گذر از گردشگری سنتی در مناطق آزاد با ابزار ICT

به گزارش اخبار آزاد مناطق، فراهم کردن محصولات و خدمات منحصربه‌فرد برای مقصد گردشگری، قدرت و اعتبار گردشگری را به وجود می‌آورد و موجب متمایز ساختن مقصد از دیگر مقاصد می‌شود. در طول تاریخ ظهور فناوری‌های مختلف، هیچ نوع فناوری نتوانسته همانند فناوری اطلاعات، در بین رشته‌های مختلف علوم، ارتباط ایجاد کند. فناوری اطلاعات به عنوان یک پیوند دهنده، تمامی علوم روز را به کار می‌گیرد تا بتواند اطلاعات مورد نیاز متخصصان، صنایع، سازمان‌ها و بالاخره همه مردم در قسمت‌های مختلف جامعه را در کمترین زمان و بهترین وجه ممکن تامین کند؛ به طوری که امروزه فناوری اطلاعات مرزهای کشورهای جهان را درمی‌نوردد و ملت‌ها را در یک جامعه جهانی گرد هم می‌آورد.

پاول ستلر می‌گوید: فناوری به هر هنر و مهارت عملی که از دانش علمی استفاده می‌کند، گفته می‌شود. همچنین، جیمز فین، فناوری را علاوه بر ماشین‌آلات، شامل فرآیندها، نظام‌ها، مدیریت، ساز و کارهای کنترل انسانی و غیرانسانی و روشی برای برخورد با مشکلات، عملی بودن راه حل‌های فنی و ارزش‌های اقتصادی می‌داند.

در تعریفی که جامع‌تر از بقیه تعاریف است، آمده است که: فناوری عبارتند از کاربرد نظامدار مفاهیم علوم رفتاری و فیزیکی و علوم دیگر برای حل مشکلات. به عبارت دیگر، فناوری اطلاعات و ارتباطات مجموعه فناوری‌هایی هستند که ارتباطات و فرآیند نشر اطلاعات به وسیله ابزار الکترونیکی را در دنیای امروز تسهیل می‌کنند.

دنیای قرن بیست و یکم، دنیای استیلای فناوری نوین اطلاعات و دنیای شتابندگی تاریخ به لحاظ تغییرات و افزایش شتاب‌آمیز علمی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی شده است. به عبارتی دیگر، امروزه فناوری اطلاعات فراگیر شده و جهان را دگرگون ساخته است. در عصر حاضر، فناوری اطلاعات سازمانی و فناوری‌های مبتنی بر اطلاعات به عنوان یکی از الزامات اساسی تلقی می‌شود.

مناطق آزاد هفتگانه ایران، به عنوان مهم‌ترین مناطق کشور به لحاظ جذب گردشگران داخلی و خارجی، دارای پتانسیل و ظرفیت بالا در این حوزه مطرح هستند. روابط تجاری و سیاسی برای جذب گردشگری و توسعه این دو در مناطق آزاد، نیازهایی را می‌طلبد. یکی از مهم‌ترین این نیازها که مورد توجه بخش خصوصی نیز است، گردشگری به وسیله ابزارهای نوین ارتباطی است.

تبلیغات الکترونیک در این حوزه می‌تواند مورد توجه سازمان‌ها، بخش خصوصی و سرمایه‌گذاران در جهت جذب بیشتر گردشگر قرار بگیرد و در نتیجه، رونق اقتصادی را به ارمغان آورد. اما این مناطق با داشتن پتانسیل‌های بسیار بالا نتوانسته‌اند، سرمایه‌گذاری صحیحی برای توسعه زیرساخت‌های تاریخی، فرهنگی، طبیعی و همچنین برای بهره‌برداری از ابزارهای فناوری اطلاعات با هدف ازدیاد گردشگر داشته باشد.

عصر حاضر، پس از گذراندن موج اول (جامعه کشاورزی)، موج دوم (جامعه صنعتی)، موج سوم (عصر دانش یا جامعه اطلاعاتی)، در انتظار گذر از موج چهارم یا عصر مجازی خواهد بود. در موج چهارم که شکل توسعه یافته عصر اطلاعات و دانش است، دیگر مشکل عمده بشر در زمینه تامین معاش، تهیه ابزار و دسترسی به دانش حل شده است و نیاز بزرگتری در جامعه احساس می‌شود. در این عصر، بیشتر امور در جامعه به صورت مجازی و غیرفیزیکی انجام خواهد شد، مانند خرید به وسیله اینترنت و تا دو دهه آینده برای بخش‌هایی از دنیای توسعه یافته، عصر مجازی قابل لمس خواهد بود. ایران اکنون در اواسط موج دوم قرار دارد و موج سوم را هنوز به خوبی درک نکرده است.

در صورت برطرف شدن چالش‌های موجود در زمینه فناوری اطلاعات، با ایجاد مشاغل جدید در بخش‌های مختلف اقتصادی و با افزایش دستمزد و درآمد افراد، بر ساختار اجتماعی مناطق آزاد تاثیرگذار خواهد بود. این مناطق، به عنوان مناطق توانمند کشور دارای قابلیت‌های بی‌نظیر اکوتوریستی، ژئوتوریستی و تاریخی، از مراکز مهم گردشگری ایران محسوب می‌شوند و می‌توان با ترویج فناوری اطلاعات در گردشگری مناطق آزاد و تبدیل گردشگری سنتی به اینترنتی، به عنوان راهکاری نوین و اساسی در جهت توسعه پایدار گردشگری این مناطق عمل نمود و با ارائه زیرساخت‌های گردشگری الکترونیک و فراهم کردن زیرساخت‌های شهر الکترونیک، باید اقداماتی در چارچوب ظرفیت‌سازی و ایجاد فرصت‌های اقتصادی به یک منبع درآمدزا و مجهز توریستی-سیاحتی تبدیل شوند.

گردشگری الکترونیک

دنیای امروز به شکل گریزناپذیری تبدیل به دهکده‌ای جهانی با ارتباط گسترده و عمیق شده است. استفاده از اطلاعات و فناوری امروزه به عنوان یکی از کلیدهای اصلی در توسعه کشورها خصوصا کشورهای در حال توسعه مطرح گردیده است. از سوی دیگر توریسم نیز به فراخور گذشت زمان، در حال حاضر به عنوان صنعتی درآمدزا و نجات دهنده برای کشورهای مختلف درآمده است؛ به شکلی که درآمدهای حاصل از آن در برخی کشورها چندین برابر درآمدهای سرشار نفتی کشورهای دیگر است.

لزوم توجه به توریسم و استفاده از فناوری‌های نوین در جهت گسترش آن و استفاده کردن از مزایای بیشمار اقتصادی آن برای کشورها، تحقیق و تتبع پیرامون رابطه بین گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات و توسعه توریسم را ضروری ساخته است. در عصر حاضر، دگرگونی ژرف تکنولوژیکی، مکانیسم‏ها و شرایط و در نتیجه بحث‌های تکنیکی و فنی به سوی پیچیدگی، تنوع و ظرافت بیشتری گرایش یافته است.

در این میان دگرگونی‏های اقتصادی مهم حاصله در برگیرنده شماری از روابط تولید پیچیده، فراگیر و روابط مبادلاتی می‌باشد که در امر جهانی شدن، روندی رو‌به گسترش دارد؛ بر این مبنا گردشگری نیز که در رویکردی خاص در هزاره سوم مورد توجه می‌باشد، تحولاتی را پذیرا شده که به فراگیر شدن آن منتهی گردیده است.

گردشگری در رابطه با بسترهای تکنولوژیکی بحث شده و بسترهای اقتصادی حاصل از جهانی شدن، اصلی مستحکم در سیاست‌های اقتصادی در هزاره سوم محسوب می‌شود. تحولات حاصل از مباحث فوق در رابطه با گردشگری در دوسویه تاثیرگذاری از یکسو به شکل‌گیری گردشگری الکترونیکی منتهی گردیده و از دیگر سو، شکل‌گیری گردشگری مجازی را سبب شده است و با رشد سریع تکنولوژی، اطلاع‌رسانی در چارچوب نظام مبادله الکترونیکی و سرعت بخشیدن به امر بازاریابی و مسافرت، کاهش هزینه‌ها و دستیابی به بازارهای جدید را در زمینه گردشگری فراهم آورده است.

به عنوان مثال می‌توان به نقش اینترنت در زمینه ارتباطات گردشگری، اطلاع‌رسانی به گردشگران و آگاهی یافتن از وضعیت مقاصد گردشگری و از دیگر سو از وضعیت بازار گردشگری اشاره کرد. گردشگری الکترونیکی حاصل این هم‌تنیدگی و تغییرات حاصل از آن می‌باشد، بر این مبنا می‌توان گردشگری الکترونیکی را به صورت زیر تعریف نمود:

«گردشگری الکترونیکی، بکارگیری تکنولوژی‌های جدید به خصوص تکنولوژی‌های اطلاعات و ارتباطات‌ICT در دوبعد عرضه و تقاضای گردشگری می‌باشد که در آن علاوه بر عرضه خدمات مورد نیاز گردشگران‌، زمینه‌های بازاریابی و دورنمایی گردشگری مقاصد فراهم می‌باشد».

از این رو، گردشگران برای آگاهی از مقاصد گردشگری و وضعیت آنها در بخش تقاضا، از تکنولوژی‌های اطلاعاتی و ارتباطی استفاده نموده و در چارچوب انگیزه‌های خود به انتخاب مقاصد اقدام می‌نمایند. در این، میان آژانس‌های مسافرتی با استفاده از اینترنت در عرصه طرح‌های تخصصی گردشگری و در چارچوب شناخت زمان تعطیلات به همراه پاسخگویی به نیازهای گردشگران، مبادرت به بازاریابی گردشگری در مقاصد مختلف نمودند.

به طور کلی استفاده از تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات و گسترش آن در زمینه عرضه و تقاضای گردشگری سبب آن شد که گردشگران قبل از سفر، به ارزیابی و بررسی وضعیت مقاصد بپردازند و تجربه‌ای مجازی را در چارچوب دورنمایی گردشگر در ذهن خود شکل دهد. علاوه بر آن، این امر زمینه‌های دموکراتیک شدن موضوع انتخاب مقاصد را برای سفر فراهم آورده که بر بستری از لیبرالیسم حاصل از جهانی شدن تسهیل شده است. این خود نشان از گذار به انعطاف‌پذیری ارائه محصول گردشگری در رابطه به عرضه دارد که به گونه‏ای متبلور‌کننده تولید بهنگام بر آمده از شیوه تولید پسافوردیسم می‌باشد. به عبارتی دیگر، محصول گردشگری در یک تنوع خاص در برگیرنده پاسخگویی به تقاضای شخصی و متکثر گردشگران بوده و گردشگران را قادر می‌سازد در راستای انگیزه‌های شخصی و تمایلات خود، به انتخاب مقاصد گردشگری برای سفر بپردازند.

از دیگر تغییرات حاصل از گردشگری الکترونیکی در زمینه عرضه محصول گردشگری، شکل‌گیری سازمان‌های مدیریت مقاصد DMO می‌باشد. این سازمان‌ها در زمینه گردشگری با ارائه انواع خدمات الکترونیکی‌، امکان جستجو و برنامه‌ریزی سفر را برای گردشگران فراهم می‌آورند. وظایف این سازمان‌ها در برگیرنده، مدیریت منابع گردشگری‌، برنامه‌ریزی برای فعالیت‌های گردشگری، تبلیغ و بازاریابی، آموزش کارکنان و عرضه خدمات مورد نیاز گردشگران می‌باشد.

این سازمان‌ها در واقع لایه میانی را در گردشگری الکترونیکی مابین عرضه و تقاضا شکل می‌دهند، از یک سو در زمینه عرضه روند تقاضا در بازار گردشگری در جهان و مناطق مختلف و جهت‌گیری تقاضا را برای مقاصد فراهم می‌آورند و از سوی دیگر، با کسب اطلاعات لازم از مقاصد، آن اطلاعات را در اختیار گردشگران قرار می‌دهند.

باید گفت نظر به ماهیت گردشگری، کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات می‌تواند در بهبود کارآیی تحویل خدمات و معاملات و همچنین پیش‌بینی فرصت جهت میسر ساختن دستیابی دامنه گسترده و متنوعی از تجارب در زمینه‌های گوناگون گردشگری بسیار مفید واقع گردد. در عرصه جهانی توسعه، ICT تاثیر عمیقی بر بخش گردشگری و مسافرت داشته است و این مهم همچنان در حال تغییر دادن ساختار و فرآیند‌های آن می‌باشد.

ارتقاء صنعت گردشگری با فناوری اطلاعات

توسعه و دسترسی به فناوری اطلاعات، به چند دلیل برای ارتقای صنعت گردشگری ضروری به نظر می‌رسد. گردشگری هم از نظر فرهنگی و اجتماعی و هم از نظر اقتصادی باید ارتقاء پیدا کند. ابتدا فناوری اطلاعات، سرعت انتقال اطلاعات را افزایش می‌دهد و بدین ترتیب، اطلاعات بین افراد بیشماری انتشار می‌یابد. دوم آنکه این تکنولوژی، هزینه تولید را کاهش می‌دهد؛ زیرا دسترسی به دانش تولید شده را با کمترین هزینه امکان‌پذیر می‌سازد. همچنین، کاهش هزینه مبادلاتی، درجه ناکارآمدی و نااطمینانی را کاهش می‌دهد.

سوم آنکه بر محدودیت زمانی و مکانی غلبه می‌کند و در نتیجه، انتقال اطلاعات بین خریداران و فروشندگان افزایش یافته و فرآیند تولید از حریم ملی می‌گذرد. این فناوری، همه افراد را قادر می‌سازد تا در اقتصاد بازار، برتری خود را نسبت به دیگران بشناسانند که به بازار وسیع‌تر و افزایش سطح دسترسی به عرضه جهانی کالا منجر می‌شود. چهارم، موجب شفافیت بیشتر بازار و افزایش تقاضا می‌شود. فناوری اطلاعات، قدرت افراد را در دسترسی به اطلاعات تقویت می‌کند. از دیدگاه نظری، به سه روش فناوری اطلاعات روی رشد اقتصادی تاثیرگذار است:

۱) روش مستقیم با استفاده از تولید کالا و خدمات، فناوری اطلاعات به رشد ناخالص داخلی کمک می‌کند. به عبارت دیگر، تولید کالا و خدمات در فناوری اطلاعات بخشی از ارزش افزوده اقتصادی هستند.

۲) به کارگیری سرمایه فناوری اطلاعات به عنوان مهارت در تولید کالا و خدمات از طریق تعمیق سرمایه، موجب رشد اقتصادی می‌شود.

۳) موجب افزایش رشد اقتصادی از طریق کمک به پیشرفت‌های فناوری می‌شود.

اگر رشد سریع فناوری اطلاعات براساس منافع کارایی و بهره‌وری در این فعالیت‌ها باشد، سبب افزایش رشد اقتصادی در صنعت گردشگری می‌شود.

به کارگیری فناوری اطلاعات، موجب شناخت و معرفی صحیح و دقیق فرهنگ‌ها و آداب و رسوم مقصدهای گردشگری و همچنین، جاذبه‌های گردشگری و شناخت چالش‌ها و محدودیت‌ها در مسیر توسعه گردشگری می‌شود و با اطلاع‌رسانی شفاف، دقیق و به موقع می‌تواند موجب رضایت‌خاطر گردشگران شود و منطقه مورد نظر را دارای رتبه مناسبی در بین کشورهای جهان کند. همچنین، بهترین شرایط را در جهت صلح و همگرایی و وحدت به وجود می‌آورد.

در این میان، یکی از صنایع و مشاغلی که فناوری اطلاعات در آن کاربرد دارد، گردشگری است. صنعت گردشگری با ظرفیت‌های فراوان برای توسعه هر کشوری می‌تواند با بهره‌گیری از فناوری اطلاعاتی، زمینه‌های توسعه خود را گسترش دهد.

آنچه برای مشتریان مهم است و موجب رضایت‌ خاطر آنان می‌شود، عواملی مانند طراحی وب‌سایت مناسب برای توریسم شامل سرعت بالای دانلود و ارتباط آسان با صفحات وب است و نتایج این تحقیق، برای بازاریابی آژانس‌های مسافرتی به کار گرفته می‌شود. همچنین، فاکتورهای برجسته برای منافع مشتریان برای استفاده در وب‌سایت‌های گردشگری و رضایت‌مندی الکترونیک می‌تواند، راهبردهای خط مشی‌های مدیریتی را پایه‌ریزی کند؛ بنابراین، ارتقای خدمات ۲۴ساعته به کاربران باید در اولویت امور بررسی شود.

زمانی که ما به شهروند الکترونیک، دولت الکترونیک، تجارت الکترونیک، بانکداری الکترونیک و آموزش الکترونیک در قالب جامعه اطلاعاتی معتقدیم، باید زمینه‌های گردشگری الکترونیک را نیز فراهم کنیم. سیاستگذاران بخش دولتی به این واقعیت پی برده‌اند که استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در عصر حاضر، با هدف اجرای دولت الکترونیک نه تنها یک اختیار، بلکه یک اجبار و ضرورت اجتناب‌ناپذیر است که به منظور تسهیل در خدمات‌رسانی به شهروندان باید به آن توجه شود.

فناوری اطلاعات و ارتباطات، اثرگذاری صنعت توریسم را روی رشد اقتصادی افزایش می‌دهد و شدت آن در کشورهای توسعه یافته نسبت به کشورهای درحال توسعه بیشتر است. هرچه سهم مخارج فناوری اطلاعات و ارتباطات به تولید ناخالص داخلی در زیربخش‌های خدمات رایانه، مالی، آموزشی و حمل و نقل در این صنعت افزایش می‌یابد، جذب توریسم نیز فزونی می‌یابد.

امروزه، توسعه گردشگری در تمامی عرصه‌ها چه در سطح ملی چه در سطح منطقه‌ای و چه در سطح بین‌المللی مورد توجه برنامه‌ریزان دولتی و شرکت‌های خصوصی قرار دارد. در کشورهایی مانند ایران، درآمدهای نفتی یک نوع رانت‌خواری اقتصادی تلقی می‌شود که بدون هرگونه اثرات القایی مستقیم از لحاظ افزایش سطح تولید در اقتصاد است؛ در حالی که صنعت گردشگری به صورت زنجیروار با برخی از فعالیت‌های اقتصادی وابستگی دوجانبه دارد و رونق آن از لحاظ افزایش درآمد در اقتصاد کشور میزبان تاثیر بسزایی دارد. در نتیجه، به خصوص توسعه فناوری اطلاعات در گردشگری دارای مزایای بسیاری است و اقتصاد کشور را از حالت تک‌محصولی خارج می‌کند و رشد اقتصادی را به علت ثبات در درآمدهای ناشی از جذب گردشگر در نقاطی مانند مناطق آزاد به همراه خواهد داشت.

فاکتورهای بسترسازی برای گردشگران خرید، طبیعی، تاریخی و ساحلی و کاهش هزینه با تاکید بر توسعه پایدار گردشگری، تخصیص بودجه جهت تکمیل سیستم اطلاعات جغرافیای شهری و تهیه وب GIS با قابلیت‌های برقراری ارتباط بین برنامه‌ریزان گردشگری و از سوی دیگر، داشتن ویژگی سه‌بعدی برای ایجاد شهر اینترنتی مجازی برای گشت‌ و گذار مجازی برای جذب گردشگران و سادگی روابط کاربری آن امری ضروری است. علاوه بر آن، برای بازاریابی بهتر می‌توانیم از تبلیغات تلویزیونی داخلی و خارجی، تهیه بازی‌های رایانه‌ای و توسعه آن، سیستم‌های مخابراتی و ارتباطی جدید مانند وایرلس و بلوتوث و… استفاده نماییم.

در کشور ما خصوصا مناطق آزاد به دلایلی مانند نبود زیرساخت‌های اولیه و پرهزینه بودن ایجاد آنها، رشد ناچیز فناوری اطلاعات و عدم استفاده همه افراد از اینترنت و کمبود سایت‌های گردشگری، این صنعت با استقبال عمومی همراه نشده است؛ اما مزایای بالقوه این فناوری، به ویژه در امر اشتغال‌زایی و کسب درآمد مستقل از نفت، همه افراد و خصوصا فعالان این بخش را بر آن داشته تا برای رونق این صنعت، همت کنند.

توجه بیشتر به برنامه‌ریزی در زمینه گردشگری در مناطق آزاد، از آن‌رو لازم است که یک معرفی خوب در مدتی بسیار کوتاه و یک تصویر تاثیرگذار در کوتاه‌ترین زمان در فضای سایبر می‌تواند در جذب مشتری موثر باشد. برای درک بهتر فاصله کنونی گردشگری سایبر در ایران با دیگر مناطق جهان کافی است تنها چند صفحه وب مرتبط با این مقوله در کشورهای همسایه از وب‌سایت هتل‌ها گرفته تا شهرداری‌ها و شرکت‌های فعال در زمینه گردشگری را مشاهده کنیم. خواهیم دید که دیگران با امکانات نرم‌افزاری برابر با ما، چه اقدامات گسترده‌ای انجام می‌دهند. اولین شرایط ارتقای وضعیت گردشگری الکترونیک در ایران، داشتن سواد سایبر است.

مناطق آزاد کشورمان در حوزه برنامه‌ریزی و تدوین راهبردهای کلان گردشگری الکترونیکی، هنوز نتوانسته‌اند گام‌هایی صحیح و اصولی بردارند؛ چراکه با مطالعه اقدامات و فعالیت‌های صورت گرفته از سوی مسئولان امر در بیشتر سازمان‌ها و نهادهای دولتی و خصوصی، شاهد هیچ اقدام زیرساختی و دستاورد روشنی برای عرضه به عنوان کارنامه گردشگری الکترونیکی مناطق آزاد نیستیم. این مسئله زمانی نمود پیدا می‌کند که موضوع از دیدگاه فرامرزی مطالعه و بررسی شود. در کشور همسایه همچون دبی، صنعت گردشگری به عنوان یکی از منابع مهم اقتصادی و اشتغال‌زایی محسوب می‌شود. مناطق آزاد ایران با داشتن موقعیت‌های جذاب‌تر نتوانسته‌اند سرمایه‌گذاری صحیحی برای ساخت و بهسازی سازه‌های تاریخی، فرهنگی و طبیعی با هدف افزایش گردشگر خارجی انجام دهند. به تبع آن، سرمایه‌گذاری قابل توجهی نیز برای بهره‌برداری از ابزارهای فناوری اطلاعات در جهت تسهیل و بهسازی امور گردشگران، برای مدیریت فرآیند تصمیم‌سازی و اقدام گردشگر برای آغاز سفر صورت نگرفته است.

بازاریابی الکترونیک گردشگری در مناطق آزاد

در توسعه گردشگری در مناطق آزاد باید از تمامی پتانسیل‌های بازاریابی الکترونیکی استفاده گردد. همان طور که میدلتون و کلارک برخی از کاربردهای مهم ابزار الکترونیکی بازاریابی گردشگری را (تحقیقات بازار و سیستم‌های اطلاعاتی بازاریابی، برنامه‌ریزی راهبردی، برنامه‌ریزی و بودجه‌بندی شرکت‌ها و مقاصد، تبلیغات و روابط عمومی، قیمت‌گذاری و ترفیعات فروش، توزیع و دسترسی، جمع‌آوری و ترکیب عناصر مورد نیاز) عنوان کرده است.

اینترنت، با ارائه مکان‌های جدید بازار با ارائه خدماتی از قبیل مقایسه قیمت‌ها، به‌ سرعت بر رفتار خرید اثر می‌گذارد. عامل مهمی که موجب می‌شود درصد استفاده از اینترنت بالا باشد، این است که اینترنت یک منبع اضافی از درآمد را به وسیله مورد دیگری از بازاریابی و کانال‌های توزیع امکان‌پذیر می‌سازد. فرصت‌های بازاریابی موجود در اینترنت می‌توانند به وسیله مطالعه چارچوب بازاریابی راهبردی، به منظور هدف قرار دادن بازارها، محصولات جدید، بیشتر و بهتر به کار گرفته شود. پیدایش اینترنت، فرض‌های جدیدی را در متنوع ساختن عناصر آمیخته بازاریابی برای بازاریابان فراهم می‌آورد.

بازاریابی الکترونیک در تمامی بخش‌ها و عناصر کاربرد داشته و می‌تواند نقش مهمی ایفا کند، اما متاسفانه در مناطق آزاد و در کل کشور به جنبه‌های بازاریابی در گردشگری کمتر توجه می‌شود و حتی از ابزارهای روابط عمومی نیز کمتر استفاده می‌گردد. استفاده از بازاریابی و ابزار الکترونیکی در گردشگری می‌تواند ضمن اطلاع‌رسانی، چهره نامطلوبی که غول‌های رسانه‌ای غربی از کشور در اذهان عمومی ایجاد کرده‌اند، ترمیم کرده و ارتقاء دهد. این امر به افزایش تعداد گردشگران و نیز سرمایه‌گذاری در این صنعت پرسود منجر می‌شود.

فناوری اطلاعات، عامل توسعه پایدار مقاصد گردشگری

گردشگری مانند بسیاری از فعالیت‌‌های اقتصادی، اثرات اقتصادی منفی زیست‌‌ محیطی‌ و اجتماعی ایجاد کرده است که به شکل شگفت‌‌آوری به تخریب درونی و واقعی جاذبه‌‌های اصلی آن منجر شده است. با‌ این‌ حال، شواهد نشان می‌‌دهد که صنعت گردشگری باید جست‌وجوی تعادل مناسب بین میزان رشد اقتصادی و حفاظت از محیط زیست را شروع کند. سهم گردشگری اکنون با گردشگری پایدار که به ‌‌صورت حرکتی برای دستیابی به توسعه اقتصادی در عین حفاظت، نگه‌داری و ارتقای محیط زیست تبلیغ می‌‌شود، بیشتر مورد بررسی قرار می‌گیرد.

گردشگری مانند بسیاری از فعالیت‌های تجاری، اثرات فرهنگی-‌اجتماعی، محیط زیستی مفید و مضر داشته است که برخی از آنها ممکن است غیرقابل بازگشت باشند. ایجاد تعادل بین رشد اقتصادی و حفاظت از محیط زیست، یک مسئله است که امروزه پیش‌ روی بسیاری از متخصصان گردشگری قرار دارد. صنایع گردشگری، در حال توسعه گردشگردی پایدار به ‌عنوان روندی برای کسب اهداف توسعه اقتصادی علاوه بر حفاظت، حراست و بهبود محیط زیست هستند. متعادل‌‌سازی رشد اقتصادی و حفاظت از محیط زیست، مشکلی است که متخصصان گردشگری همچنان با آن روبه‌رو هستند.

مفهوم پایداری در توسعه‌‌ گردشگری از تفکر جهانی مربوط به تاثیر آینده فعالیت‌‌های اقتصادی با توجه بیش ‌از پیش به محیط زیست و مسائل بوم‌‌شناختی ناشی شده است. گردشگری پایدار مفهوم اساسی برای صنعت گردشگری است و توافق نظر بسیاری وجود دارد که گردشگری باید پایدار باشد. گردشگری پایدار، پایه‌‌ها و اساس جامع‌‌تر خود را بر طبق رابطه نزدیک با مفهوم توسعه پایدار دارد. کاربردی‌‌ترین تعریف از توسعه پایدار را با عنوان «رفع نیازهای کنونی بدون به خطر انداختن توانایی نسل‌های آینده برای رفع نیازهای خود» ارائه کرد. توسعه گردشگری پایدار، رویکرد مثبت، جامع و یکپارچه‌ای برای توسعه صنعت گردشگری است که دربردارنده مدیریت منابع و همکاری با بهره‌وران برای کارایی بلندمدت و کیفیت منابع اجتماعی، اقتصادی و زیست‌-‌محیطی است.

مقاصد گردشگری، مناطقی هستند که اثرات عمده گردشگری در آنها رخ می‌دهند و این اثر به طور قدرتمندی در آنجا محسوس است. نگرانی عمومی و رو‌به ‌رشدی از شیوه توسعه به صورت پایدار در مقاصد گردشگری وجود دارد. مجموعه‌ای از نظریه‌‌ها، فنون و فلسفه‌ها برای کاوش و توضیح گردشگری پایدار توسعه یافته است. گردشگری پایدار نمی‌‌تواند بدون تداوم منابع طبیعی، فرهنگ و آداب و رسوم جوامع میزبان وجود داشته باشد.

آشکار است که رویکرد سنتی صنعت گردشگری به تجدیدنظر ساختاری نیاز دارد. با توجه به پیشرفت‌‌های انجام‌ شده در جوامع کنونی، رویکرد توسعه پایدار گردشگری ضروری است. بیشتر تحقیقات درباره توسعه گردشگری پایدار، کانون توجه خود را روی نظریه‌‌پردازی و پی‌ریزی سیاسی متمرکز کرده‌‌اند؛ در حالی‌‌ که مسئله واقعی در پیدا کردن ابزارهای عملی برای گردشگران حرفه‌ای است تا نظریه را به اقدام تبدیل کند. ظاهرا یک شکاف گسترده بین اصول گردشگری پایدار و آنچه واقعا به دست می‌آید، وجود دارد.

یافته‌‌ها نشان می‌‌دهد فناوری اطلاعات می‌‌تواند باعث تسهیل توسعه پایدار مقاصد گردشگری شود. با وجود قدرت ICTS تحقیقات دانشگاهی اندکی درباره سهم راهبردی ICTS برای توسعه گردشگری پایدار انجام شده است. برای بررسی فرصت‌هایی که ICT برای توسعه مقاصد پایدار گردشگری فراهم می‌‌آورد به تحقیقات بیشتری نیاز است.

تاثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر گردشگری پایدار

ظهور فناوری‌‌های اطلاعاتی جدید مسیر کل صنعت گردشگری را تغییر داده است. فناوری اطلاعات و ارتباطات به یک عنصر ضروری در صنعت گردشگری نوین تبدیل شده است و از لحاظ ساختاری، اثربخشی و کارایی سازمان‌‌های گردشگری و راه تعاملات تجاری و مربوط به مصرف‌کننده آنها را با سهامداران متحول کرده است. تحلیل کارکرد ICT در صنایع مختلف مانند گردشگری خیلی مهم است. استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات و به‌ خصوص در چند سال اخیر فناوری‌‌های هوشمند و اینترنت، روشی را که در گردشگری، اطلاعات گردآوری، ذخیره، توزیع پردازش و مدیریت استفاده می‌‌شود، تغییر داده است. برای مقاصد گردشگری، اینترنت به‌ صورت یک روند برای شبکه‌‌های توزیعی جدید خدمت می‌‌کند و ارتباطات و تعامل با سهامداران را افزایش می‌‌دهد.

فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطاتی با سرعت زیادی در حال توسعه و گسترش هستند و تاثیر زیادی روی صنعت گردشگری داشته‌‌اند. اکنون گردشگران از اینترنت برای کسب اطلاعات درباره موضوعاتی مانند پیش‌بینی‌‌های آب و هوایی، اماکن و ساعات بازدید‌، ذخیره‌ کردن یا خریدن محصولات و خدمات مرتبط با سفر و برقرارکردن ارتباط استفاده می‌‌کنند.

ظهور و قابلیت دسترسی فناوری‌‌های اطلاعات و ارتباطات و همچنین افزایش استفاده از تلفن همراه و به دنبال آن رسانه‌های اجتماعی، یکی از مهم‌ترین تغییرات در نظام گردشگری جهانی را در طول دهه‌‌های گذشته نشان می‌دهد. فناوری اطلاعات برای عملیات رقابتی سازمان‌‌های گردشگری و همچنین مدیریت توزیع و بازاریابی سازمان‌‌ها روی یک مقیاس جهانی، ضروری است. به علاوه بدیهی است که فناوری اطلاعات، نیرویی برای فراهم‌کردن ابزارهای راهبردی در تسهیل توسعه گردشگری پایدار در مقاصد دارد. ICT را می‌توان یک رویکرد نوآورانه و جدید دانست که توسعه گردشگری پایدار را برای مقاصد گردشگری کاربردی‌‌تر می‌سازد؛ البته ICT تغییرات شایان توجهی در صنعت گردشگری ایجاد می‌‌کند. فناوری و نوآوری اهمیت عظیمی در ترویج اقتصاد سبز و با کربن پایین دارد و هم فناوری و هم نوآوری نیروهای اصلی برای تضمین پایداری هستند. ICT نقش مهمی در گردشگری پایدار از طریق مدیریت و نظارت کارایی اطلاعات زیست ‌محیطی در مقاصد دارد. همچنین اثرات منفی گردشگری بر محیط زیست را کاهش می‌دهد و ایجاد ارتباطات زمان-واقعی را با سهامداران و مشتریان تسهیل می‌کند.

همچنین ICT ابزارهای ارزیابی زمان-‌واقعی را فراهم می‌‌کند تا رضایت گردشگران افزایش داده شود. سیاستگذاران گردشگری امروزه باید مفاهیم ضمنی توسعه ICT و اهمیت نقش آن در توسعه و حفظ صنعت گردشگری پایدار را درک کنند. ظهور ICTS قدرتی برای رساندن اثرات منفی گردشگری به کمترین میزان در سطح مقصد دارد.

با رشد استفاده از فناوری اطلاعات، ابزارها برای درک و طراحی واقعیت جدید دنیای امروز نیز تکامل پیدا می‌‌کند. فناوری اطلاعات مستقیم به ایجاد الگوهای جدیدی در رفتار تصمیم‌گیری مسافران می‌انجامد. به علاوه رشد نوآوری‌های فناوری ادامه می‌‌یابند و مستلزم نگرش‌های جدید برای توسعه گردشگری هستند. زیرساخت‌های فناوری جدید به ایجاد روش‌های نو در ارتباطات برای سفرهای داخلی و خارجی منجر می‌شود و بنابراین بر روشی که ما به کمک آن فرآیند سفر درک می‌شود، تاثیر می‌گذارد. این توسعه‌ها مستلزم شکل‌گیری الگو‌های جدید رفتار سفر، طراحی محصول، پژوهش و ارزیابی است که به نوبه خود یک الگوی جدید از مدیریت گردشگری را شکل می‌دهد. دانشمندان اتفاق نظر دارند که ما در حال ورود به حوزه گردشگری هوشمند هستیم. ردیابی ریشه کلمه «هوشمند» در ارتباط با شهرها می‌‌تواند کمک کند درک درستی از اینکه چگونه دوره هوشمندی و به دنبال آن مقاصد هوشمند ایجاد می‌‌شود، صورت گیرد.

مقاصد گردشگری هوشمند

مفهوم شهر هوشمند در پاسخ به پیچیدگی و مشکلات مدیریتی به وجود آمده است که دولت‌‌ها برای مقابله با رشد سریع جمعیت شهری با آن مواجه هستند. تمرکز اصلی شهر هوشمند بر نقش زیرساخت ICT در آن است. استفاده از رویکرد هوشمند نه‌ تنها روش‌های مدیریت شهر‌های هوشمند، مقاصد گردشگری و تعریف آن را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در شهر هوشمند مجموعه‌ای از فناوری‌‌های رایانه‌ای هوشمند، برای اجزا و خدمات زیرساختی ضروری به کارگرفته می‌‌شود. این الگوهای جدید مدیریت شهری با هدف توسعه پایدار فعالیت می‌‌کنند؛ از این‌رو، هدف شهرهای هوشمند، توسعه ICT مبتنی بر خدمات نوآورانه با یکپارچه‌‌سازی برنامه‌‌های کاربرمحور، فناوری‌‌های اینترنتی در آینده و تشویق محققان برای تمرکز بر توسعه خدمات و برنامه‌‌های نوآورانه است. شهر هوشمند از ۶بعد تشکیل شده است:

۱) کنترل هوشمند

۲) محیط زیست هوشمند

۳) تحرک (حرکت) هوشمند

۴) اقتصاد هوشمند

۵) مردم هوشمند

۶) زندگی هوشمند

به طور کلی، دستیابی به ساختار شهر هوشمند، اساس و تکیه‌گاهی برای ایجاد نظام گردشگری هوشمند هم در سطح مفهومی و هم در سطح عملی است. از بسیاری جهات، گردشگری هوشمند را می‌توان پیشرفت منطقی از گردشگری سنتی و گردشگری جدید الکترونیکی دانست که در آن زمینه‌ای برای نوآوری‌ها و جهت‌گیری فناورانه صنعت و مصرف‌کنندگان با پذیرش گسترده فناوری اطلاعات فراهم شده است.

از دیدگاه اطلاعاتی، گردشگری هوشمند روندی برای یکپارچه‌سازی منابع اطلاعاتی گردشگری، بازاریابی شبکه‌ای و فناوری‌‌های نوین است. مسیر گردشگری هوشمند شامل این مراحل می‌شود:

۱) زیرساخت‌ICT

۲) نظام زیر‌‌ساخت‌‌های هوشمند شهری

۳) اشیای فیزیکی ساخته‌ شده با توانایی سنجش، پردازش و شبکه

با توجه به ماهیت متمرکز بر اطلاعات گردشگری و وابستگی حاصل به فناوری اطلاعات، مفهوم گردشگری هوشمند برای توصیف مرحله فعلی توسعه گردشگری پیشنهاد شده است. به طریق مختلف، گردشگری هوشمند را می‌توان پیشرفت منطقی از گردشگری سنتی دانست. این مرحله از توسعه با گسترش استفاده از رسانه‌های اجتماعی، تغییر تمرکز در مسیر ارتقای تجربه گردشگری با تکیه بر ارتباط اشیای فیزیکی/دیجیتالی، جریان بالای اطلاعات گردشگری و تحرک زیاد مسافران ادامه پیدا می‌کند.

راه ساده‌‌تری برای اشاره به این ابزار فناوری اطلاعات و ارتباطات گردشگری با عنوان «ابزارهای گردشگری هوشمند»، مقاصد هوشمند در گردشگری است که به سرعت به ابزار عمده و اساسی در صنعت گردشگری به ‌ویژه در گردشگری شهری تبدیل شده‌‌اند. ابزارهای گردشگری هوشمند عمدتا در مقاصدی که از فناوری‌های پیشرفته‌‌تری برخوردارند (شهرهای هوشمند)، وجود دارد. از دیدگاه گردشگران، مقاصد گردشگری هوشمند که از ابزارهای یکپارچه گردشگری هوشمند استفاده می‌‌کنند، می‌‌توانند در بالا بردن ارزش افزوده تجارب گردشگران سهیم باشند و بدین ‌ترتیب به بهبود بهره‌‌وری و حمایت از فرآیند خودکار در سازمان‌‌های مرتبط کمک کنند. پایه‌‌های فناوری گردشگری هوشمند چندبعدی است که از زیرساخت‌‌های فراگیر، سیستم‌‌های اطلاعاتی سیار و مبتنی بر محیط و همچنین اتصال پویا و پیچیده تشکیل شده است و نه‌ تنها از ارتباطات در محیط فیزیکی، در اجتماع و جوامع بزرگ نیز به طور مستقیم یا غیرمستقیم در ارتباط با گردشگر پشتیبانی می‌کند.

مقاصد گردشگری هوشمند می‌‌توانند با استفاده از بازار گردشگری کاملا یکپارچه، جاذبه‌‌های گردشگری، ادارات دولتی و اطلاعات مربوط و خدمات سازمان‌‌ها به منظور ارتقای توسعه گردشگری به مزایا و پیشرفت‌‌های خوبی دست یابند؛ بنابراین یک مقصد گردشگری هوشمند که از ابزارهای گردشگری هوشمند برخوردار است، قادر به ارائه خدمات بهتر خواهد بود و می‌‌تواند فرصت‌‌های بیشتری را در راستای افزایش تجربه گردشگران پیشنهاد دهد.

براساس زمینه‌های شناسایی‌ شده حاصل از فراترکیب، ابعاد اقتصادی، اجتماعی و محیطی برای توسعه گردشگری پایدار تعیین شدند، شاخص‌‌های هر کدام از این ابعاد، معرفی و مفاهیم مرتبط با سیاست‌‌ها و قانون‌ها و مقررات استخراج شدند. یافته‌‌ها نشان می‌‌دهد توسعه مقاصد گردشگری هوشمند بر پایداری در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی و محیطی موثر است.

مقاصد گردشگری هوشمند نقش مهمی در فعال‌کردن گردشگری فرهنگی، اقتصادی و توسعه اجتماعی و پایداری دارند. یکی از اهداف مقاصد هوشمند باید ارتقای پایداری از طریق کاربرد فناوری‌‌های جدید باشد. در بعد زیست ‌محیطی، آینده ممکن برای مقاصد هوشمند، مقاصدی است که به طور کامل پایدار هستند.

منابع عصر جدید ارتباطات و فناوری اطلاعات تعداد زیادی از ابزارهای جدید را برای صنعت گردشگری نیز فراهم آورده است و مفاهیم مقاصد گردشگری هوشمند را به دنیای گردشگری وارد کرده است. پشتیبانی از فناوری اطلاعات و ارتباطات و نت، کیفیت زندگی را بهبود می‌‌بخشد و همچنین تعامل بین افراد، سازمان‌‌ها و گردشگران را آسان می‌‌کند. فناوری اطلاعات و ارتباطات در سیر تکاملی مقصد باعث افزایش تقاضا، بهبود پایداری، بهره‌‌وری و بهینه‌‌سازی منابع، رقابت و همچنین عادات مصرفی جدید در میان گردشگران می‌شود.

با توجه به مرور نظام‌مند پژوهش‌‌های انجام‌ شده، نظریه پیاده‌سازی مقاصد گردشگری هوشمند به ‌عنوان یک نوع گردشگری شکل‌گرفته از کاربرد ICT در صنعت گردشگری برای توسعه آینده مقاصد گردشگری پیشنهاد می‌‌شود. در حالی ‌که ‌این واقعیت باید مد‌نظر قرار گیرد که مقاصد گردشگری هوشمند اثرات منفی گردشگری را به کمترین میزان برسانند و در همان زمان، خدمات گردشگری جدید و بهبودیافته برای مصرف‌‌کنندگان ارائه کنند. گردشگری هوشمند با زیرساخت‌‌های شبکه پشتیبانی می‌شود و دسترسی در زمان واقعی به اطلاعات دقیق و دانش درباره مقاصد را ارائه می‌‌دهد؛ در نتیجه باعث بالا رفتن کیفیت و استفاده بیشتر از تجربه‌های گردشگری می‌‌شود؛ در حالی‌ که هم‌زمان پایداری زیست ‌محیطی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی منابع نیز حفظ می‌‌شود.

به طور خلاصه، مقاصد گردشگری هوشمند از زیرساخت‌های اطلاعات شبکه برای بهبود پایداری گردشگری استفاده می‌‌کند. مقاصد گردشگری هوشمند این است که زیرساخت‌‌ها و توانایی‌های اطلاعات و ارتباطات را برای بهبود مدیریت/نظارت، تسهیل خدمات، ایجاد نوآوری، افزایش تجربه گردشگر و در نهایت، بهبود رقابتی ‌بودن شرکت‌‌ها و مقاصد گردشگری توسعه دهد. از نظام‌‌های هوشمند می‌توان برای پشتیبانی از گردشگران به منظور پیش‌بینی نیازهای کاربران براساس عوامل مختلف و ارائه و بهبود تجربیات گردشگران در محل با ارائه اطلاعات غنی، خدمات تعاملی و کمک ‌کردن به گردشگران در به اشتراک‌گذاری تجربیاتشان استفاده کرد.

ایجاد یک برنامه زیرساختی گردشگری هوشمند می‌‌تواند یک مزیت رقابتی را برای مقاصد به دست آورد. امروزه مزیت رقابتی مقاصد نه ‌تنها از منابع طبیعی از تاثیر مدیریتی آنها و توانایی در تخصیص بهینه منابع نیز نشأت می‌‌گیرد که به توسعه گردشگری پایدار منجر می‌شود.

مقاصد گردشگری هوشمند پایدار با بهره‌‌گیری از رویکردهای نوآورانه و فناوری‌‌های نوین و افزایش پایه‌های فناوری گردشگری به افزایش اشتغال و رشد اقتصادی پایدار می‌انجامد. گردشگری هوشمند یک نیروی محرک تازه برای نوآوری، خلاقیت و رقابت در مقاصد گردشگری است. مقاصد گردشگری هوشمند در درازمدت، توسعه صنعت گردشگری و آینده‌‌ای بهتر برای کشورها و توسعه پایدار را موجب می‌‌شوند. یکی از عواملی که باعث اهمیت بالای حرکت به سمت هوشمندسازی گردشگری می‌‌شود، نقش آن در پایداری است. زمانی‌که در طراحی و توسعه گردشگری هوشمند و به‌کارگیری فناوری‌‌های مختلف در مسیر هوشمندسازی گردشگری از رویکرد توسعه پایدار استفاده شود، می‌‌توان به‌ خوبی از ظرفیت گردشگری هوشمند در تسهیل توسعه پایدار، رشد اقتصادی، پیشرفت اجتماعی و بهبود بهره‌‌وری بهره‌‌مند شد؛ بنابراین محققان و سیاستگذاران حوزه گردشگری باید سیر تحقیقات خود را در آینده به سمت توسعه و پیاده‌سازی مقاصد گردشگری هوشمند و استفاده از این فناوری به صورت رویکردی نوین برای توسعه صنعت گردشگری و جذب گردشگران در کشورشان هدایت کنند.

فناوری اطلاعات و ارتباطات و توسعه اکوتوریسم مناطق آزاد

اکوتوریسم یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های اقتصادی در نقاط مختلف جهان به شمار می‌آید که با توجه به مناطق بکر و زیبای گردشگری روستایی می‌تواند به عنوان راهکاری اساسی در توسعه پایدار روستایی مطرح گردد. نقش روستاها در فرآیندهای توسعه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در مقیاس محلی، منطقه‌ای، ملی و بین‌المللی و پیامدهای توسعه نیافتگی مناطق روستایی چون فقر گسترده، نابرابری فزاینده، رشد سریع جمعیت، بیکاری، مهاجرت و حاشیه‌نشینی شهری موجب توجه به توسعه روستایی و حتی تقدم آن بر توسعه شهری شده است.

توسعه روستایی فرآیندی چندبعدی است که در جهت بهبود و ارتقای کیفیت زندگی اقشار فقیر و آسیب‌پذیر روستایی گام برمی‌دارد و تحقق آن نیازمند دگرگونی در ساختارهای نهادی، فنی، شخصیتی و ارزشی است که منجر به تغییرات اساسی در ساختار اجتماعی و ویژگی‌های شخصیتی روستاییان می‌شود.

از دهه۱۹۸۰ به بعد، به دلیل بحران‌های شدید زیست محیطی، نظریه توسعه پایدار مورد توجه مجامع جهانی قرار گرفته است. توسعه پایدار تنها به معنای حفاظت از محیط زیست و منابع طبیعی نیست، بلکه برداشتی نو از توسعه و رشد اقتصادی است؛ رشدی که بدون تخریب منابع طبیعی و برهم زدن تعادل زیست محیطی، عدالت و امکانات زندگی را برای همه مردم، اعم از شهری، روستایی، عشایری فراهم می‌آورد.

صنعت گردشگری بزرگترین صنعت غیرنفتی است که در آن پیشرفت نواحی روستایی به عنوان یک استراتژی جدید توسط جوامع محلی، عوامل سیاسی و برنامه‌ریزان که جزء عوامل مهم اصلاح مناطق روستایی به شمار می‌آیند، می‌تواند نقش عمده‌ای در پیشرفت این نواحی داشته باشد. در همین راستا اکوتوریسم به عنوان یکی از بخش‌های صنعت گردشگری سریع‌ترین روند رو به رشد را در جهان داشته است که نقش بالقوه‌ای را در رشد اقتصادی و اجتماعی مناطق اکوتوریستی دارد.

اکوتوریسم می‌تواند در سطوح مختلف منجر به گرایش گردشگران به مناطقی گردد که جاذبه‌های طبیعی را شامل می‌شوند. این نوع گردشگری با توجه به ظرفیت‌هایی که دارد، می‌تواند فرصت‌هایی را در همه ابعاد روستا ایجاد کند و به عنوان راهکاری اساسی در توسعه پایدار روستایی مطرح شود. از سوی دیگر با توجه به موانعی که بر سر راه گسترش امکانات فیزیکی برای رشد روستاها در کوتاه‌مدت وجود دارد، بهره‌گیری از ICT راه حلی منطقی به نظر می‌رسد که می‌تواند با شتاب بیشتری بسیاری از معضلات و کاستی‌ها را در روستاها مرتفع نماید. ICT به عنوان محور توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشورهای مختلف قرار گرفته است که با ایجاد اشتغال، افزایش سطح درآمد، افزایش سطح آگاهی‌های اجتماعی و همچنین ایجاد روابط اجتماعی گسترده بین زمین به توسعه روستایی پایدار کمک نماید.

مناطق آزاد ایران از ویژگی‌های منحصر‌به‌فردی در بخش روستایی بهره‌ می‌برند که استفاده از تکنولوژهای نوین تحت وب و سایر ابزارهای الکترونیکی این امکان را فراهم می‌سازد تا ابعاد ناشناخته و جاذبه‌های گردشگری آنان به علاقه‌مندان صنعت توریسم معرفی گردد. اکوتوریسم اغلب مناطق آزاد کشور می‌تواند با به کارگیری فناوری اطلاعات تحولی چشمگیر را در جذب گردشگر ایجاد نماید.

از دهه۱۳۳۰ تاکنون در راستای توسعه مناطق روستایی ایران اقدامات گوناگون صورت گرفته است، اما همچنان فقر بر پیکره جوامع روستایی کشور سایه افکنده است؛ ایران به عنوان یکی از کشورهای در حال توسعه برای تقویت ساختاری خود باید صنایع روستایی را گسترش دهد، زیرا این دسته از صنایع در رشد مناطق روستایی و تعادل بین شهر و روستا از اهمیت زیادی برخوردارند.

به منظور دستیابی به این هدف و رهایی از شرایط موجود، توجه به توسعه پایدار و همکاری و همیاری عوامل دولتی و غیردولتی در کنار مردم جوامع روستایی به منظور اجرای اصول و راهکارهای برخاسته از شاخص‌های توسعه پایدار در جوامع روستایی کشورمان را طلب می‌کند. یکی از اولویت‌های اساسی در تداوم این موضوع، توجه به ICT است. این فناوری با جهش در انتقال اطلاعات و ارتباطات می‌تواند روستاها را از حالت انزوا خارج ساخته و با از بین بردن مرزهای سنتی و کاهش فاصله زندگی شهری و روستایی، نقش موثری در تعادل و توازن شهر و روستا و نیز یکپارچگی شهر و روستا داشته باشد.

مناطق آزاد با برخورداری از جاذبه‌های طبیعی فراوانی که دارند، مراکز گردشگری ایران به حساب می‌آیند و دارای جاذبه‌های گردشگری و اکوتوریستی فراوانی می‌باشند. با وجود استقبال کثیر گردشگران، توجه به محیط زیست و توسعه پایدار از درجه اهمیت بالایی برخوردار است. این موضوع نیازمند ایجاد یک اکوتوریسم پایدار روستایی است تا مشکلات مذکور را از میان برداشته و باعث توسعه یافتگی روستاها شود. پیشرفت و تحولات فناوری، فرصت‌های جدیدی را برای ارائه خدمات به کاربران فراهم ساخته و بر بخش‌های ذینفع صنعت گردشگری مناطق آزاد (جوامع محلی، سازمان‌های ذیربط، گردشگران و…) نیز همانند سایر سازمان‌ها و بخش‌های دیگر جامعه رو به رشد، تاثیرگذار بوده و باعث ایجاد تغییرات گسترده در خدمت‌رسانی گردشگری شده است. از این‌رو، استفاده از روش‌های نوین گردشگری الکترونیکی، راهکاری مناسب است که می‌تواند نقش موثری در جذب گردشگران و توسعه اکوتوریسم این مناطق ایفا نماید. لذا ضرورت بررسی و تعیین یک راه توسعه‌ای برای روستاها در مناطق آزاد با راهکارهای اکوتوریسم پایدار روستایی و ICT ضروری به نظر می‌رسد.

نتیجه‌گیری

یکی از جنبه‌های مهم پیشرفت توریسم در کشورهای در حال توسعه، ایجاد فعالیت، تولید کار و استفاده از فناوری و اطلاعات و نیروهای انسانی متخصص و نیمه متخصص است که در صورت موجود بودن شرایط، توسعه گردشگری را در این کشورها با موفقیت توام خواهد کرد.

به عبارت دیگر صنعت گردشگری، همواره به عنوان صنعتی تلقی شده است که از عوامل کار بیشتر از سایر عوامل تولید استفاده به عمل می‌آورد. طبیعتا توسعه صنعت توریسم می‌تواند موجب ازدیاد موسسات مسافرتی و اقامتی شود و با افزایش میزان حمل و نقل و جابه‌جایی مسافر و فعال کردن بازار فروش صنایع دستی، در مجموع جریان اقتصادی مثبت و سالم را ایجاد کند و ضمن رونق صنعت داخلی و ایجاد اشتغال و تشویق هنرهای سنتی، ارز‌آوری قابل توجهی نیز داشته باشد و همچنین روند تحول نظام جهانی در تمام سطوح و وجود آن حاکی از این واقعیت انکارناپذیر است که فناوری اطلاعات و شیوه‌های آن و تطبیق با شرایط امروزی و تحولات سریع فراروی جوامع است، هر جامعه و سازمانی که بتواند سریع‌تر و صحیح‌تر از این فناوری استفاده کند، می‌تواند با سرعت و اطمینان بیشتری به اهداف خود دست یابد؛ با توجه به این امر، آگاهی یافتن از میزان استفاده سازمان‌های مناطق آزاد ایران از فناوری اطلاعات، نخستین گام برای برنامه‌ریزی به منظور گسترش دسترسی و مهارت در استفاده از این فناوری دستیابی به اهداف در توسعه صنعت گردشگری می‌باشد که همت مضاعف مدیران در برنامه‌ریزی صحیح جهت استفاده از این تکنولوژی روز را طلب می‌کند.