مناطق آزاد، آوردگاه اقتصاد دانشپایه ایران در قرن جدید
به گزارش اخبار مناطق آزاد، رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران در اولین دقایق سال۱۴۰۱ هجری شمسی، شعار سال جدید را بنام «تولید، دانش‌بنیان، اشتغال‌آفرین» مزین فرمودند. اگر شعارهای سال را از ابتدای دهه۱۳۹۰ مرور کنیم، درمی‌یابیم که «اقتصاد و تولید» دو مولفه‌ای است که موردتوجه ایشان بوده است؛ چراکه به‌واسطه مشکلات ناشی از تحریم، اقتصاد و معیشت مردم در معرض خطر قرار گرفته است. به همین منظور مقام معظم رهبری سال‌های مختلف را با شعارهای اقتصادی شامل: «جهاد اقتصادی»، «تولید ملی، حمایت از کار و سرمایه ایرانی»، «حماسه سیاسی، حماسه اقتصادی»، «اقتصاد و فرهنگ با عزم ملی و مدیریت جهادی»، «دولت و ملت همدلی و همزبانی»، «اقتصاد مقاومتی، تولید و اشتغال»، «حمایت از کالای ایرانی»، «رونق تولید و جهش تولید»، «تولید؛ پشتیبانی‌ها، مانع‌زدایی‌ها» خطاب به مسئولین و در راس آن به دولت بیان داشتند.
در شرایط تحریم مورد تاکید است که چرخ اقتصاد کشور با تولید بچرخد؛ چراکه تولید سبب اشتغال جوانان نیز می‌گردد. یکی از شعارهای اصلی دولت‌ها، رفع بیکاری جوانان و فارغ‌التحصیلان است. جوانان خلاق و صاحب ایده‌ای که گره‌های مختلفی را با ایده‌های فناورانه و نوآورانه خود باز و آن را تبدیل به یک محصول دانش‌بنیان کنند.
باید تاکید داشت که مهم‌ترین مشتری محصولات دانش‌بنیان، دولت است که شرکت‌ها، سازمان‌ها و ادارات و مناطق آزاد جزو آن می‌باشند. از شرکت‌های حوزه نفتی و عمرانی تا سازمان‌های مناطق آزاد در رفع چالش‌های خود نیازمند محصولات دانش‌بنیان هستند. حال با توجه به اینکه بیش از دو دهه از فعالیت شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان در کشور سپری می‌شود و این شرکت‌ها به بلوغ قابل توجهی رسیده‌‌اند، نامگذاری سال۱۴۰۱ با ویژگی‌های مطرح شده قابل توجه است؛ چراکه امروز قدرت اقتصادی کشور در گرو شرکت‌های دانش‌بنیان است.
اما بند۱۱ سند اقتصاد مقاومتی، نیز به نقش مناطق آزاد در توسعه اقتصاد دانش‌بنیان اشاره نموده است؛ در واقع توسعه حوزه عمل مناطق آزاد به منظور فناوری‌های پیشرفته، گسترش و تسهیل تولید، صادرات کالا و خدمات و تامین نیازهای ضروری و منابع مالی از خارج، در این سند راهبردی مورد اهمیت واقع شده است.
قطع وابستگی به فروش خام مواد معدنی به‌ویژه نفت، یکی از مولفه‌های مهم اقتصاد مقاومتی در این سند بیان شده است. شرکت‌های دانش‌بنیان، با توجه به ویژگی‌های منحصربهفرد خود و توان ایجاد و بهکارگیری فناوری‌های پیشرفته موردنیاز، توانمندی لازم را جهت تبدیل مواد خام به محصولات نهایی و با ارزش افزوده بالا دارند. درواقع چنین شرکت‌هایی می‌توانند تهدید به وجود آمده در این حوزه را به فرصتی جهت شکوفایی صنایع نفت و پتروشیمی تبدیل نمایند. از آنجایی که دانش و تجربه در ارائه خدمات و محصولات از اهمیت کلیدی برخوردار است، بنابراین اگر بتوانیم عمده درآمد کشور را از راه دانش به‌دست آوریم و خرید و فروش دانش در کشور را به رسمیت بشناسیم، آن وقت است که می‌توانیم بگوییم اقتصادمان، دانش‌بنیان است.
تولیدات دانش‌بنیان برخلاف تولیدات سنتی، بر دانش، ابتکار، خلاقیت، نوآوری استوار است و به همین دلیل، فراوانی نیروی انسانی تحصیلکرده و متخصص نقش مهمی در پدید آمدن مزیت رقابتی ایفا می‌کند. برای به‌وجود آمدن و شکل‌گیری ساختار اقتصاد دانش‌بنیان و حرکت در مسیر اصلی، ملزوماتی وجود دارد که از مهم‌ترین آنها به غیر از نیروی انسانی متخصص و تحصیلکرده، می‌توان به مشوق‌ها، قوانین حمایتی، درنظر گرفتن بودجه‌های موردنیاز و فراهم‌سازی زیرساخت‌های ارتباطی اشاره کرد تا با حرکت در مسیرهای تعیین شده، بتوان دانش را تبدیل به ثروت کرد و آن را گسترش داد. اگرچه ممکن است ایران در برخی شرایط نهادی ضعف داشته باشد، اما از منظر شاخص‌های نیروی تحصیلکرده و آموزش، در جایگاه مناسبی قرار دارد. سازمان‌های مناطق آزاد ایران نیز می‌توانند با توجه به شرایط سهل در اقامت و کار در این مناطق، نسبت به جذب حتی نیروی خارجی متخصص اقدام نمانید.
باید اذعان داشت که مناطق آزاد کشور به سبب آن‌که بر بنیاد نگرش‌های برون‌نگر، مبتنی بر مزیت‌ها و فرصت‌های اقتصادی، قابلیت دسترسی به بازارهای مصرف و با هدف گسترش صادرات شکل گرفته‌اند، می‌توانند میزبانی شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی و خارجی همکار و همچنین زمینه بهره‌مندی شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان و فناور از تسهیلات، خدمات و زیرساخت‌های مناطق را فراهم کنند. ظرفیت‌های این مناطق با توجه به زیرساخت نوآورانه و پیشرو در هر منطقه، ماموریت‌ها و اولویت‌های فناورانه آن، تولید و ترویج محتوای رسانه‌ای علمی، فناورانه و فرهنگی متناسب با نیاز کشور، فرهنگ‌سازی انتقال و بومی‌سازی فناوری‌های مورد نیاز کشور باید شکل گیرد. لذا برای تحقق اقتصاد دانش‌بنیان نیاز به همکاری، ایجاد و تقویت روابط میان‌دانشگاهی بین‌المللی، جلب مشارکت مراکز معتبر طراحی مهندسی و فناوری جهان برای انجام طرح‌های مشترک و برگزاری دوره‌های آموزشی، ایجاد امکان استقرار گروه‌ها و مراکز پژوهشی خارجی در مناطق آزاد پیش‌بینی شده است.
با وجود شعار سال و تاکید بند۱۱ سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی، بر آن شدیم تا به اهمیت مناطق آزاد در توسعه اقتصاد دانش‌بنیان بپردازیم و در گفتوگو با مدیران عامل و مسئولین سازمان‌های مناطق آزاد به سوالاتی پیرامون عملکرد این مناطق در حوزه اقتصاد دانش‌بنیان پاسخ دهیم که در ادامه ملاحظه می‌فرمایید.
الزامات عمل به شعار سال ۱۴۰۱:
تولید دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین در مناطق آزاد
احمد اعثنی عشری رئیس کمیسیون مالیات، کار و تامین اجتماعی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی می‌گوید: برای تحقق تولید دانش‌بنیان در کشور ابتدا باید زیرساخت‌های لازم فراهم شود. زیرساخت اقتصاد دانش‌بنیان، وابسته به دیجیتال، اینترنت و… است، درحالی که ما در ایران، برای تحقق شعار سال۱۴۰۱ با دو خلاء جدی، یعنی سرعت پایین اینترنت و از دست دادن بخشی از نخبگان مواجه هستیم.
نگاه بخش خصوصی به شعارها و یا استراتژی‌های سیاستگذاران همراه با چرتکه است و آنها برخلاف مسئولین رسمی و دولتی، قبل از برنامه‌ریزی برای هدفی به امکانات در دسترس واقعی نگاه می‌کنند.
در نگاه مدیر اتاق بازرگانی خراسان رضوی، وجود شبکه ارتباطی چندوجهی، به‌روز و پرسرعت در کنار دسترسی به متخصصان؛ مهم‌ترین شرایط تولید دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین است؛ اما باز هم این دو شرط، شروط ضروری هستند، نه کامل.
طبق برخی تحلیل‌ها؛ امروز بخش تولید ایران در یک شرایط پیچیده و بغرنج قرار گرفته است. قیمت تمام‌شده کالای تولید شده در ایران نسبت به بازار جهانی بالا است. این یعنی عنصر توسعه صادرات و رقابت‌پذیری دچار مشکل است. همچنین در بخش تولید ایران کیفیت پایین مواد اولیه، بالا رفتن قیمت مواد اولیه وارداتی به سبب تحریم و افت‌‌وخیز ارز، تکنولوژی قدیمی و پایین تولید، استهلاک سرمایه بالا، قوانین پیچیده و غیرضرور و نیروی انسانی غیرماهر همگی باعث پایین آمدن بهره‌وری در عوامل تولید شده است. این درحالی است که تولید دانش‌بنیان یعنی بالا بردن بهره‌وری از طریق تبدیل دانش به فناوری، تکنولوژی، بهره‌وری و ارزش افزوده.
سورنا ستاری معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری و رئیس لشگر فناوران و دانش‌بنیان‌های ایران هم اعتقاد دارد اقتصاد ایران، اقتصاد نفتی و اقتصاد مبتنی بر منابع زیرزمینی است و با مفاهیمی مثل کارآفرینی و نوآوری بیگانه است. چنین اقتصادی، کارآفرینی را توزیع پول حاصل از خام‌فروشی تعریف می‌کند. در این اقتصاد صنعت نیز معنا ندارد؛ چراکه صنعت، زاده فناوری است، اما اقتصاد نفتی به دنبال راه‌اندازی کارخانه است.
با همه این احوال، در آغاز سال۱۴۰۱ مقام معظم رهبری آهنگ اصلی اقتصاد و بخش تولید ایران را براساس دانش‌بنیان بودن تعریف نمودند و همه ازجمله مناطق آزاد ایران، به فراخور نیاز و امکانات موجود، تلاش می‌کنند در این وادی خودی نشان دهند. اما باید دید واقعا الزامات عملیاتی کردن شعار سال چیست؟ اصلا شرکت دانش‌بینان چیست؟ محصول دانش‌بنیان یعنی چه؟ و در نهایت معنی اقتصاد دانش‌بنیان چیست؟
در برخی تحلیل‌ها عنوان می‌شود: سیستم تولید دانش‌بنیان، آخرین مرحله توسعه در فرآیند تولید کالا و خلق ثروت در اقتصاد جهانی لیبرال سرمایه‌داری است. تاکنون، جهان توسعه یافته از اقتصاد کشاورزی (عصر پیش از تولید صنعتی، عمدتا بخش کشاورزی) به اقتصاد صنعتی (با عصر صنعتی، عمدتا بخش تولید) به اقتصاد پساصنعتی/ تولید انبوه (اواسط دهه۱۹۰۰، عمدتا بخش خدمات) به اقتصاد دانش‌بنیان (اواخر دهه۱۹۰۰-۲۰۰۰، عمدتا بخش فناوری/ سرمایه انسانی) رسیده است. آخرین مرحله تحول در سیستم تولید کالا و خلق ثروت در سایه انقلاب دانش رخ داده است.
اقتصاد دانش‌بنیان
در ابتدا به مفهوم اقتصاد دانش‌بنیان می‌پردازیم و در تحلیل مفهومی از کل به جزء می‌رویم.
کمیته اقتصادی مجمع همکاری اقتصادی آسیا-اقیانوس آرام، اقتصاد دانش‌بنیان را اقتصادی می‌داند که در آن تولید و توزیع و کاربرد دانش عامل و محرک اصلی رشد اقتصادی و تولید ثروت و اشتغال در همه صنایع است.
طبق این تعریف، اقتصاد دانش‌بنیان برای رشد و تولید ثروت تنها به تعدادی از صنایع با فن‌آوری بالا متکی نیست، بلکه در این اقتصاد همه صنایع به فراخور نیاز خود از دانش استفاده می‌کنند. به عبارت دیگر، در اقتصاد دانش‌بنیان، تولید و توزیع و کاربرد دانش در همه صنایع عامل محرک رشد اقتصادی و تولید ثروت و اشتغال است. یعنی تبدیل شدن یک سامانه اقتصادى به اقتصاد دانش‌بنیان مستلزم وجود دولت دانش‌بنیان، بنگاه دانش‌بنیان، دانشگاه دانش‌بنیان و کارآفرین است.
در اقتصاد مبتنی بر دانش، از سرمایه فکری به منظور خلق و افزایش ارزش استفاده می‌شود و موفقیت یک سازمان به توانایی‌اش درمدیریت این منبع ناتمام (سرمایه فکری) بستگی دارد.
شرکت دانش‌بنیان
شرکت یا موسسه دانش‌بنیان، مجموعه‌ای خصوصی یا تعاونی است که به منظور هم‌افزایی علم و ثروت، توسعه اقتصاد دانش‌محور، تحقق اهداف علمی و اقتصادی (شامل گسترش و کاربرد اختراع و نوآوری) و تجاری‌سازی نتایج تحقیق و توسعه (شامل طراحی و تولید کالاها و خدمات) در حوزه فناوری‌های برتر و با ارزش افزوده فراوان و براساس معیارهای موردنظر، به تایید کارگروه ارزیابی و تشخیص صلاحیت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری اسلامی ایران می‌رسد.
شرکت‌های دانش‌بنیان از حیث دامنه کاری به چند نوع ازجمله دانش‌بنیان نوپا، دانش‌بنیان تولید، دانش‌بنیان صنعتی، دانش‌بنیان تجاری‌سازی، دانش‌بنیان فرآیندی و خدماتی و دانش‌بنیان نرم و هویت‌ساز تقسیم می‌شوند. درحال حاضر طبق آمار سایت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری تعداد ۶۵۱۵شرکت دانش‌بنیان در ایران وجود دارد.
به نظر می‌رسد در شرایط فعلی تمرکز بسیار زیادی برای توسعه کمی شرکت‌های دانش‌بنیان با فناوری‌های عمدتا سطح متوسط در کشور وجود دارد. این درحالی است که کشورهای پیشرو در حوزه فناوری با بهره‌گیری از توان نیروهای متخصص در حوزه‌های مرتبط با انقلاب چهارم صنعتی درحال فاصله گرفتن از کشورهای درحال توسعه‌ای نظیر ایران می‌باشند.
محصول دانش‌بنیان
ماده(یک) قانون حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان می‌گوید: در اصل شرکتی دانش بنیان است که محصول تولیدی آن حاصل تحقیق و توسعه در حوزه فناوری‌های برتر با ارزش افزوده فراوان باشد.
همچنین براساس راهنمای فراسکاتی، از رایج‌ترین دستورالعمل‌ها برای تعریف تحقیق و توسعه در دنیا؛ جدید و بدیع بودن فعالیت، وجود خلاقیت در انجام فعالیت، عدم قطعیت به دلیل ابهامات فراوان، داشتن قابلیت بازآفرینی و یا انتقال و نظام‌مندی ازجمله محور‌های تعریف شده برای محصول دانش‌بنیان است. هرچه میزان ویژگی‌های تحقیق و توسعه بیشتر باشد، سطح فناوری محصول هم بالاتر می‌رود؛ به‌طور مثال برای رسیدن به فرمولاسیون دارو‌های ضدسرطان، ابهامات و عدم قطعیت‌های فراوانی وجود دارد که برای رفع این ابهامات تحقیق و توسعه زیادی لازم است و پیچیدگی‌های فنی زیادی هم وجود دارد.
اکوسیستم دانش‌بنیان
با توجه به تعاریف بالا می‌توانیم به این نتیجه برسیم که تاکنون با تمام سیاستگذاری‌های انجام گرفته و حمایت‌هایی که از توسعه دانش و فناوری می‌گردد، هنوز ایران در مسیر تبدیل شدن به یک سیستم اقتصادی دانش‌بنیان قرار ندارد، اما بسترهایی برای شکل‌گیری و رشد شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور در بخش‌هایی که موردنظر هستند و یا نیازمندی‌هایی در این حوزه‌ها وجود دارد، آماده گردیده است. اما برای اینکه شرکت‌های دانش‌بنیان هم در مسیر اعتلا و ثمربخشی واقعی قرار گیرند، نیازمند ایجاد اکوسیستم دانش‌بنیان می‌باشند.
اکوسیستم دانش‌بنیان، شامل نهادها، عناصر، افراد و دیگر بازیگرانی می‌شود که به استارتاپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان کمک کرده و در تلاش هستند تا با کم کردن احتمال شکست آنها بتوانند این کسب‌وکارهای نوپا را به کسب‌وکارهای پایدار و موفقی تبدیل کنند.
همچنین این اکوسیستم دربرگیرنده مواردی همچون نهادهای دولتی، نهادهای دانشگاهی، نهادهای خصوصی، نهادهای مالی و سرمایه‌گذاری، رسانه‌ها، کارآفرینان، قوانین، فرهنگ و دیگر موارد است که کنار هم قرار گرفتن‌شان در کنار یکدیگر می‌تواند باعث ایجاد یک اکوسیستم یا اصطلاحا زیست‌بوم دانش‌بنیان موفق شود.
مناطق آزاد و اکوسیستم دانش‌بنیان
میثم عباسی مشاور و فعال حوزه فناوری و صنایع نوین سازمان منطقه آزاد ارس طی گزارشی که در سایت خبری دبیرخانه شورایعالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی منتشر شده است، می‌نویسد: ایجاد یک هاب تجاری-اقتصادی با توان پاسخگویی به نیازهای داخلی و منطقه‌ای چه در زمینه‌های خدمات اقتصادی مبتنی بر تولید و صادرات دانش‌بنیان و چه در زمینه تولید محصولات و خدمات مدرن و مبتنی با نیازهای روز می‌تواند علاوه‌بر گسترش بستری تشویقی برای استارتاپ‌ها و شرکت‌های خلاق، قابلیت سرمایه‌گذاری و جذب سرمایه را نیز بالا ببرد. با تلفیق و ترکیب درست سازوکارهای ارائه یک محصول نوآورانه با سازوکارهایی مانند تجارت الکترونیک و صادرات می‌توان پلتفرم‌های نوین و هیبرید متشکل از شرکت‌های نوآور را به وجود آورد. استفاده از ظرفیت‌های هوش مصنوعی در پیاده‌سازی و پردازش‌های داده‌ای می‌توانند از بهترین ابزارهای ایجاد یک هاب تجاری و اقتصادی در مناطق آزاد کشورمان به‌شمار روند.
اما به نظر می‌رسد مشکلی که رهبر معظم انقلاب نیز در یک انذار هوشمندانه در پیام نوروزی بیان کردند، در همین جا نهفته است. مقام معظم رهبری فرمودند: «تحقق شعار امسال نیازمند سیاستگذاری است». بله، سیاستگذاری، نه توصیف مدینه فاضله‌ای که نه در یک سال، بلکه در طول ۱۰سال هم چیزی به‌نام هاب تجاری-اقتصادی دانش‌بنیان با توان پاسخگویی به نیازهای داخلی و منطقه‌ای در مناطق آزاد محقق نمی‌شود.
واقعیت این است که سیاستگذاری برای اقتصاد دانش‌بنیان نباید در خلاء صورت گیرد و باید با بستر و زمینه سیاسی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی هر کشور و منطقه‌ای تطبیق پیدا کند. علاوه‌بر این، تحقق اهداف مناطق آزاد متاثر از شرایط اقتصادی و سیاسی کشور است. کاهش ریسک‌های سیاسی، اقتصادی و ثبات، پیش‌زمینه هرگونه فعالیت اقتصادی در مناطق آزاد و سایر مناطق کشور است.
یکی از شروطی که برای رشد و ارتقای بنگاه‌های نوآور حاضر در مناطق آزاد ضروری است، تسهیل روند ورود سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی و ارتباط با بانک‌های خارجی برای جذب منابع و همچنین تسهیل روند انتقال تکنولوژی و فراهم شدن زمینه ارتباط با شرکت‌های خارجی است.
تولید دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین در مناطق آزاد
درحال حاضر به نظر می‌رسد مسئولین مناطق آزاد نسل اول و دوم ایران با عنایت به این که دارای بخش صنعتی و تولیدی جا افتاده‌ای هستند و در این بخش نیز اکثر حوزه‌های دارای مزیت اقتصادی بالا، قبلا توسط فعالین فعلی این مناطق موردتوجه قرار گرفته است، تنها می‌توانند به یکی از چند روش زیر بحث تحقق شعار سال را پیگیری کنند:
? ترغیب و تشویق شرکت‌های صنعتی و تولیدی مستقر و فعال منطقه برای همکاری با یک شرکت دانش‌بنیان مرتبط در زمینه فناوری تولید محصول شرکت، یا مواد اولیه و یا سیستم توزیع و فروش محصول آن.
? تشویق و حمایت از شرکت‌های فعال در راستای دانش‌بنیان نمودن بخشی از فرآیند تولید با راه‌اندازی هسته فناوری در داخل شرکت طبق استانداردهای موجود و مصوب.
? تعیین اولویت‌های محدود و مشخص در چارچوب استراتژی‌های توسعه منطقه برای فراخوان جذب و حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان فعال در این حوزه‌ها متناسب با ظرفیت‌های بالفعل و بالقوه منطقه.
? ارتقای جایگاه مدیریتی مقوله اقتصاد دانش‌بنیان از یک مرکز رشد به یک مدیریت مستقل زیرنظر مدیرعامل سازمان جهت چابک‌سازی و روان‌سازی سیاستگذاری‌ها در این حوزه و جدا کردن این بخش از دعواها و یا گروکشی‌های بین‌بخشی در درون‌سازمان.
? حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان برای تعریف پروژه‌های مشترک با شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان کشورهای هدف و همسایه مناطق آزاد براساس اولویت‌های منطقه و یا نیازمندی‌های کشور.
? حاکم بودن نگاه تخصصی، متعهدانه و آینده‌نگرانه به مقوله رشد و توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان و پرهیز از نگاه رسانه‌ای و سودجویانه در بدنه سازمان‌ها.
? حمایت از شکل‌گیری و انسجام اجزاء اکوسیستم دانش‌بنیان در داخل منطقه در بلندمدت.
علی اوسط‌اکبری‌مقدم، مدیرعامل سازمان منطقه آزاد انزلی:
منطقه آزاد انزلی، بستری مناسب برای فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان
علی اوسط‌اکبری‌مقدم رئیس هیات مدیره و مدیرعامل سازمان منطقه آزاد انزلی در گفتوگو با نشریه، درخصوص نقش اقتصاد دانش‌بنیان در مناطق آزاد سخن گفت و در رابطه با حمایت‌ها و مشوق‌های درنظر گرفته شده برای شرکت‌های نوپا و فناورانه در منطقه آزاد انزلی، توضیحاتی را ارائه نمود.
وی درخصوص اینکه چه فرصت‌هایی از قبل ارتباط برقرار کردن میان تولیدی که دارای ویژگی‌های دانش‌بنیان بوده و از ظرفیت اشتغال‌زایی نیز برخوردار باشد، اظهار داشت: در حوزه واحدهای تولیدی صنعتی در تمامی مراحل ارزیابی «شرکت‌ها» و «کالاها و خدمات» دانش‌بنیان، سطح فناوری و خلاقیت و نوآوری در بخش‌های مختلف ازجمله طراحی، تحقیق و توسعه، زنجیره تامین، تولید، بازاریابی و فروش و خدمات پس از فروش ظرفیت‌ها و فرصت‌های متنوعی را ایجاد می‌نماید که در صورت مدیریت هوشمندانه و بهکارگیری روش‌های خلاقانه و فناورانه در هر یک از فرآیندهای مذکور، شرایط دانش‌بنیان شدن محصولات و یا خدمت موردنظر فراهم خواهد شد. در سطح واحدهای تولیدی صنعتی منطقه آزاد تجاری-صنعتی انزلی نیز با توجه به زمینه حضور شرکت‌هایی با موضوع فعالیت صنایع برق و الکترونیکی، فناوری اطلاعات، آرایشی بهداشتی و دارویی و دیگر صنایع فناورانه، بستر مناسبی برای فعالیت در حوزه دانش‌بنیان فراهم است و هم‌اکنون تعدادی از واحدها موفق به اخذ گواهی دانش‌بنیان شده و تعدادی نیز در فرآیند ارزیابی معاونت علمی و فناوری دانش‌بنیان شدن قرار دارند.
اکبری‌مقدم درخصوص برنامه‌های سازمان متبوع خود در راستای اجرایی نمودن شعار سال جاری تصریح کرد: باید توجه داشت که سالجاری با تدبیر مقام معظم رهبری به سال «تولید، دانش‌بنیان، اشتغال‌آفرین» نامگذاری شده است. رویکرد حمایت از تولید و کالا و کارآفرین ایرانی طی چند سال گذشته در راستای مقاوم‌سازی اقتصاد و تکیه بیشتر بر ظرفیت‌های داخلی کشور از سوی معظم‌له همواره مدنظر بوده که امید است در سال۱۴۰۱ با توجه به رویکرد و توان اجرایی دولت، جهش قابل توجهی در هر سه بخش تولید، دانش و اشتغال صورت پذیرد. در این مسیر اهم برنامه‌ها و اقدامات سازمان منطقه آزاد انزلی عبارتند از:
? تکمیل و توسعه زیرساخت‌های مرتبط با چرخه تولید و اشتغال ازجمله تکمیل و اتصال راه‌آهن رشت-مجتمع بندری کاسپین
? توسعه فضاهای صنعتی منطقه شامل احداث و آماده‌سازی زیرساخت‌های شهرک صنعتی شماره۳
? پیگیری طرح توسعه محدوده با قابلیت الحاق چند شهرک صنعتی سطح استان به منطقه
? اصلاح و بازنگری فرآیندها و چرخه‌های کاری با هدف شناسایی گلوگاه‌های فسادزا، افزایش شفافیت، ارتقاء سلامت اداری و همزمان امکان پایش و نظارت مناسب‌تر
? تکمیل سامانه‌های مرتبط با پنجره واحد و دولت الکترونیک و همزمان تسریع در ارائه خدمات به فعالان اقتصادی با محوریت واحدهای تولیدی و دانش‌بنیان
? کمک به واحدها در مسیر حفظ و ارتقاء زنجیره تامین و همچنین زنجیره فروش آنها ازجمله تامین اعتبار سرمایه ثابت و سرمایه در گردش و پرداخت تسهیلات
? حفظ و تقویت واحدهای تولیدی و صنعتی و دانش‌بنیان موجود با استمرار ارائه خدمات مرتبط
? بهره‌گیری از روش‌های نوین تامین مالی از طریق بازارهای مختلف برای حمایت بیشتر از واحدها
? پیشنهاد کاهش عوارض ورود مواد اولیه و ماشین‌آلات واحدهای تولیدی و دانش‌بنیان
? تعیین‌‌تکلیف واحدهای غیرفعال و راکد سنوات گذشته
? برگزاری مستمر کارگروه‌های رفع موانع در سطح منطقه و استان و در صورت نیاز پیگیری مسائل در سطح ملی و کشوری
? توسعه صادرات و اجرای برنامه‌های بازاریابی صادراتی با تمرکز پتانسیل صادراتی کشورهای همسایه و بهره‌گیری هرچه بیشتر از ظرفیت‌های موافقت‌نامه اوراسیا، پیمان شانگهای و سازمان همکاری‌های اکو
? بهره‌گیری بیشتر از ظرفیت‌های نسبی منطقه با لحاظ اقتصاد دریامحور و پیوند آن با واحدهای دانش‌بنیان
? توانمندسازی و افزایش بهره‌وری واحدها و برگزاری دوره‌های آموزشی و مهارتی تخصصی جهت ارتقاء سطح کیفیت محصولات تولیدی با قابلیت صادرات
? جلب بیشتر مشارکت بخش خصوصی و تشکل‌های تخصصی بخش خصوصی در برنامه‌های اقتصادی منطقه
? فعال‌سازی کارگروه‌ها و شوراهای بین‌بخشی و بین‌دستگاهی به جهت حمایت هرچه بیشتر از ایده‌های فناورانه و نوآورانه و اشتغال‌آفرین با اعمال مشوق‌ها و بسته‌های حمایتی به شرکت‌های دانش‌بنیان
? بهره‌گیری از ظرفیت صندوق‌های پژوهش و فناوری مناطق آزاد و استان به جهت حمایت هرچه بیشتر شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور
? توجه بیش از پیش به بخش صنعت کشاورزی برای حضور گسترده شرکت‌های دانش‌بنیان در این بخش‌ها
? جلوگیری از خروج نیروی تحصیلکرده انسانی و توجه بیشتر به بخش‌های تحقیق و توسعه در شرکت‌های خصوصی
مدیرعامل سازمان منطقه آزاد انزلی درخصوص اینکه آیا تولیدات منطقه محدود به تولیدات صنعتی است یا کسب و کارهای نوین را نیز دربرمیگیرد و اینکه چگونه این امر قابل تحقق است، تاکید کرد: هم‌اکنون در منطقه آزاد انزلی بیش از ۱۶۰واحد صنعتی و تولیدی در زمینه‌های مختلف فعال هستند ولی تولیدات منطقه محدود به این واحدها نمی‌گردند؛ بلکه حدود ۱۰۰واحد فناور و نوپای غیرصنعتی نیز در مرکز رشد و شکوفایی منطقه و دیگر نقاط محدوده در حوزه خدمات فناوری اطلاعات و مکانیک و دیگر بخش‌ها فعال هستند. درواقع در این منطقه برای استقرار شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان ساختمان و فضای استقرار فیزیکی به همراه مزیت‌هایی ازجمله کاهش عوارض صدور مجوز و ثبت شرکت، امکان حضور در نمایشگاه‌های داخلی و خارجی، واگذاری میزکار رایگان، اولویت در واگذاری اراضی صنعتی و امثالهم برای تشویق واحدهای دانش‌بنیان درنظر گرفته شده است که براساس تصمیمات و پیشنهادات شورای حمایت از ایده‌های نوآور و دانش‌بنیان سازمان این تسهیلات ارائه می‌گردد.
وی در ارتباط با اینکه دارا بودن شاخص دانش‌بنیان بودن یک شرکت (صنعتی و یا غیرتولیدی) وابسته به تاییدیه معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری است و این شرکت‌ها در صورت دانش‌بنیان بودن از معافیت‌های مالیاتی و بسته‌های حمایتی برخوردار می‌باشند؛ راهکار سازمان منطقه آزاد انزلی درخصوص مجاب کردن چنین شرکت‌هایی برای حضور و توسعه کسب و کار خود در این منطقه چیست، عنوان کرد: شرکت‌های دانش‌بنیان صرفا در حوزه محصولات فناورانه تولیدی خود از معافیت‌های مالیاتی برخوردار می‌باشند و در صورت گسترش فعالیت‌های خود در زنجیره تامین، بازاریابی، فروش و خدمات پس از فروش به محصولات دیگر معمولا از چرخه معافیت‌های مالیاتی به طور کامل برخوردار نمی‌گردند. لذا یکی از پیشنهادات مناسب به شرکت‌های دانش‌بنیان این است که بخشی از چرخه زنجیره تامین، زنجیره فروش و فعالیت‌های واردات و صاردات خود را به مناطق آزاد تجاری-صنعتی منتقل نمایند. از طرفی معافیت‌های گمرکی، وحدت فرماندهی و تمرکز مدیریت و اختیارات حاصل از ماده۶۵ قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور در جهت تسهیل‌گری در صدور مجوزات حاکمیتی فعالیت اقتصادی شرکت‌ها، مزیت‌های دیگری است که در پیوند با فعالیت‌های شرکت‌های دانش‌بنیان می‌تواند هم‌افزایی ایجاد نماید.
اکبری‌مقدم درخصوص پرسش دیگر مبنی بر قرابت‌های جغرافیایی پیش روی با کشورهای همسایه، و امکان بهره‌برداری از فرصت‌هایی همچون اتحادیه اقتصادی اوراسیا و سازمان همکاری اقتصادی اکو و امکان‌سنجی نیازها و فرصت‌های بازارهای منطقه‌ای در زمینه دانش‌بنیان و این امر که آیا امکان همکاری شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی با شرکت‌های مشابه کشورهای منطقه و یا بازاریابی جهت صدور محصول تولیدی شرکت‌های مزبور، مورد بررسی قرار گرفته و وجود دارد یا خیر؛ اظهار کرد: موافقت‌نامه اوراسیا و دیگر پیمان‌های اقتصادی با همسایگان، ظرفیت‌های مناسبی را در حوزه تجارت به کمک کاهش تعرفه‌های گمرکی فراهم نموده که حوزه دانش‌بنیان با ارائه محصولات فناورانه و با بهره‌گیری از تعرفه‌های ترجیهی می‌تواند از این فرصت بهره لازم را ببرد. در این مسیر سازمان منطقه آزاد انزلی با حمایت از چند شرکت جدید مدیریت صادرات اخیرا تشکل‌هایی را در جهت نفوذ در بازارهای صادراتی منطقه نظیر بازار کشور روسیه به عنوان مهم‌ترین کشور اوراسیا ساماندهی نموده که یکی از شرکت‌های خلاق مدیریت صادرات منطقه، طرح توزیع و فروش کالا در قالب شبکه مویرگی عمده‌فروشی در بازار روسیه را مطرح و پیگیری می‌نماید. با توجه به اینکه یک بخش از فعالیت‌های طرح شبکه مویرگی به فروش و صادرات محصولات دانش‌بنیان و فناورانه منطقه و کشور اختصاص دارد، امید است دستاورد مناسبی در این زمینه حاصل گردد.
رئیس هیات مدیره و مدیرعامل سازمان منطقه آزاد انزلی در پایان درخصوص آمار کمی شرکت‌های دانش‌بنیان فعال در منطقه متبوع خود و مدل همکاری سازمان با معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری خاطرنشان کرد: در شرایط فعلی ۹شرکت دانش‌بنیان در حوزه‌های صنعتی، غیرصنعتی و خدماتی شامل صنایع برق الکترونیک، ابزار دقیق، آرایشی بهداشتی، فناوری اطلاعات و ارتباطات و مکانیک با اخذ گواهی از معاونت علمی و فناوری رئیس‌جمهور در سطح منطقه مشغول به فعالیت هستند و تعدادی نیز از واحدهای منطقه مستندات و مدارک مثبته را جهت اخذ گواهینامه دانش‌بنیان به معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری ارائه نموده‌اند که پیش‌بینی می‌گردد در سال جاری شاهد افزایش تعداد کمی و کیفی واحدهای دانش‌بنیان منطقه باشیم. در زمینه ارتباط با معاونت علمی و پارک‌های علم و فناوری نیز با عنایت به موافقت‌نامه‌های منعقده سازمان با معاونت علمی و فناوری رئیس‌جمهور در سنوات گذشته که درحال اجرا می‌باشد؛ باید تاکید نمود که روابط خوبی برقرار و در جلسات شوراهای تخصصی پارک علم و فناوری استان نمایندگان این سازمان مستمرا حضور می‌یابند.
افشار فتح‌الهی، سرپرست سازمان منطقه آزاد قشم:
اقتصاد دانش‌بنیان، از اولویت‌های برنامه راهبردی منطقه آزاد قشم برای افق۱۴۰۴
افشار فتح‌الهی سرپرست سازمان منطقه آزاد قشم در گفتوگو با نشریه، به نقش اقتصاد دانش‌بنیان در مناطق آزاد به‌ویژه منطقه آزاد قشم اشاره کرد و از اولویت قرار گرفتن این موضوع در دستورکار سازمان متبوع خود خبر داد.
افشار فتح‌الهی در پاسخ به این سوال که چه فرصت‌هایی از قِبَل ارتباط برقرار کردن میان تولیدی که دارای ویژگی‌های دانش‌بنیان بوده و از ظرفیت اشتغال‌زایی هم برخوردار باشد، قابل مشاهده است، اظهار داشت: در پاسخ باید عرض کنم اولا با مروری بر نامگذاری سال‌ها در یک دهه اخیر، به خوبی به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های رهبر معظم رهبر انقلاب یعنی تولید پی می‌بریم. مسئله‌ای که بارها در دیگر سخنرانی‌های ایشان و حتی بیانیه گام دوم انقلاب نیز بیان شده و مورد تاکید قرار گرفته است.
در شعار تعیین شده از سوی رهبر حکیم انقلاب برای امسال (سال۱۴۰۱)، شاهد بُعد جدیدی از این موضوع کلان که جهت‌دهنده، تعیین کننده و سرنوشت‌ساز هم است، می‌باشیم. سه کلمه «تولید؛ دانش‌بنیان، اشتغال‌آفرین» که باید ارتباط آنها برای دسترسی تبیین گردد.
دوما: اقتصاد دانش‌بنیان یکی از پرکاربردترین کلید واژه‌هایی است که در سال‌های اخیر مورد تاکید مقام معظم رهبری بوده است.
در بند(دوم) سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی ابلاغی مقام معظم رهبری نیز «پیشتازی اقتصاد دانش‌بنیان، پیاده‌سازی و اجرای نقشه جامع علمی کشور و ساماندهی نظام ملی نوآوری به منظور ارتقاء جایگاه جهانی کشور و افزایش سهم تولید و صادرات محصولات و خدمات دانش‌بنیان و دستیابی به رتبه اول اقتصاد دانش‌بنیان در منطقه» به عنوان یکی از اهداف اقتصاد مقاومتی مطرح شده و مورد تاکید قرار گرفته است.
با این مقدمه در پاسخ به سوال شما باید عرض کنم اولین نکته، تعریف تولید دانش‌بنیان است. به طور کلی زمانی یک محصول دانش بنیان نامیده می‌شود که ارزش افزوده اصلی آن مربوط به دانشی باشد که در تولید آن محصول استفاده شده است، به طوری که فناوری و دانش، محوری‌ترین حلقه تولید این محصولات باشد. بعد دومی که جهت بخش در تولید می‌باشد، اشتغال‌آفرینی است که نشان‌دهنده لزوم توجه به نیروی انسانی دانش‌محور به عنوان سرمایه‌ای بی‌بدیل است.
روشن است که معظم‌له ریل‌گذاری هدفمندِ حرکت‌های نظام را با تاکید بر دانش‌بنیان بودن تولید، به عنوان یکی از ویژگی‌های بارز آن که با مفهوم اخیر جهاد تبیین نیز پیوندی عمیق دارد را ابلاغ فرمودند و تحقق این موضوع فرصتی استثنایی برای رفع بسیاری از مشکلات کشور خصوصا در حوزه‌های اقتصادی محسوب می‌شود.
وی برنامه‌های سازمان متبوع خود را درخصوص اجرایی نمودن شعار سال جاری اعلام نمود و گفت: قبل از پاسخ به سوال شما باید عرض کنم منطقه آزاد قشم در چارچوب موقعیت اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی کشور با اهداف قانونی معین و مصوب، می‌تواند با استفاده از ابزارهای نوین مدیریتی در تحقق خط‌مشی تعیین شده توسط مقام معظم رهبری در قالب شعار سال، به عنوان یک الگو یا مدل برای تعمیم آن در کشور عمل نماید؛ زیرا جزیره قشم استعدادها و ظرفیت‌های بسیاری دارد که انتخاب بخشی از جزیره قشم به عنوان منطقه آزاد تجاری-صنعتی از سوی سیاستگذاران، این ظرفیت را برای رشد اقتصادی منطقه به عنوان موتور محرکه اقتصاد ملی ممکن خواهد کرد. این مزایا ناشی از عوامل مختلف موقعیت مکانی و ویژگی‌های جغرافیایی، موهبت‌های منابع طبیعی، منابع انرژی و انسانی می‌باشد که با تمرکز بر برنامه‌های تدوین شده برای امسال تا افق۱۴۰۴ می‌تواند برای فعالان اقتصادی شرایط لازم را جهت تولید کالا و خدمات با ویژگی‌های دانش‌بنیان بودن ایجاد نماید؛ تولیدی دانش‌بنیان که ایجاد اشتغال پایدار هم نماید. امری که متاسفانه در سال‌های گذشته آنچنان که شایسته است، مورد بهره‌برداری قرار نگرفته؛ ولی امیدواریم در دولت سیزدهم که دولت مردمی با رویکرد انقلابی و جهادی است، شاهد تحقق خط‌مشی ابلاغی مقام معظم رهبری درقالب شعار سال باشیم.
بنابراین تلاش ما در منطقه آزاد قشم به عنوان نماینده دولت این است که با استفاده از تمام ظرفیت‌های موجود، در اجرا موفق عمل نماییم. درحال حاضر برخی از زیرساخت‌های موردنیاز برای توسعه تولید دانش‌بنیان در منطقه آزاد قشم ایجاد شده و ما تلاش می‌کنیم با تکیه بر برنامه تدوین شده، این روند سرعت بیشتری داشته باشد. همچنین باید عرض کنم که در این مسیر تقویت و توسعه فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان یکی از اولویت‌های پیش‌بینی شده در برنامه راهبردی منطقه آزاد قشم برای افق۱۴۰۴ است.
سازمان منطقه آزاد قشم از فعالیت جوانان توانمند و متخصص که موجب تقویت روحیه خودباوری در کشور می‌گردد، با تمام توان حمایت می‌کند؛ چراکه موضوع حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و تقویت نیروهای متخصص و توانمند داخلی و روحیه خودباوری از موضوعاتی است که در بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی ایران نیز مورد تایید مقام معظم رهبری قرار گرفته است.
سرپرست سازمان منطقه آزاد قشم در پاسخ به این سوال که آیا تولیدات منطقه محدود به تولیدات صنعتی است یا کسب وکارهای نوین را نیز دربرمیگیرد؟ و در صورت پاسخ مثبت، چگونه این امر قابل تحقق است، بیان داشت: نگاه فناورانه به تولید از اصلی‌ترین محورها و استوانه منشور مدیریتی سازمان منطقه آزاد قشم در سال جاری می‌باشد که سعی می‌کنیم آن را در دو بخش پیگیری نماییم؛ اول تلاش در دانش‌بنیان شدن پدیده تولید در منطقه ازاد قشم و دوم هدایت فعالیت‌ها و اقدامات جدید در حوزه‌های موردنیاز کشور در امر تولید با رویکرد اشتغال‌زایی و دانش‌محوری که هر دو لازم و ملزوم و مکمل هم می‌باشند.
با توجه به اهمیت اقتصاد خلاق و ظرفیت‌های فراوانی که در این حوزه وجود دارد، به نظر می‌رسد که باید وابستگی خود به نفت و منابع طبیعی را کم و به سمت استفاده از نیروهای خلاق انسانی حرکت کنیم. درحال حاضر کسب و کارهای زیادی در جهان درحال شکل‌گیری هستند که بخش قابل توجهی از آنها را کسب و کارهای مدرن تحت عنوان استارتاپ تشکیل می‌دهد. این کسب و کارها پتانسیل بسیار خوبی برای شکوفایی اقتصاد خلاق به شمار می‌روند و بسیاری از کشورهای پیشرفته با تکیه بر سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی در جهت شکوفایی استارتاپ‌ها تلاش می‌کنند. در منطقه آزاد قشم که یکی از استراتژیک‌ترین نقاط کشور است، در تلاش هستیم با حمایت از جوانان نخبه و ایجاد شرایط مناسب برای جذب آنها خصوصا بومیان جزیره قشم، به توسعه کسب و کارهای نوین و فناورانه سرعت بخشیم و با حمایت حداکثری از این فعالیت‌ها، اقتصاد دانش‌بنیان در این منطقه را که دارای ظرفیت‌ها و مزیت‌های منحصربه‌فردی است را به منصه‌ظهور برسانیم. یکی دیگر از موضوعاتی که به جد مدنظر است، تحقق اقتصاد دریامحور با رویکرد مدیریت دانش در این جزیره می‌باشد. با عنایت به موهبت‌های فراوان الهی در جزیره قشم، چنانچه اقتصاد دریامحور را با اقدامات نوآورانه و دانشپایه توسعه دهیم، بی‌شک دستاوردهای فوق‌العاده و بی‌بدیلی در سطح ملی و حتی بین‌المللی کسب خواهیم نمود.
به نظر می‌رسد استارتاپ‌ها با توجه به رشد سریعی که در مدت زمانی کوتاه دارند، می‌توانند به عنوان دروازه‌ای برای ورود به دنیای صنایع خلاق محسوب شوند؛ از این‌رو سیاستگذاری دولت مردمی آیت‌الله رئیسی نیز در این راستا می‌باشد و ما در منطقه آزاد قشم تلاش می‌کنیم تا زیرساخت‌های موردنیاز جهت تحقق این هدف بیش از گذشته فراهم و با قدرت در همین مسیر در حال حرکت هستیم.
فتح‌الهی درخصوص اینکه شاخص دانش‌بنیان بودن یک شرکت (صنعتی و یا غیرتولیدی) وابسته به تاییدیه معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری است و این شرکت‌ها در صورت دانش‌بنیان بودن از معافیت‌های مالیاتی و بسته‌های حمایتی برخوردار می‌باشند، چگونه می‌توان چنین شرکت‌هایی را مجاب کرد که در منطقه آزاد متبوع شما، اقدام به سرمایه‌گذاری و توسعه کسب و کار خود نماید، اذعان نمود: اخیرا اقدامات خوبی مبنی بر تعامل مناطق آزاد کشور با نهادهای علمی و اجزای اکوسیستم دانش‌بنیان کشور، پارک‌ها و معاونت علمی صورت گرفته است. اگر برنامه‌هایی که از آن صحبت می‌شود، اجرایی و تبدیل به اتفاقات واقعی شود و کسب و کارها فارغ از برون‌داد، عملا از این ظرفیت استفاده کنند، بی‌تردید می‌توانند منشا اثر باشد.
به اعتقاد من ایجاد ارتباط بین شرکت‌های دانش‌بنیان و مناطق آزاد، راه‌حل اصلی مشکلات تولید است و ما تلاش می‌کنیم تا دسترسی شرکت‌ها به زیرساخت‌ها تسهیل و سپس حمایت و جذابیت‌بخشی لازم صورت گیرد؛ ان‌شالله در آینده نزدیک در منطقه آزاد قشم شاهد ارائه بسته‌های حمایتی ویژه‌ای برای جذب شرکت‌های دانش‌بنیان به سمت ظرفیت‌های این جزیره زیبا خواهیم بود تا به عنوان یک کاتالیزور، اهداف اقتصاد مقاومتی و دانش‌بنیان را به سمت تحقق هدایت کنیم.
دارا بدون شاخص دانش‌بنیان یک شرکت، ویژگی مهمی است که سبب معافیت مالیاتی آن در مناطق آزاد می‌شود؛ طبیعی است این ویژگی می‌تواند شرکت‌های دانش‌بنیان را به سمت مناطق آزاد و سرمایه‌گذاری و توسعه کسب‌وکار سوق دهد؛ اما باید زیرساخت‌های این موضوع به‌طور کامل فراهم شود و در عین حال پروژه‌های نیمه‌تمام که با هدف اقتصاد دانش‌بنیان تاسیس شده بود، تکمیل گردد. مضاف بر آن، حمایت از شرکت‌های جدید و لحاظ کردن مشوق‌های قابل‌توجه می‌تواند زمینه توسعه تولید و اقتصاد دانش‌بنیان را در منطقه آزاد قشم فراهم نماید.
از سوی دیگر وزارت علوم، مسئولیت ارزیابی شرکت‌ها و اعطای تسهیلات دانش‌بنیان را به پارک‌های علمی و فناوری و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری سپرده است و همچنین این معاونت را متولی حمایت و تقویت این استارتاپ‌ها قرار داده است؛ البته تحقق این امر با همکاری سایر نهادها در اکوسیستم دانش‌بنیان کشور که مظاهرش همان پارک‌های علمی و فناوری دانشگاه‌ها و مجموعه‌های دیگر هستند، امکان‌پذیر است.
صاحبان ایده برای اینکه بتوانند ایده‌های خود را به مرحله تجاری‌سازی برسانند، با دریافت تسهیلات فیزیکی همانند استقرار در دفتر اداری و یا برخورداری از امکانات دیگری همچون تخفیف برای استقرار، یا اخذ مجوزهای مربوطه، دریافت مشاوره‌های تخصصی و هماهنگی و معرفی به ادارات مربوطه در پارک زیست‌فناوری و مرکز بین‌المللی رشد قشم مستقر می‌شوند. تعدادی از این شرکت‌ها دانش‌بنیان بوده، برخی خدماتی و برخی دیگر تولیدی هستند.
مرکز بین‌المللی رشد قشم و پارک زیست‌فناوری خلیج‌فارس از شرکت‌های مستقر در زمینه اخذ گواهی دانش‌بنیان، تسهیل فرآیند دانش‌بنیان و ثبت علائم تجاری و ثبت اختراعات حمایت می‌کنند. همچنین با صندوق پژوهش و فناوری استان هرمزگان، صندوق نوآوری و شکوفایی و شتابدهنده‌ها و کارگزارهای پشتیبانی تحت حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری جهت حمایت از شرکت‌ها تعامل داشته و دارند.
همچنین در حوزه اعطای تسهیلات مالی به واحدهای نوآور و نوپا در حیطه تولیدی و خدماتی با معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری همکاری نزدیک داشته و دارند.
وی، اطلاعات و اقدامات سازمان منطقه آزاد قشم در حوزه فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان این‌گونه توضیح داد: سازمان منطقه آزاد قشم به منظور پشتیبانی از نوآوری‌های فناورانه و توسعه کسب‌وکارهای منطقه‌ای، با راه‌اندازی پارک زیست‌فناوری خلیج‌فارس و مرکز بین‌المللی رشد قشم، بستری مناسب برای توسعه فعالیت‌های شرکت‌های دانش‌بنیان را ایجاد نموده که در برنامه‌ریزی‌های انجام شده برای سال جاری و افق۱۴۰۴ می‌بایست جزیره قشم به عنوان یکی از پیشروترین دستگاه‌های اجرایی در این زمینه در کل کشور تبدیل شود.
درحال حاضر ۲۲شرکت فناور در مرکز بین‌المللی رشد قشم مستقر بوده که در سال۱۴۰۰، ۳شرکت خروج داشته و ۲شرکت وارد عرصه تولید انبوه در شهرک صنعتی قشم شده‌اند. از شرکت‌های مستقر کنونی، ۹شرکت خدماتی و ۱۰شرکت تولیدی هستند؛ درحال حاضر یک شرکت دانش‌بنیان در مرکز بین‌المللی رشد قشم مستقر است که دارای ۳محصول ثبت شده دانش‌بنیانی می‌باشد و ۳محصول دیگر نیز در فرآیند ثبت دانش‌بنیانی آن قرار دارد.
همچنین پارک زیست فناوری خلیج‌فارس قشم نیز دارای ۲۲شرکت فناور و ۷هسته فناور می‌باشد (جمعا۲۹). تعداد ایده‌های تبدیل شده به محصول ۲۹عدد بوده و تعداد محصولات دانش‌بنیان ۱۳عدد می‌باشد. از بین شرکت‌های موجود، ۷شرکت دانش‌بنیان در این مجموعه مستقر است.
سرپرست سازمان منطقه آزاد قشم در پایان خاطرنشان کرد: سازمان منطقه آزاد قشم با انجام هزینه‌های جاری، زیرساختی و عمرانی، مرکز بین‌المللی رشد قشم و پارک زیست‌فناوری خلیج‌فارس را ایجاد و تاکنون ۵۰میلیارد ریال جهت تکمیل ساختمان موسسات از طرف معاونت محترم علمی و فن‌آوری ریاست جمهوری حمایت مالی شده است و امسال نیز در تلاش هستیم تا با تشکیل کمیته‌ای مشترک، با معاونت محترم علمی و فن‌آوری ریاست جمهوری همکاری‌های مشترکی را داشته باشیم.
نصرالله ابراهیمی، مسئول اداره امور سازمان منطقه آزاد چابهار:
برقراری مشوق‌ها و زیرساخت‌ها، لازمه استقرار شرکت‌های دانش‌بنیان در مناطق آزاد
نصرالله ابراهیمی مسئول اداره امور سازمان منطقه آزاد چابهار نیز در گفتوگو با نشریه، به ارزیابی شعار سال و تحقق تولید دانش‌بنیان در مناطق آزاد کشور در راستای اشتغال‌زایی پرداخت.
ابراهیمی درخصوص فرصت‌های ناشی از تولید دانش‌بنیان که ظرفیت اشتغال‌زایی نیز داشته باشد، اظهار داشت: با توجه به دانشی که در شرکت‌های دانش‌بنیان توسط تیم فنی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد، قطع‌به‌یقین با راهنمایی‌های اعضای هیات علمی و همچنین درنظر گرفتن شرایط و تکنولوژی‌های موجود و صرفه و صلاح مملکت در تولید قطعه و تولید کالا، یقینا تیم علمی باید با درنظر گرفتن بازار و کیفیت کالاهایی متناسب با نیاز هر اقلیم، اقدام به تولید نماید.
وی برنامه‌های سازمان منطقه آزاد چابهار را درخصوص اجرایی نمودن شعار سال جاری را اعلام کرد و گفت: دانشگاه بین‌المللی چابهار تنها دانشگاهی است که متعلق به مناطق آزاد ایران می‌باشد و سهامدار آن سازمان منطقه آزاد چابهار است. تنظیم سند راهبردی این دانشگاه در سال۱۴۰۰ مبتنی بر ماموریت‌های سواحل مکران و اولویت‌های آن با رویکرد تاکیدات مقام معظم رهبری تنظیم شده است؛ لذا این دانشگاه از سال۱۳۹۸ تا به امروز با تاسیس پردیس علم و فناوری، مرکز نوآوری، مرکز رشد توانست تعدادی از استارتاپ‌های موردنیاز را در این سال‌ها مورد حمایت قرار دهد. مضاف بر این خاطرنشان می‌گردد با توجه به شعار سال۱۴۰۱ مبنی بر حمایت از تولید، دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین؛ این دانشگاه طرح مطالعاتی که به اتمام رسیده است را با عنوان منطقه ویژه نوآوری و فناوری منطقه آزاد چابهار را در سال۱۴۰۱ مورد برنامه‌ریزی بودجه و همچنین طرح تفصیلی سازمان قرار داده است. لذا این طرح یکی از طرح‌های کلان جنوب ایران می‌باشد که در مناطق آزاد کشور بی‌نظیر است و همچنین طرح متناسب با ماموریت‌های سواحل مکران تنظیم گردید و حدود ۳۰هکتار می‌باشد. قابل ذکر است در ابتدای سال مجموعه‌ای دیگر نیز با ابعاد ۳۵۰مترمربع و ظرفیت حدودا ۵۰نفر با ۸اتاق به غیر از مرکز نوآوری قابل استفاده برای شرکت‌های دانش‌بنیان و دانش‌محور و همچنین استارتاپ‌هایی که دارای ایده می‌باشند، در منطقه آزاد چابهار به بهره‌برداری رسید.
مسئول اداره امور سازمان منطقه آزاد چابهار در پاسخ به این سوال که آیا تولیدات منطقه محدود به تولیدات صنعتی است یا کسب و کارهای نوین را نیز دربرمیگیرد، اظهار داشت: بله، کسب و کارهای نوین را نیز دربرمیگیرد. ماموریت‌های دانشگاه بر دوپایه صنعتی و غیرصنعتی مطابق (سند راهبردی و سند منطقه ویژه فناور) تنظیم شده است.
ابراهیمی تاکید کرد: در بخش صنعتی در حوزه شرکت‌های دانش‌بنیان و دانش‌محور می‌بایست زیرساخت‌های لازم برای صنایع سنگین در سواحل مکران به‌ویژه منطقه آزاد چابهار و همچنین رشته‌های مرتبط با آن صنایع برنامه‌ریزی صورت پذیرد؛ در بخش غیرصنعتی این دانشگاه در حوزه‌های مختلف ازجمله تولید محتوا موسیقی (محلی و بومی) و همچنین آثار فاخر هنرمندان سوزن‌دوز و رشته‌های درحال تحصیل دانشجویان و صاحبان ایده و کسب و کار برنامه‌ریزی صورت پذیرفته که در حال حاضر تعداد۱۹ شرکت و هسته‌های فناور در منطقه آزاد چابهار استقرار دارند که می‌توانند بخشی از ماموریت‌های این منطقه را ترمیم دهند.
وی در رابطه با مجاب کردن شرکت‌های دانش‌بنیان جهت سرمایه‌گذاری در مناطق آزاد اذعان نمود: همان‌گونه که مستحضرید شرکت‌های دانش‌بنیان و شرکت‌های نوپا، شرکت‌هایی هستند که نیاز به تعریف مشوق‌های لازم از سوی سازمان‌های مناطق آزاد دارند که طبق ضوابط حاکم بر مناطق آزاد پارامترهای لازم بابت این‌گونه شرکت‌ها طرح‌ریزی و مورد استقبال قرار گرفته است. در قانون چگونگی اداره مناطق آزاد و همچنین ضوابط و قوانین دولت نیز این موضوعات بارها مکتوب و مورد تایید قرار گرفته است که ازجمله آنها می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
۱) تسریع در پرداخت تعهدات مالی معوق دستگاه‌های اجرایی به شرکت‌های دانش‌بنیان
۲) افزایش سرمایه صندوق نوآوری و شکوفایی
۳) فعالیت بانک‌ها در حوزه تولید دانش‌بنیان
۴) واگذاری دستاوردهای پژوهشی دانشگاه‌ها و دستگاه‌های اجرایی به شرکت‌های دانش‌بنیان
۵) تخصیص فضای مازاد دستگاه‌های اجرایی به استقرار شرکت‌های دانش‌بنیان
۶) خرید خارج از فرآیند قانون مناقصات محصولات دانش‌بنیان
۷) اختصاص مشوق‌های مالیاتی
۸) رسیدگی به اختلافات مربوط به شرکت‌های دانش‌بنیان در شعب تخصصی دادگاه‌ها با راهبری قوه قضاییه
مسئول اداره امور سازمان منطقه آزاد چابهار در ادامه تاکید کرد: برای استقرار شرکت‌های دانش‌بنیان در مناطق آزاد متناسب با اقلیم و جغرافیایی هر منطقه باید مشوق‌ها و زیرساخت‌های لازم برای آنان فراهم گردد. به عنوان مثال با توجه به اینکه چابهار تا مرکز استان ۷۲۰کیلومتر و تا پایتخت ایران ۲۷۰۰کیلومتر و با استان‌های همجوار حداقل ۸۰۰کیلومتر فاصله دارد، این موضوع به معنای آن است که شرکت‌های دانش‌بنیان می‌بایست متخصصین مرتبط با آن صنایع را با هزینه‌های بالایی ازجمله اسکان، ایاب و ذهاب و غیره پوشش دهند، لذا باید تعرفه‌ها و مشوق‌های لازم برای دستاوردهای صادراتی به (داخل و خارج ایران) مهیا و همچنین زمین، سوله، آب، اینترنت، فاضلاب و سرویس‌های حمل‌و‌نقل و غیره تا حد امکان مهیا گردد تا این اکوسیستم همانند سایر کشورهای توسعه یافته پایدار بماند.
ابراهیمی اظهار داشت: قطع‌به‌یقین با تعریف منطقه ویژه فناوری همچنین شناسایی اولویت‌های منطقه و درنظر گرفتن بودجه اختصاصی از طریق سه بازیگر اصلی یعنی سازمان منطقه آزاد چابهار، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، صندوق نوآوری و شکوفایی می‌توان این زیرساخت‌ها را کمتر از ۱۰سال در سه فاز تعریف نمود.
وی تصریح کرد: در مناطق آزاد جمهوری اسلامی ایران به ویژه چابهار که کریدور اصلی می‌باشد، می‌بایست مشوق‌های اصلاحی و همچنین تسهیلات ویژه جهت این‌گونه شرکت‌ها مهیا نمود تا بتوان از مزایای این شرکت‌ها در توسعه نیازهای مملکت استفاده مفید کرد.
مسئول اداره امور سازمان منطقه آزاد چابهار درخصوص امکان‌سنجی و بازاریابی جهت جذب شرکت‌های دانش‌بنیان در مناطق آزاد با کشورهای همسایه گفت: دانشگاه بین‌المللی در منطقه آزاد چابهار با توجه به اینکه دانشگاهی غیردولتی و غیرانتفاعی است و هزینه درآمد خود را از محل تامین شهریه آموزشی مدیریت می‌نماید و هیچ‌گونه سرانه یا تخصیص اعتبار ندارد، نمی‌تواند این‌گونه تعاملات بین‌المللی را جهت همکاری با کشورهای همسایه ایجاد نماید؛ لذا با این حال این دانشگاه به پشتوانه امکانات طرح‌ریزی شده از قبیل مرکز رشد، مرکز نوآوری و پارک علم و فناوری، بخشی از این ماموریت‌ها را انجام داده است. این دانشگاه از سال۱۳۹۹ با مرکز تعاملات بین‌المللی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری نسبت به اجرای ۶دفتر شرکت‌های صادرات‌گرا در دانشگاه اقدامات لازم را انجام داده است؛ فلذا منطقه آزاد چابهار در مهم‌ترین نقطه قرار دارد که می‌تواند با ۳کشور عمان، افغانستان و پاکستان تعاملات مرزی نزدیک ایجاد نماید و پاویون‌های مشترک برای عرضه محصولات دانش‌بنیان داشته باشد.
ابراهیمی تاکید کرد: فاصله چابهار تا مرز پاکستان یک‌و‌نیم ساعت است و دسترسی به بازار ۲۱۰میلیون نفر را به‌راحتی می‌توان برای شرکت‌های دانش‌بنیان محقق گردد و محصولات صادراتی را به سهولت عرضه نمود.
وی در پاسخ به سوال دیگر مبنی بر اینکه آیا ظرف سال‌های گذشته اطلاعاتی از مزایا، فرصت‌ها و چالش‌های حضور شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی در بازارهای مصرف کشورهای منطقه تهیه و تنظیم شده است، عنوان کرد: طی سال‌های گذشته بازاریابی بابت نیازهای کشورهای حاشیه و مصرف آنان مورد ارزیابی قرار گرفته است که با برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته در سازمان منطقه آزاد چابهار به دنبال توسعه و گسترش این روند هستیم.
مسئول اداره امور سازمان منطقه آزاد چابهار در پاسخ به این سوال که آیا اساسا امکان همکاری شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی با شرکت‌های مشابه کشورهای منطقه و یا بازاریابی جهت صدور محصول تولیدی شرکت‌های مزبور، مورد بررسی قرار گرفته و وجود دارد یا خیر، گفت: بله؛ با مهیا نمودن نرم‌افزار و نیازهای بازار بین‌المللی در مبادی مرزها که (پاویان‌های مشترک برای عرضه محصولات دانش‌بنیان) امکان‌پذیر است.
ابراهیمی درخصوص اطلاعات و اقدامات سازمان منطقه آزاد چابهار در حوزه فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان اظهار داشت: با توجه به تعریف فرآیندهای اداری که مورد تایید معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری تدوین گشته است، مناطق آزاد دیده نشده است و هرگونه فعالیت می‌بایست با مجموعه علم و فناوری استان صورت پذیرد که این سناریو برای مناطق آزاد قابل اجرا نیست و نمی‌توان اهداف معاونت برای مناطق آزاد را تعمیم داد. اما همان‌گونه که پیش‌تر عنوان شد ۱۹شرکت دانش‌بنیان در حوزه‌های مختلفی همچون الکترونیک، تولید محتوا، تولید و نگهداری تجهیزات انرژی‌های تجدیدپذیر، مشاوره و ارزیابی در حوزه صنایع خلاق، ارائه خدمات در زمینه هواپیمای بدون سرنشین، تولید و فروش تجهیزات و محصولات سوزن‌دوزی و شرکت‌های صادرات‌گرای دانش‌بنیان در منطقه آزاد چابهار فعال هستند.
وی ادامه داد: لازم به ذکر است که از این ۱۹شرکت دانش‌بنیان؛ ۵شرکت صادرات‌گرا و ۴شرکت در زمینه تولید محتوا در منطقه آزاد چابهار مشغول به فعالیت هستند.
مسئول اداره امور سازمان منطقه آزاد چابهار در پایان خاطرنشان کرد: با عنایت به تاکیدات مقام معظم رهبری و توجه ویژه ایشان به توسعه تولیدات دانش‌بنیان و نیاز مبرم امروز کشور، سازمان منطقه آزاد چابهار ردیف بودجه اختصاصی برای دانشگاه بین‌المللی چابهار به عنوان متولی در این زمینه درنظر گرفته است و ان‌شالله برنامه‌های کلان توسعه در حوزه فناوری نیز به نحوی مطلوب در این منطقه تحقق می‌یابد.
ارسال دیدگاه
مجموع دیدگاهها : 0در انتظار بررسی : 0انتشار یافته : ۰