساختار را به این شکل پیش ببریم، باید راه را برای ورود بخش خصوصی توانمند و تایید شده به سازمان‌های مناطق آزاد باز نماییم، از دیدگاه من باید کمپانی‌های جذب سرمایه‌گذاری را در قالب بخش خصوصی در مناطق آزاد داشته باشیم، این موضوع در همه جای دنیا وجود دارد؛ چنین رویکردی باعث می‌شود که این شرکت‌ها در بخش خصوصی شکل بگیرند و درآمدزایی داشته باشند و به مرور پرسنل متخصص سازمان‌ها را هم جذب خود نمایند و این رویکرد باعث می‌گردد که بدنه سازمان‌های مناطق آزاد هم کوچکتر شود و بی‌تردید سرعت عمل سازمان‌ها در حوزه‌های حاکمیتی بیشتر خواهد شد تا موضوعات تصدی‌گری و نهایتا سازمان‌ها می‌توانند نقش نظارت خود را پررنگ‌تر کنند.

 

? در طول یک سال گذشته شاهد تفسیرهای مختلف از سوی سازمان‌ها و ارگان‌های مختلف درخصوص قانون مناطق آزاد کشور بوده‌ایم که این رویکرد مشکلاتی را برای فعالین اقتصادی در این مناطق به همراه داشته است؛ دیدگاه شما درباره تفاسیر مختلف و یا طرح قوانین متفاوت و متناقض در مدیریت مناطق آزاد توسط سازمان‌ها و ارگان‌ها در سرزمین اصلی چیست؟

فصل‌الخطاب ما، قانون مناطق آزاد کشور است؛ دولت این قانون را در قالب لایحه به مجلس ارائه داده، در مجلس تصویب شده، شورای نگهبان نیز تایید کرده و توسط رهبر معظم جمهوری اسلامی هم تنفیذ شده است. نکته دوم قابل اجرا در مناطق آزاد، صحبت و دستور مدیرعامل است؛ چراکه مدیرعامل بالاترین مقام اجرایی منطقه است و یک زمانی هم ممکن است با توجه به اشراف و صلاح کشور مدیرعامل دستور به اجرای موضوعی هم بدهد که بی‌تردید با توجه به جایگاه این مقام، این قبیل دستورات هم براساس رویکرد کلی نظام است و قطعا این دستورات طبق قانون می‌باشد؛ بی‌شک جایگاه مدیران عامل در حوزه مدیریتی در مناطق آزاد بسیار بالا است و رئیس‌جمهور حتما صلاح دانسته که یک فرد را در یک منطقه به این سمت منصوب کرده است؛ ولی متاسفانه شاهد یک رویداد در مناطق آزاد کشور هستیم و آن اینکه بالاترین قوانین مناطق آزاد توسط بخشنامه داخلی سایر ادارات نقض می‌شود و هیچ کسی هم نمی‌تواند بگوید چرا و از طرف دیگری هم دست مناطق آزاد بر پایه این مصوبه‌ که دولت نمی‌تواند از دولت شکایت کند، بسته است؛ یعنی مناطق آزاد نمی‌توانند از یک سازمان دولتی دیگر شکایت کنند که چرا با یک بخشنامه داخلی قانون مصوب ما را نقض کرده‌اید! تا حدودی هم حوزه کارشناسی ما مناطق آزادی‌ها ضعیف شده و نمی‌توانیم دفاع هم کنیم؛ بنابراین می‌بینیم که برخی سازمان‌ها یکسری بخشنامه‌های داخلی را برای مناطق آزاد ابلاغ می‌کنند و شاهد هستیم که با آن بخشنامه نیمی از مناطق آزاد کشور فلج شده است. مناطق آزاد یکسری مزیت‌های مشخص دارند که در حال حاضر با توجه به این مصوبات هیچ کدام از این مزیت‌ها در این مناطق وجود ندارد و به واقع یکسری مناطق محروم کشور مزیت‌های بیشتری به نسبت مناطق آزاد دارند.

 

– دیدگاه شما درخصوص نسبت دادن اتهام قاچاق به مناطق آزاد چیست؟

قاچاق در مناطق آزاد معنی ندارد، چراکه به جز موارد خلاف شرع و امنیت، هر چیزی می‌تواند به مناطق آزاد وارد شود. درآمد مناطق آزاد در دنیا چه موضوعاتی است؟ بحث صادرات مجدد؛ یعنی از هر جای دنیا کالا وارد مناطق آزاد شود، در مناطق تقسیم گردد و به کشورهای مختلف صادر شود، مانند کاری که امارات و مالزی در مناطق آزادشان انجام می‌دهند؛ سنگاپور بیشترین صادارت گندم را دارد، آیا سنگاپور زمین دارد که گندم بکارد؟! این همان موضوع صادارت مجدد است. متاسفانه بخشنامه برای مناطق آزاد صادر می‌کنند که باید بررسی کنیم و ببینیم این کالایی که قرار است به منطقه آزاد وارد شود به درد منطقه آزاد می‌خورد یا نه! مگر این کالایی که وارد منطقه آزاد می‌شود صرفا برای مصرف همان منطقه است؟! اصلا چنین موضوعی مطرح نیست، مزیت ما در شرایط کنونی با توجه به بالا رفتن هزینه زمین و انبار در مناطق آزاد اطراف ایران، این است که از فعالین و تجار خارجی بخواهیم که کالاهایشان را به مناطق آزاد ما وارد کند و شش ماه یا یک سال نگه دارند و از اینجا برای فروش به کشورهای همسایه تقسیم کنند. همچنین موضوع معافیت مالیاتی در مناطق آزاد، که به واقع مناطق آزاد از پرداخت مالیات معاف هستند؛ اظهارنامه در کدام منطقه آزاد در دنیا مرسوم است؟! ولی در ایران با یک بخشنامه مرسوم شده است. مناطق آزاد باید پیشانی ارتباط با اقتصاد آزاد جهان باید باشند.

 

? با توجه به شرایط و محدودیت‌های کنونی، آینده مناطق آزاد ایران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

به عقیده من باید کلید مناطق آزاد را تحویل فرمانداری‌ها بدهند و بروند. اگر با این رویکرد پیش برویم، مناطق آزاد نابود می‌شوند؛ چراکه به واقع مناطق آزاد را خفه کرده‌اند. برای رفع مشکلات جاهای دیگر نباید مناطق آزاد را فنا کنیم؛ مناطق آزاد یک اقدام مترقی در نظام جمهوری اسلامی ایران بوده است و می‌توانسته بسیار کمک‌کننده باشد؛ در حال حاضر هم دیر نیست، من به عنوان یک کارشناس مناطق آزاد این را به شما می‌گویم که اجازه بدهید که همین قانون کامل، دو سال اجرا شود و هیچ شخص و یا سازمانی دخالت نکند؛ ما این همه اتلاف بودجه در کشور داشته‌ایم، فقط دو سال اجازه بدهند مناطق آزاد با قانون مصوب کار کنند و هیچ مصوبه و قانونی را برای مناطق آزاد تصویب و ابلاغ نکنند؛ بنده به شما قول می‌دهم که قسمت بزرگی از مشکلات اقتصادی کشور با ظرفیت مناطق آزاد قابل رفع می‌باشد.

 

? در پایان اگر نکته‌ای دارید، بفرمایید؟

به شدت از آقای رئیس‌جمهور، به عنوان حافظ قانون و فرد تاثیرگذار در حوزه‌های اجرای قانون در کشور می‌خواهم که اجازه بدهند مناطق آزاد در چارچوب قانون مصوب خود و نه فراقانونی، به حیات خود ادامه دهند. این موضوع ثابت شده است که اگر ما جلوی هر چیزی را بگیریم، خلاف آن موضوع شکل خواهد گرفت؛ وقتی ما اجازه ورود کالای گروه چهار را به کشور، با توجه به نیاز داخل نمی‌دهیم، مطمئن باشید که خودمان به قاچاق این کالاها در کشور دامن می‌زنیم، چراکه نمی‌توانیم همه مرزها را کنترل کنیم‌، پس در نهایت قاچاق کالا اتفاق خواهد افتاد. اجازه دهید که مناطق آزاد در چارچوب قانون به فعالیت خود ادامه دهند؛ اتفاقا نظارت‌های دستگاه‌های مختلف بر مناطق آزاد را بیشتر کنید؛ بنده مطمئن هستم با اجرای همین قانون مناطق آزاد که یکی از بهترین قوانین مناطق آزاد در دنیا است، می‌توانیم در پایان دو سال یک جهش اقتصادی بزرگ در کل کشور با پرچمداری مناطق آزاد شاهد باشیم.

 

گفت‌و‌گو: مرضیه حسینی-هفته‌نامه اخبار آزاد مناطق شماره۲۲