نقش تاثیرگذار مسئولیت عمومی سازمان های مناطق آزاد در جوامع پیرامونی خود

حسین مرادی – روزنامه نگار و کارشناس مناطق آزاد

امروز بحث پاسخگویی به افکار عمومی در تمامی حوزه‌ها با توجه به گستره فعالیت سازمان‌های مناطق آزاد بسیار حائز اهمیت و تاثیرگذار در جذب سرمایه‌گذاران و فعالین اقتصادی در این مناطق است. یکی از مدل‌های رایج در دنیا در مقوله مدیریت کسب و کار CSR است که به معنای مسئولیت اجتماعی شرکت‌هاCorporate Social Responsibility خلاصه آن پاسخگویی به افکار عمومی است. مهم‌ترین وجه CSR یا مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها و سازمان‌ها باید بر مبنای صداقت و راستگویی با مشتریان عمل کند.

CSR در تعریفی ساده یعنی اینکه سازمان‌ها در مقابل جامعه‌ای که در آن فعالیت می‌کنند، مسئول هستند، چراکه از منابع انسانی، طبیعی و اقتصادی آن جامعه استفاده می‌کنند. برخلاف نگاه سنتی به مدیریت و کسب‌وکار، سازمان‌ها دیگر فقط در مقابل سهامداران‌شان مسئول نیستند و نباید فقط به افزایش سود کوتاه‌مدت سهامداران خود بیندیشند، بلکه باید مشتریان و حتی غیرمشتریان را در منافع سازمان و شرکت خود شریک بدانند. وقتی کارخانه‌ای فعالیت خود را در یک منطقه آغاز می‌کند، بر همه عوامل اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، بهداشتی و حتی طبیعت منطقه تاثیر می‌گذارد و گاهی شرایط زیست‌محیطی را به ‌مرور تغییر می‌دهد و بافت جدید اجتماعی به وجود می‌آورد. نمونه مشخص این‌گونه تاثیرگذاری‌ها را در همه جای جهان فراوان می‌توان دید. شاید یکی از بارزترین مدل‌های این تاثیرگذاری‌ها در مناطق آزاد کشور باشد که می‌توان این نقش را در توسعه محلی و منطقه‌ای در این مناطق به واسطه شروع فعالیت‌های اقتصادی در مناطق محروم مشاهده کرد، از این رو انتظار می‌رود سازمان‌ها در ارتباط با ذی‌نفعان دیگری مانند مردم پیرامون حوزه کاری، به سرنوشت آنها هم بیندیشند و خواسته‌های مشروع آنها را موردتوجه قرار دهند.

هر کسب‌وکاری ازجمله شرکت‌هایی که برای تولید ثروت و کسب‌وکار ایجاد شده‌اند، باید صددرصد مسئولیت تمام‌ کارهای خود را که جنبه اجتماعی دارد، برعهده بگیرند. این مسئولیت در کسب‌وکار معمولی برعهده صاحب آن و در شرکت‌ها برعهده هیات‌مدیره و مدیرعامل آن شرکت است.

ذی‌نفع شخص یا سازمانی است که فعالانه در یک پروژه یا فعالیت اقتصادی شرکت دارد یا شیوه اجرا یا تکمیل آن پروژه و فعالیت، بر سود یا زیان او تاثیر می‌گذارد. در نگاهی کلی‌تر، ذی‌نفعان، موجودیت‌ها، گروه‌ها و افرادی هستند که بر سازمان اثر می‌گذارند یا از آن اثر می‌پذیرند و طیف وسیعی را شامل می‌شوند؛ از کارکنان، مشتریان، شریکان تجاری و جوامع محلی گرفته تا محیط‌زیست، رسانه‌ها، نهادهای مردمی، شهروندان و دولت. امروز در ادبیات مدیریت، تئوری ذی‌نفعان صحبت از این می‌کند که سازمان باید نه‌فقط به سهام‌داران خود، بلکه به‌ تمامی ذی‌نفعان خود و انتظارهای آنها توجه کند.

به‌طور معمول این گروه‌ها یا نهادها بر استراتژی‌های سازمان تاثیر می‌گذارند یا از آن تاثیر می‌پذیرند که عبارت‌اند از کارمندان، مدیران، سهامداران، هیات‌مدیره، مشتریان، عرضه‌کنندگان مواد اولیه، توزیع‌کنندگان محصولات، بستانکاران، مسئولان، معتمدین و افراد پرنفوذ جامعه محلی، اتحادیه‌های کارگری، شرکت‌های رقیب، مردم عادی، رسانه‌ها، سازمان‌های مردم‌نهاد و اجتماعی، نسل‌های آینده، محیط‌زیست و بسیاری عوامل دیگر و حتی نسل‌هایی که هنوز متولد نشده‌اند و از شرایط امروز سهم دارند؛ درنتیجه مبحثی کنار مسئولیت اجتماعی به‌وجود می‌آید که ریشه در اخلاق با درون‌مایه‌ای از مذهب و اعتقادات دارد.

اخلاق شاخه‌ای است از فلسفه که به استدلال درباره پرسش‌های بنیادین اخلاقیات می‌پردازد. درستی و نادرستی امور، شناخت امور خیر و شر و بازشناسی فضائل انسانی و گروهی، مسائل بنیادین اخلاق را تشکیل می‌دهند. اصول و مسائل اخلاقی که به ‌وسیله فلسفه اخلاق مورد بررسی قرار می‌گیرند، می‌توانند به ‌صورت پیشینی، بسیار از رخدادها را ممکن یا غیرممکن سازند. به این معنا که ساختار شکل ‌گرفته اخلاقی پیرامون ما، رخ دادن امور را از صافی اخلاقیات حاکم رد می‌کند و در نتیجه شناخت این محیط اخلاقی به ما در تصمیم‌گیری‌های‌مان کمک فراوان خواهد کرد و در تصمیم‌گیری مسئولیت‌های اجتماعی، صافی اخلاقیات به کمک مدیران و هیات‌ مدیره‌هایی خواهد آمد که تنها به درآمدزایی خود و سهامداران نمی‌اندیشند.

مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها CSR، به درک تاثیرات اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی کسب‌وکار بر دیگران اشاره دارد. CSR با هدایت و اداره کسب‌وکارها و اقدامات آن به شیوه‌ای اخلاقی و مسئولانه مرتبط است. می‌توان از آن استفاده مثبتی کرد و در صورت اجرای موثر آن، بهره‌وری و سودآوری شرکت افزایش خواهد یافت. CSR یعنی برخورداری از نگرشی مسئولانه و فراتر رفتن از حداقل الزامات قانونی و پایبند بودن به اصول درستی که برای تمام کسب‌وکارها (با هر اندازه‌ای) قابل‌ اجراست. در مسئولیت اجتماعی به‌ هیچ‌ عنوان نباید کوتاه‌مدت اندیشید زیرا روابط شرکت‌ها، سازمان‌ها، کارخانه‌های تولیدی و خدماتی با ذی‌نفعان در بلندمدت تعریف می‌شود. باید ریشه آینده یک سازمان یا حتی یک محصول تولیدی را در روابط حاشیه‌ای با مسئولیت اجتماعی در دل مخاطبان کاشت.

بی‌تردید وجود و پایه‌گذاری این سیستم با مدیریتی فعال و مستمر در تعامل با بخش خصوصی، مردمان بومی، سرمایه‌گذاران و در کل ذی‌نفعان حاضر از هر قشری در مناطق آزاد و سازمان‌های مربوطه می‌تواند در روند توسعه اقتصادی و شفافیت، نقش بسیار پررنگی در مناطق آزاد کشور داشته باشد.