مناطق آزاد و توسعه روابط اقتصادی با افغانستان و چین

دکتر عبدالرسول خلیلی- استاد دانشگاه وکارشناس مناطق آزاد

همزمان با تصویب ماده واحده لایحه پیشنهادی دولت برای تعیین مناطق آزاد تجاری-‌صنعتی و ویژه اقتصادی جدید در تاریخ ۱۱شهریورماه‌۹۷ مجلس شورای اسلامی که با ۱۶۶رای موافق نمایندگان به سرانجام رسید، جلسه مشترکی با حضور مرتضی بانک مشاور رئیس‌جمهور و دبیرشورایعالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی با داوود سلطان زوی مشاور رئیس‌جمهور و رئیس کمیسیون توسعه اقتصادی فرودگاه‌های افغانستان در محل دبیرخانه شورایعالی مناطق آزاد و ویژه برگزار شد.
در این جلسه که با حضور مدیران و کارشناسان دو طرف انجام شد، طرفین بر همکاری‌های مشترک ایران و افغانستان در بخش‌های اقتصادی و بازرگانی تاکید کردند؛ به ویژه آن که در سال‌های اخیر ظرفیت‌های همکاری دو کشور و هندوستان از طریق تفاهم‌نامه سه‌جانبه میان ایران، افغانستان و هندوستان افزایش یافته است؛ ازجمله مهم‌ترین مناطق آزادی که مورد توجه سرمایه‌گذاران افغانستانی قرار گرفته و فعالیت‌های اقتصادی تجاری آنان را ترغیب کرده است، منطقه آزاد چابهار است. این منطقه پایلوت فعالیت‌های افغانستان برای دسترسی به آب‌های آزاد و اقیانوسی است که می‌تواند ظرفیت‌های کشور افغانستان را درحوزه‌های کشاورزی، صنعتی و معدنی برای تعامل با جهان امروز به فعل درآورد. به علاوه اینکه در ۵سال گذشته بسیاری از زیرساخت‌های مواصلاتی و حمل و نقل در مسیر زاهدان تا منطقه ویژه سرخس درحال انجام می‌باشد. احداث فاز یک خط راه‌آهن چابهار-‌زاهدان، افزایش ظرفیت تخلیه و بارگیری بندر چابهار به میزان ۸ و نیم میلیون تن در سال و اصلاح محدوده و الحاق دو بندر مهم شهید بهشتی و بندر شهید کلانتری در ماده واحده مصوب مجلس در تاریخ ۱۱شهریورماه سال جاری به منطقه آزاد چابهار، همگی برای فعالسازی این منطقه و تعامل مستمر با کشور افغانستان برای حضور سرمایه‌گذاران افغانستانی انجام شده است. ضمن آن که ایجاد دفاتر مشترک در دو کشور می‌تواند زمینه‌های بازرگانی را سرعت بخشیده و فعالیت‌های تجاری و ترانزیت را میان دو کشور از طریق منطقه آزاد چابهار توسعه دهد؛ آن چنانکه سلطان زوی در جلسه مشترک بر افزایش روابط تجاری و اقتصادی با ایران تاکید کرد و تاسیس منطقه آزاد در افغانستان را فصل مشترک همکاری میان ایران و افغانستان برشمرد. او به ویژه بر ظرفیت‌های بیشمار افغانستان در بخش‌های کشاورزی، صنعت و معدن تاکید کرد.
بدیهی است تحقق اهداف و ماموریت‌های منطقه آزاد چابهار به منزله اهرم توسعه پیرامونی و تقویت ارتباط با کشور افغانستان و هند می‌تواند بیش از پیش به ایجاد فرصت‌های شغلی جدید و گسترش روابط اقتصادی دو کشور کمک کند. منطقه آزاد چابهار دارای ظرفیت‌های بیشماری در زمینه‌های هاب انرژی، محور ترانزیتی و صادرات‌مجدد به کشورهای آسیای میانه و افغانستان، محور تجاری شرق کشور، سایت نگهداری و ذخیره‌سازی کالاهای استراتژیک مورد نیاز، خوشه صنایع غذایی، صنایع معدنی، صنایع پتروشیمی، خودروسازی، تولیدات مبتنی بر اقتصاد دریا و خدمات‌ITC و با ارزش افزوده بالا می‌باشد.
در ماه گذشته همچنین سفر هیاتی از دبیرخانه شورایعالی به همراه برخی مدیران مناطق آزاد به کشور چین با هدف زمینه‌سازی حضور سرمایه‌گذاران چینی برای فعالیت و سرمایه‌گذاری در مناطق آزاد صورت گرفت. رویکرد سوسیالیسم بازار با هدف توانمندسازی بخش خصوصی و سرمایه‌گذاری در مسیر تولید صادرات‌محور و دسترسی به بازار ازجمله اهدافی است که می‌تواند به رونق کسب و کارهای تولیدی و خدماتی در مناطق آزاد ایران کمک کند. این مسئله از آن جهت اهمیت دارد که چینی‌ها در یک قرارداد اجاره‌ای ۴۳ساله با مدیریت و بهره‌برداری از امکانات پاکستان در گوادر و قرارداد سرمایه‌گذاری پروژه ۴۶میلیاردی را برای ساخت کریدور اقتصادی چین-‌پاکستان و تبدیل منطقه آزاد گوادر به یک قطب بزرگ اقتصادی در جنوب پاکستان مدنظر قرار داده‌اند.
واگذاری بیش از ۹۲۳هکتار زمین در بندر گوادر، بخشی از اقدامات پاکستانی‌ها برای انجام پروژه بزرگ اقتصادی در پاکستان است. آنچه اهمیت دارد جذب سرمایه‌گذاری خارجی برای رونق اقتصادی مناطق آزاد ایران است که با پروژه‌های توجیه‌پذیر از نظر اقتصادی، فنی و مالی قابلیت مناطق آزاد ایران را به فعلیت درمی‌آورد.

منبع: هفته نامه اخبار آزاد مناطق – شماره پنجم – ۷ آبان ماه ۱۳۹۷