مدیرعامل سازمان منطقه آزاد چابهار بیان کرد: چابهار، ابزاری قوی در اختیار اقتصاد کشور جهت حضور در عرصه بین‌الملل

بسیاری از کشورهای جهان برای نیل به اهدافی از قبیل استفاده از مزیت‌های نسبی منطقه‌ای، جذب سرمایه‌های خارجی، ایجاد فرصت‌های شغلی، افزایش درآمدهای ناشی از فعالیت‌های خدماتی، تبدیل بخش‌های عقب‌مانده به قطب‌های توسعه و نیز توسعه ملی، به تاسیس مناطق آزاد اقدام کرده‌اند.

به گزارش اخبار آزاد مناطق به نقل از ایرنا، سازمان منطقه آزاد تجاری-‌صنعتی چابهار که در اوایل دهه‌۱۳۷۰ در کنار چابهار و در حاشیه دریای عمان و اقیانوس هند بنیان گذاشته شده است، با توجه به اهداف یاد شده، می‌تواند تحقق‌بخش توسعه منطقه‌ای در جنوب شرق کشور باشد.

منطقه آزاد چابهار در زمینی به مساحت ۱۴هزار هکتار و ۹پیکره در اردیبهشت سال‌۱۳۷۰ با مصوبه هیات وزیران رسمیت یافت و در ۲۲بهمن‌ماه سال‌۱۳۷۱ همزمان با کیش و قشم توسط مرحوم آیت‌الله علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی ریاست جمهوری وقت رسما افتتاح شد.

این منطقه با گذشت بیش از دو دهه نه تنها در اقتصاد ملی و منطقه‌ای ایفاگر نقش است، بلکه در استان سیستان و بلوچستان به روزنه اصلی امید به زندگی اقتصادی و اجتماعی و سیاسی مبدل شده است.

اما منطقه آزاد چابهار به عنوان یکی از مناطق آزاد هفتگانه کشور به رغم دستاوردهایی که تاکنون داشته، برای تحقق بخشیدن به تمامی اهداف تعریف شده آن، نیازمند تلاش و سرمایه‌گذاری‌های بیشتر برای پشت سر گذاشتن چالش‌ها و نیز ایجاد بسترهای لازم ازجمله فراهم شدن زیرساخت‌های جاده‌ای، ریلی و هوایی است.

مدیرعامل سازمان منطقه آزاد چابهار در گفت‌وگو با تیم خبری اعزامی ایرنا، ضمن اشاره به برخی از این چالش‌ها، از مهم‌ترین مزیت‌های اختصاصی منطقه آزاد چابهار را داشتن موقعیت جغرافیایی راهبردی در کنار آبراه‌های بین‌المللی و نزدیکی به خطوط بین‌المللی کشتیرانی، نقطه اتصال کریدور شرق ایران به آب‌های آزاد، ارتباط چندوجهی حمل و نقل از طریق هوا، زمین و دریا و دسترسی به بازارهای آسیای میانه، قفقاز و افغانستان، برشمرد.

نزدیک بودن به کشورهای پرجمعیت جنوب آسیا (هند و پاکستان)، دسترسی آسان به سوخت‌های فسیلی و مواد معدنی گوناگون در شرق ایران و نزدیک بودن به بزرگترین منابع انرژی جهان در حوزه خلیج فارس نیز از دیگر مزیت‌های اختصاصی منطقه آزاد چابهار است که دکتر کردی به آنها اشاره کرد.

عبدالرحیم کردی همچنین در این گفت‌وگو، «ایفای نقش پررنگ در اقتصاد ملی و منطقه‌ای»، «اثرگذاری بر اقتصاد محلی و شکوفایی آن»، «انتقال دانش و فناوری»، «توسعه تعاملات بین‌المللی» و «جلب مشارکت جوامع محلی و ایفای مسئولیت اجتماعی» را ازجمله اهداف و راهبردهای سازمان منطقه آزاد تجاری-صنعتی چابهار عنوان کرد.

 

? کردی در پاسخ به سوال ایرنا درخصوص مزیت‌ها و اهمیت راهبردی منطقه آزاد تجاری چابهار گفت:

نقش چابهار به عنوان یک نقطه استراتژیک به لحاظ جغرافیایی، به دلیل تغییر در شرایط منطقه و آرایش اقتصادی آن در سبد قیمت تمام‌شده کالا یا عوامل نهاده‌های تولید در قیمت تمام‌شده کالا، در یکی دو دهه اخیر به سمت پررنگ شدن می‌رود.

دلیلش این است که در شرایطی که ما امروز در خاورمیانه و در حاشیه خلیج فارس و دریای عمان داریم، وقتی به جغرافیا و به نقشه جهان نگاه می‌کنید، می‌بینید که این منطقه به دلیل دسترسی و پیوندهایی که می‌تواند با بازارهای منطقه‌ای برقرار بکند، یک ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارد. شاید بشود گفت هم در خلیج فارس و هم در دریای عمان، بخشی از این ویژگی‌ها یکسان هستند، یعنی جغرافیا، جغرافیایی یکسان است و مشترکاتی را به لحاظ دسترسی دارد.

وی ادامه داد: تفاوت‌هایی هم بین نقطه‌ها وجود دارد، اما آنچه که در شمال دریای عمان که سواحل مکران به صورت عام و چابهار قرار دارد، پیوند بسیار قوی با یک حجم خیلی مناسبی از بازار حدود ۸۰۰میلیون نفری است، شما از افغانستان که شروع کنید، بروید به آسیای میانه و قفقاز، روسیه، شرق اروپا و کشورهای همسایه ایران، چیزی حدود ۸۰۰میلیون نفر را می‌توانید در این بازار ببینید و از طرف دیگر، خیلی از این کشورها، کشورهای خصوصا از قفقاز به این طرف در حال توسعه هستند که در سال‌های گذشته رشد خیلی خوبی را تجربه کرده‌اند.

از این طرف هم سهم نهاده‌های تولید در قیمت تمام‌شده کالا، وزنشان در حال تغییر است. حمل و نقل شاید در دو دهه قبل جزء نهادهای تولید نمی‌آوردیم، منتهی در دو دهه اخیر شکاف فناوری از بین رفته و رقابت‌ها در تکنولوژی به هم نزدیک شده، در مواد اولیه و نیروی انسانی همین‌طور، ولی هزینه حمل و نقل نه تنها شکاف را کم نکرده حتی معنادار بدون جایگزین باقی مانده. این همه را به سمت این برده که مسیر نزدیک‌تری را انتخاب کنید و در نقطه مناسبی نسبت به بازارهای مصرف قرار بگیرید.

در یک مقطعی خیلی از خطوط تولید از اروپا به سمت آسیا منتقل شد چون بازار مصرفی بزرگ دارد و تولید در اروپا و مصرف در شرق آسیا برای آنها خیلی گران و پرهزینه بود، الان این جابجایی‌ها دارد ادامه پیدا می‌کند. اکنون سه بازار خیلی مهم آفریقا و جنوب آفریقا، شرق آسیا و آسیای میانه و روسیه را داریم. این سه بازار، هم به لحاظ تولید و هم به لحاظ مصرف، همه تولیدکنندگان را به سمتی می‌برد که در یک نقطه بهینه نسبت به سمت این سه بازار قرار بگیرند و کجا بهتر از چابهار می‌تواند، هر سه تا بازار را در شرایط مناسبی به هم وصل بکند.

علاوه بر این یکسری مزیت‌های دیگر را هم در منطقه می‌تواند ایجاد کند؛ ما می‌دانیم که یکی دیگر از آن نهاده‌های تولید که هنوز نتوانسته‌ایم برایش جایگزین مناسب پیدا بکنیم و روی قیمت بعضی از محصولات اثر خیلی جدی دارد، انرژی است. ما انرژی ارزان داریم، دسترسی ما به انرژی فراوان است و این هم در کنار حمل و نقل و دسترسی به بازار، توجیه‌پذیری هر فعالیت و اقدامی را در این محدوده جغرافیایی پررنگ‌تر می‌کند.

این بخشی از ماجرای قواره بین‌المللی چابهار است. از آن طرف هم در داخل کشور وقتی به آمایش سرزمینی نگاه می‌کنید، می‌بینید که عدم توازن جدی بین غرب و شرق کشور داریم. حدود بیش از ۷۰ و ۸۰درصد جمعیت کشور از مرکز به سمت غرب هستند، تمام فعالیت‌های صنعتی و اساسی کشور در این محدوده مستقر شده‌اند و در شرق کشور به رغم پتانسیل‌های خوبی که داریم، تراکم جمعیتی خیلی پایین است. از آن طرف صنعت و فعالیت جدی در شرق کشور شکل نگرفته است، اصلی‌ترین کانون فعالیت‌ها در خراسان رضوی و مشهد است که مبانی آن غیر از پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های منطقه بوده است. در حالی که ما مشابه مشهد، تعداد زیادی کانون فعالیت در غرب کشور داریم، یکی از دغدغه‌ها و مسائل جدی در آمایش سرزمینی این است که این توازن را مقداری برقرار کنیم و از این پتانسیل که قواره بین‌المللی هم پیدا کرده است کمک می‌گیریم که این مسیر را فعال کنیم.

شخصی که اولین بار به این موضوع توجه کرد، مقام معظم رهبری بودند که به گنج پنهان در سواحل مکران اشاره کردند و خوشبختانه در دولت‌ دکتر روحانی یک اهتمام و جدیت کاملا مستمری در توسعه سواحل مکران و توسعه و تقویت زیرساخت‌های ماموریت محور این مسیر شکل گرفت. بندر، راه‌آهن، منطقه آزاد، پتروشیمی و فولاد و بسیاری از فعالیت‌ها و صنایع در این محدوده شروع به استقرار کردند و هر کدام از اینها یک موج و یک امیدی از آینده این صنعت و این فعالیت را در تکمیل خوشه‌هایش به سمت چابهار آورد و فکر می‌کنم این نگاه و سیاست‌گذاری در منطقه باعث شد که ما در دو سه سال گذشته تجربه بسیار متفاوتی با ۲۰سال گذشته در چابهار داشته باشیم.

می‌بینید که بندر یک دفعه ظرفیتش از دو میلیون، به هشت میلیون تن می‌رسد و محدودیت پهلوگیری کشتی هم از آن برداشته می‌شود و در دو سه سال آینده مسیر حمل ریلی را در این بندر خواهیم داشت. از اون طرف صنایعی که در حال استقرار هستند، از فولاد که ۱۰میلیون تن هدف‌گذاری شده و ۱.۶میلیون تن آن هم الان روی خاک است، پتروشیمی در حال استقرار است، خط انتقال گاز دارد می‌آید، خب این یعنی اینکه یک پویایی صنعتی خوبی در آینده نزدیک در چابهار خواهیم داشت.

این همه، پالس‌ها و علامت‌هایی را برای صاحبان صنعت می‌فرستد. اگر صنعتی در کشور داریم که رویکردش صادراتی هست و مواد اولیه آن پتروشیمی است، طبیعتا هیچ جایی بهتر از چابهار برای استقرارش نیست و لذا آنها شروع به آمدن کرده اند.

مجموعه این اتفاقات حاصلش این شده است که انتظار داشته باشیم در چند سال آینده چیزی حدود ۵۰۰هزار نفر را در این شهر میزبانی کنیم و از آن طرف هم صنایعی که در حال شکل‌گیری هستند. ما در دو سال گذشته حدود ۴۲۰قرارداد سرمایه‌گذاری بسته‌ایم که این تعداد از مجموع قراردادهای ۱۰سال قبلش هم به لحاظ تعداد قرارداد و هم به لحاظ حجم قراردادها بیشتر است.

یعنی این که اتفاق عجیبی در حال رخ دادن است. ما در سال گذشته ۹۷۰درخواست سرمایه‌گذاری در منطقه ثبت کرده‌ایم که توانستیم به حدود ۲۰۰درخواست پاسخ دهیم. لذا کار سختی را پیش رو داریم. اتفاقات زیادی دارد می‌افتد. اینکه چابهار، چابهار شده است مجموعه‌ای از این عوامل درونی و بیرونی است.

شاید نکته دیگری که چابهار را متفاوت کرده و پاسخی به سوال شما می‌باشد، این است که چرا این منطقه از تحریم‌ها خارج شده است. به نظر می‌آید چابهار به دلیل اهمیتش با منافع کشورهای خارج از منطقه خودمان گره خورده است. چابهار علاوه بر منافع ملی، جزء منافع منطقه‌ای است. وقتی کشورهایی در منطقه حضور دارند که منافعشان به وجود و فعالیت چابهار گره خورده است، قطعا به دنبال این خواهند بود که چابهار را در حاشیه امن قرار بدهند.

به رغم هجمه‌های سنگینی که علیه همه همکاران خوب زحمتکش ما در سازمان بنادر و وزارت راه در ارتباط با قرارداد چابهار و هم در ارتباط با واگذاری صورت گرفت، اعتقاد دارم باید به کسی که این قرارداد را انعقاد کرد، نشان لیاقت داد، چون یکی از بهترین نوع قراردادهای بازاریابی یک بندر به شمار می‌آید و باعث جذب بار خیلی خوبی خواهد شد. منافع ملی ما را هم تقویت می‌کند و طبیعی هست اگر می‌خواستیم این میزان بار را خودمان جذب کنیم، هزینه‌های بسیار سنگین تبلیغاتی را باید انجام می‌دادیم. از آن طرف هم به دلیل اینکه یک شرکت خارجی و یا کشور ثالثی منافعش در چابهار درگیر شده، طبیعی است که برای خروج چابهار از این فضای تحریم هم کمک می‌کند.

کشورهایی که می خواهند از این ظرفیت استفاده کنند هم کمک می‌کنند و لذا معتقد هستم که خروج چابهار از تحریم‌ها یک تجربه و درس خیلی خوبی داشت و آن اینکه باید تلاش کنیم در همه مرزها، منافع کشورهای دیگر و منافع شرکت‌های بزرگ چند ملیتی و بین‌المللی را درگیر کنیم تا هزینه تحریم کردن کشور را در ابعاد مختلف بالا ببریم و اجازه ندهیم که این اتفاقات باز هم تکرار بشود. خلاصه اینکه چابهار به دلیل ویژگی‌های جغرافیایی و اهمیت اقتصادی که در منطقه پیدا کرده، تبدیل به یک کنشگر بین‌المللی در اختیار اقتصاد ایران شده است و اعتقادم این است که می‌تواند برای حضور و بازیگری در عرصه بین‌المللی یک ابزار قوی در اختیار نظام و اقتصاد کشور باشد.

 

? در بحث تهدیدها و فرصت‌ها این نگرانی وجود دارد که چابهار وارد رقابت با همسایگان منطقه‌ایش ازجمله بندر گوادر در پاکستان قرار گیرد، نظر جنابعالی چیست؟

در این خصوص دیدگاه‌های متفاوت وجود دارد. برخی معتقد هستند که در رقابت با بنادر و رقبای منطقه‌ای همچون کشورهای همسایه ممکن است، دچار یکسری تهدیدها باشیم. بدون تردید اگر در رقابت، همه مزایا و فرصت‌ها را برای خودمان بخواهیم و تمایل داشته باشیم که رقبای خودمان را از صحنه خارج کنیم، طبیعی است که یکسری تهدید برای ما خواهد داشت و نیز باعث ایجاد مسائلی در حوزه امنیت و در حوزه منافعی که ممکن در این منطقه وجود داشته باشد، خواهد گردید.

اعتقادم این است که ویژگی‌های ما، آنقدر ویژگی‌های برجسته و منحصربه‌فردی است که نباید نگران رقبای همسایه خود باشیم. ما بایستی بتوانیم بخشی از منابع آنها را هم متناسب با مزیت‌های خودمان در منطقه درگیر کنیم؛ یعنی به جای اینکه رقابت را در انحصار و تسلط کامل بر منطقه جستجو نماییم، رقابت را در همکاری مشترک تعریف می‌کنیم.

به عنوان مثال، می‌دانیم که بندر گوادر به شدت در آینده، توسعه صنعت با محدودیت منابع انرژی و قیمت انرژی مواجه خواهد بود و از این طرف هم ما دسترسی به منابع انرژی داریم و صنایع انرژی‌بر، قطعا در چابهار شرایط بهتری دارند. اگر بتوانیم تقسیم کار را به گونه‌ای انجام دهیم که بخشی از فعالیت و منافع بندر گوادر به صنایع و فعالیت‌های چابهار وابسته شود، قطعا یک سوپاپ اطمینان و یک امنیت برای منطقه است و این رقابت به فرصتی تبدیل می‌شود که می‌تواند به تقویت هر دو کمک کند.

نباید فراموش کنیم که گوادر در چارچوب یک پروژه خیلی مهم است اما انتهای پروژه کریدور همکاری‌های چین و پاکستان به بن‌بست می‌رسد و صرفا می‌تواند به عنوان یک کانال یکطرفه تامین انرژی استفاده شود. یعنی چینی‌ها از طریق این کانال می‌توانند از انرژی خاورمیانه استفاده کنند. اما اگر پیوند میان گوادر و چابهار برقرار شود و همکاری آنها شکل بگیرد، آن وقت کالاهایی هم که می‌خواهند وارد بازار روسیه، آسیای میانه و خاورمیانه کنند، از چابهار می‌تواند به درستی وارد این مسیر و مدار شده و به یک شبکه وسیع منطقه‌ای وصل شود.

لذا تلاش، نگاه و رویکرد ما هم در حال حاضر این است که بتوانیم یکسری پیوندهای همکاری را بین گوادر و چابهار به عنوان دو رقیب اصلی فعلا برقرار کنیم. همین طور با بنادر جنوبی دریای عمان مثل صحار در عمان برقرار کنیم که بتوانند این همکاری‌ها تقویت کننده و هم‌افزا در منافع همه کشورها عمل کند. به نظر می‌آید که عرصه رقابت در شرایط فعلی دنیا، رقابت در کنار همکاری، تا رقابت همراه با مخالفت دشمنی است.

 

? چابهار برای رسیدن به برنامه تعیین شده نیازمند زیرساخت‌های مناسب زمینی، هوایی و نیز ریلی است، چشم‌انداز آینده با توجه به عدم تکمیل این زیرساخت‌ها را چگونه می‌بینید؟

اعتقادم این است که برای سرعت بخشیدن به توسعه متوازن چابهار، نیازمند یک انسجام و یکپارچگی مدیریتی هستیم، به این معنا که همه دستگاه‌هایی که بخشی از فرآیند توسعه را در حال مدیریت و پیش بردن دارند، در یک نقطه باید بتوانند پیوندها را با هم برقرار و همزمانی بین پروژه‌ها را بتوانند درست تنظیم کنند، به عنوان مثال، بندر چابهار، سال گذشته به بهره‌برداری رسید، اما راه‌آهن به آن هنوز متصل نشده است و بنابراین از بخش عمده‌ای از ظرفیت بندر شاید نتوانیم استفاده کنیم، یا جاده کنونی ظرفیتش متناسب با ظرفیت بندر نیست.

این توضیح و این پیوندها و هماهنگی بین پروژه‌های زیرساختی باید در محلی اتفاق بیفتد، از آن طرف ما داریم پتروشیمی و فولاد می‌سازیم که این دو نیازمند گاز هستند و اگر گاز براساس زمان‌بندی همزمان با ساخته شدن این واحدها به چابهار نرسد، باز هم یک عدم‌هماهنگی زمانی بین این پروژه‌ها خواهیم داشت.

خوشبختانه برنامه‌های زمان‌بندی توسعه و تکمیل زیرساخت‌ها با فعالیت‌هایی که قرار است شکل بگیرد، در حال تنظیم است و فکر می‌کنم که به سمت و سوی خوبی داریم می‌رویم، یعنی همزمان که راه‌آهن دارد توسعه پیدا می‌کند، طرح خط انتقال گاز هم از ایرانشهر به چابهار در حال اجرا و واحدهای صنعتی هم در حال پیشرفت هستند. تلاش می‌کنیم که برنامه‌های زمان‌بندی آنها را به گونه‌ای تطبیق دهیم که این طور نشود که واحد پتروشیمی راه بیفتد و گاز نرسیده باشد و یا این طور نشود که تولید پتروشیمی داشته باشیم ولی ارتباط ما با بندر برای صادرات محصول آن برقرار نشده باشد. این هماهنگی را داریم انجام می‌دهیم و امیدواریم که با پیش‌بینی‌های انجام شده و هماهنگی که بین سازمان‌ها و نهادها در حال شکل‌گیری است بتوانیم این همزمانی طوری پیش ببریم که اتلاف منابع به حداقل برسد و هرچه زودتر این ظرفیت و پتانسیل در اختیار اقتصاد کشور قرار بدهیم.

 

? با توجه به مسئولیت‌های اجتماعی سازمان منطقه آزاد چابهار، برای مقابله با توسعه ناموزون و ایجاد فرصت‌های اشتغال برای افراد بومی چه برنامه‌های دارید؟

برای اینکه توسعه را پایدار و متوازنی در منطقه داشته باشیم، نیازمند تدابیری است که خارج از ماموریت‌های اصلی ما است، اگر فکر کنیم صرفا با ایجاد صنعت و زیرساخت یا فعالیت‌هایی از این دست که امروز به عنوان ماموریت اصلی دنبال می‌کنیم، حتما اینجا توسعه شکل خواهد گرفت و پایدار خواهد شد، به نظرم مقداری بیراه رفته‌ایم. برای توسعه پایدار در منطقه اولین و اصلی‌ترین موضوعی که به آن معتقدیم و متعهدانه دنبال می‌کنیم، مشارکت حداکثری جوامع محلی است. یعنی به شدت در امر مشارکت‌پذیر کردن مردم کار می‌کنیم. طی سال‌های اخیر هم در حوزه آموزش، بهداشت و توانمندسازی جوامع محلی برنامه‌های خوبی را شروع کرده‌ایم و در این راستا به مدارس صرفا نگاه فیزیکی نداشته‌ایم و فکر می‌کنیم که اگر این توسعه در آینده بخواهد در جایی شکل بخواهد بگیرد، حتما باید نیروی متخصص ماهر مورد نیاز متناسب با صنایعی که در حال شکل‌گیری است در منطقه تولید بشود.

الان در حوزه آموزش اولین و اصلی‌ترین ماموریتی که به عهده گرفته‌ایم، کمک کردن به ارتقای کیفیت آموزش است. یعنی در کنار آموزش دانش‌آموزان، به دنبال آموزش معلمان نیز هستیم. باید برای افزایش کیفیت، حتما معلم با کیفیت سر کلاس باشد تا بتواند به دانش‌آموزان کمک کند.

در دو سال گذشته دوره‌های متنوعی را برای معلمین از مقطع دبستان تا دبیرستان برگزار کرده‌ایم. با کمک اساتید و مربیان حرفه‌ای در چابهار و همه شهرهای اطراف آن هم دوره برگزار کردیم. این دوره‌ها مستمر است و ادامه دارد.

در حوزه توانمندسازی، ما یک مرکز فنی حرفه‌ای را در مجموعه سازمان راه‌اندازی کرده‌ایم. در سال گذشته برای بیش از هزار نفر به صورت رایگان دوره‌های اولیه مهارتی را برگزار کردیم که بخشی از آنها وارد صنعت شده‌اند و بخشی دیگر دوره تکمیلی را می‌گذرانند.

از طرف دیگر هم فکر کردیم که زیرساخت‌های آموزش را توسعه دهیم و ما الان با دانشگاه صنعتی شریف وارد یک تفاهم شده‌ایم و هدف از آن ارتقای کیفیت آموزشگاه بین‌المللی خودمان است. همچنین مرکز رشدی را راه‌اندازی کرده‌ایم و در حال توسعه‌اش به پارک علم و فناوری و منطقه ویژه علم و فناوری هستیم. اخیرا هم مرکز نوآوری و فناوری معاونت علمی ریاست جمهوری را در اینجا استقرار دادیم که در این حوزه کار کنند.

یکی دیگر از کارهای ماندگار، بحث ارتقای سطح دبیرستان اینجا است. در این دبیرستان حدود ۳۰دانش‌آموز درس می‌خواندند که ۲۴نفرشان سال گذشته در دانشگاه‌ها پذیرفته شدند که یکی از آنها در دانشگاه صنعتی شریف پذیرفته شد که اتفاقا از خانواده مستضعفی است و خودش می‌گفت که اگر وارد این فضا نشده بود، ممکن بود به دانشگاه وارد نمی‌شد. جالب این است که خیلی از این بچه‌ها به رغم اینکه امکان قبول شدن در رشته‌های فنی داشتند، رشته دبیری را انتخاب کردند چون یکی از مشکلات اصلی این منطقه است.

در بحث توانمندسازی زنان و ایجاد مشاغل خانگی نیز کار کرده‌ایم. در این خصوص کارگاه‌هایی را در این حوزه‌ها فعال کرده‌ایم و با بنیاد کارآفرینی زنان و جوانان، توافق‌نامه‌ای را داریم. الان در حوزه توانمندسازی حاشیه شهر چابهار گروه‌های را تشکیل داده‌اند و بیش از یک سال است که دارند کار می‌کنند.

اینها بخشی از اقداماتی است که سازمان در حوزه مسئولیت اجتماعی در دستور کار قرار داده است و از اواخر سال گذشته احساس کردیم که باید یک انسجام و شکل مناسب‌تری در این مسیر ایجاد کنیم و به این دلیل از موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران کمک خواستیم. ما با افتخار می‌توانیم بگوییم که اولین سازمان در بین مناطق آزاد و بسیاری از بنگاه‌های اقتصادی کشور هستیم که سند مسئولیت اجتماعی سازمان را تنظیم کرده‌ایم و دارای نظام‌نامه هستیم و موضوعاتی که باید به آن عمل کنیم را مطالعه کرده و نیازها را سنجیده‌ایم و در حوزه‌های آموزش، بهداشت، بهبود محیط زیست و برای هر کدام از اینها سیاست‌ها و برنامه‌هایی را مشخص کرده‌ایم. از امسال شرکت‌های مستقر در منطقه و هم سازمان منطقه آزاد باید بخشی از منابع و عایدات خودشان را صرف هزینه‌های اجتماعی کنند. این اقدام نه به عنوان یک کمک که یک تکلیف است که باید به آن عمل کنند. موضوع هزینه‌کرد درآمدهای حاصل هم موضوعات مشخصی است که مبتنی بر یک نیازسنجی است که از ظرفیت منطقه شکل گرفته است.

 

? در راستای مسئولیت اجتماعی، برنامه منطقه آزاد برای ارتقای زیرساخت‌های ورزشی و آموزشی منطقه چیست؟

بودجه‌ای که در سال‌۹۷ برای زیرساخت‌های ورزشی در منطقه آزاد چابهار تخصیص داده شد، از کل پروژه‌های عمرانی وزارت ورزش و جوانان در سیستان و بلوچستان بیشتر است.

ما یک دهکده ورزشی به وسعت حدود ۴۰هکتار طراحی کرده‌ایم و مناقصه آن در دست اجرا و پیمانکارش در حال انتخاب شدن است و فکر می‌کنم تا پایان دی‌ماه عملیات اجرایی‌اش شروع شود و ۵۱میلیارد تومان قیمت پایه‌اش است. ساخت یک سالن کریکت و یک ورزشگاه کریکت هم در این دهکده به عنوان اولین پروژه تعریف شده است.

این را هم اضافه کنم که ما حامی اول تیم‌ملی کریکت ایران هستیم به دلیل اینکه از ۱۴بازیکن تیم‌ملی کریکت ۱۳تای آنها از چابهار هستند؛ چراکه این منطقه خاستگاه این ورزش در کشور است.

ما در حوزه فوتبال ساحلی نیز یک تیمی که به لیگ برتر راه پیدا کرده بود و داشت از هم می‌پاشید را مورد حمایت قرار دادیم و سال گذشته موسسه فرهنگی ورزشی را به همین دلیل در سازمان ایجاد کردیم. با مشارکت شرکت‌های خصوصی و شرکت‌هایی که فعال هستند، همه ورزش‌هایی که از استان به رده ملی و بین‌المللی راه پیدا می‌کنند را مورد حمایت قرار خواهیم داد.

درخصوص ورزش موج‌سواری، برای اولین بار برای مسابقات بین‌المللی موج‌سواری، یک جوان از یکی از روستاهای چابهار را به مسابقات ژاپن اعزام کردیم.

در همین حال، سند مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها را داریم تبدیل به تکلیفش می‌کنیم، که بعد از ما هم انشاالله مستمر و پایدار بماند. در حوزه آموزش هم فقط امسال شش مدرسه نیمه‌کاره را که سال‌ها رها شده‌اند را پیش‌بینی منابع کردیم تا برای مهرماه‌۹۸ تکمیل کنیم و در اختیار آموزش و پرورش قرار بگیرند. برای سال آینده هم از منابع خودمان از محل بودجه‌های آموزش فرهنگ پیشنهاد کرده‌ایم که مدارسی ایجاد کنیم.

عرض من این است با این رویکرد و اعتقاد، در حوزه مسئولیت اجتماعی فکر کنم در بعضی از حوزه‌ها از دستگاه اصلی هم داریم جلو می‌زنیم.

 

? درخصوص بحث اشتغال‌زایی و به کارگیری نیروهای بومی چه برنامه‌هایی خصوصا در مناطق حاشیه‌‌ای چابهار دارید؟

در حوزه اشتغال ایرادی که وارد بوده، نوع فعالیت‌های منطقه آزاد است. زمانی که وارد منطقه شدم تقریبا تمام فعالیت‌هایی که در منطقه شکل می‌گرفت اساس آن تجارت و بازرگانی بود. مجموع ارزش‌ تولیدات منطقه آزاد چابهار در ابتدای دولت یازدهم (سال‌۹۲) ۵۰میلیارد تومان بود و این یک فاجعه بعد از ۲۰سال بود. کاری که انجام شد، یک آسیب‌شناسی در ارتباط با عملکرد مناطق البته در سطح ملی بود که برای چابهار ما با تمرکز بیشتری این را دنبال کردیم. سعی کردیم بر اساس آن آسیب‌شناسی یک باز تعریف ماموریت و ترسیم یک نقشه راه برای منطقه داشته باشیم.

حاصلش این شد که استراتژی ما از تجارت به تولید تغییر پیدا کرد و ما شروع کردیم از ابتدای دولت حرکت کردن در مسیر تولید، در پایان سال‌۹۶ ارزش تولیدات منطقه از هزار و ۵۶میلیارد تومان عبور کرد. هر چند تولیدات ما بیش از این عدد بوده است. تولیدات منطقه آزاد از لوله و پروفیل فلزی تا محصولات پایین‌دستی پتروشیمی، پلاستیکی، مواد غذایی و مواد شیمیایی دربرمی‌گیرد که حاصل فعالیت‌های حدود ۱۳۰واحد فعال تولیدی در منطقه است.

از حدود ۴۰۰قرارداد سرمایه‌گذاری که بسته شده است، ۱۶۷قرارداد پیشرفت فیزیکی بالای ۳۰درصد دارد، یعنی انتظار ما این است که ظرف سال‌های آینده (البته این چند ماه به علت نوسان نوسانات ارزی و اختلالاتی که سیستم اقتصادی پیش آمده بود یک مقدار فعالیت‌های تولیدمان را کند کرد) شاهد یک رشد بسیار فزآینده چند ده برابری را در حوزه تولید در منطقه داشته باشیم، دلیلی هم که تولیدمان این افزایش را پیدا کرد، این بود که ما آمدیم متناسب با مزیت‌های رقابتی منطقه، فعالیت تعریف کردیم و منتظر نماندیم که تولیدکنندگان سراغ ما بیایند.

یک مطالعات بازار متناسب با ظرفیت های خودمان انجام دادیم و بعد آمدیم فهرست فعالیت‌های توجیه‌پذیر در منطقه را تنظیم کردیم و سراغ صاحبان این صنایع رفتیم و شروع کردیم به آوردن و استقرار آنها در منطقه و خوشبختانه هم خوب پاسخ گرفتیم و در حال فعالیت هستند.

بنابراین، برای این صنایعی در حال شکل‌گیری دو کار انجام داده‌ایم؛ یکی آنکه نیروهای مورد نیازش را تربیت کرده و از آن طرف این صنایع را تکثیر کرده‌ایم، تا هم مردم بتوانند با آن صنایع ارتباط برقرار کنند و هم اینکه نیروی کارشان را از منطقه خودمان تامین کنند و این نکته زمینه‌ای برای ایجاد اشتغال پایدار و ماندگار در منطقه است.

فکر می‌کنم که این مسیر، مسیر خوبی است، زیرا دیدگاه مردم صرفا اشتغال در بخش‌های دولتی نیست و اشتغال را صرفا کارمندی نمی‌دانند. حضور در صنعت را هم به عنوان یک فرصت شغلی نگاه می‌کنند. اتفاقا برخی از صنایع به دلیل نوع فعالیتشان و بازده پروژه‌های‌شان پرداخت‌های خوبی هم می‌کنند و لذا مشتریان و تمایل عمومی برای رفتن به سمت این صنایع بالا رفته است و این به عنوان یک ماموریت در حوزه بخش تقاضای نیروی کار و مهارت آموزی را در اولویت قرار داده‌ایم و در بخش عرضه فرصت‌های کار هم توسعه صنایع را در دستور داریم و اگر این دو بخش با قاعده خاصی به سمت جلو حرکت کنند، اثرات خوبی در آینده اشتغال منطقه و اقتصاد محلی خواهد گذاشت.

 

? نظر جنابعالی درباره حضور نیروهای کار خارجی در منطقه آزاد چیست؟

تلاش ما این است که حضور آنها را به حداقل برسانیم. البته واقعیت این است که بعضی از مشاغل و فعالیت‌ها هستند که نیروهای کار داخلی تمایلی به انجام‌شان ندارند، یعنی تقاضا برای آنها وجود ندارد و صاحبان کار مجبورند از نیروهای کار بیرونی استفاده کنند. در بعضی از فعالیت‌ها از کارگران هندی در صنایع طلا و جواهر خودمان استفاده می‌شود؛ زیرا تخصص‌های خوبی دارند و زمان می‌‌خواهد که نیروهای محلی در کنارشان آموزش ببینند. بعضی دیگر از فعالیت‌ها هم به گونه‌ای است که به لحاظ فرهنگی و شرایط مختلف، مردم محلی و هموطنان ما علاقه به انجام آنها ندارند و لذا نیروهای افغانی و پاکستانی جایگزین آنها می‌شوند.

همچنین تلاش کردیم نیروهای خارجی که به صورت غیرقانونی در منطقه حضور دارند، به حداقل برسند و واحد کاری که در منطقه مستقر است، نظارت مستمری انجام می‌دهد و برخی اوقات پیش می‌آید که نیروهای غیرقانونی مشغول به کار باشند، برخورد با آنها صورت خواهد گرفت. البته براساس قوانین منطقه آزاد اجازه کار به اتباع خارجی در منطقه می‌دهیم، هر چند ضوابط خاص خودش دارد و اگر خارج از ضوابط صورت بگیرد و حتما با آن برخورد صورت خواهد گرفت.

 

– درخصوص شفافیت اقتصادی سازمان منطقه آزاد چه تدابیر اندیشیده شده است؟

یکی از ایرادات وارده به منطقه که نمی‌توانستیم پاسخ درخوری بدهیم، این بود که در گذشته نظارت و شفافیت در مناطق کمتر مورد توجه قرار می‌گرفت و یکی از افتخارات دولت روحانی این است که پای دستگاه‌های نظارتی به مناطق آزاد باز شد، یعنی اینکه دیوان محاسبات مثل سایر دستگاه‌ها که رسیدگی می‌کند، به بودجه و حساب های مناطق آزاد می‌رسد. سازمان بازرسی هم همانند سایر دستگاه‌ها، بازدیدهای دوره‌ای در مناطق آزاد دارد. علاوه بر آن، دبیرخانه مناطق آزاد و شورایعالی مناطق آزاد به شفافیت در بودجه و برنامه تاکید ویژه‌ای دارند و شاید کمتر زمانی بوده است که به موقع بودجه مناطق بررسی و تصویب شود و به موقع صورت‌های مالی سازمان‌ها ارائه شود. بودجه سازمان در سال گذشته ۶۰۰میلیارد بوده و برای سال آینده حدود ۷۰۰میلیارد تومان بودجه برآورد شده است.

هم‌اینک بسیاری از سامانه‌ها مثل سامانه شهرسازی استقرار داده‌ایم و حتی پرتال سرمایه‌گذاری، حتی بحث درآمدها و سرمایه‌گذاری‌ها به صورت الکترونیکی شده است و بحث ورود و خروج منابع ما کاملا تحت کنترل بوده و سامانه‌های انبار و اداری و گمرک ما شبکه و سامانه دارد و تحت کنترل گمرک جمهوری اسلامی است و خود سازمان و فرایندهای آن الکترونیکی بوده که از صدور پروانه گرفته تا تمام فعالیت‌های مالی عملیاتی که در منطقه انجام می‌شود.

 

? چه فعالیت‌هایی برای بهبود وضعیت آب و برق و سایر زیرساخت‌های روستای تیس «تنها روستای متعلق به منطقه آزاد چابهار» صورت گرفته است؟

ما سال گذشته خط انتقال آب را به روستا رساندیم، اگرچه انتقال آب به درب منازل نیازمند اجرای شبکه‌های آبرسانی است و کار مطالعه و طراحی این شبکه انجام شده و کار واگذاری انشعابات آب در حال اجرا است و بعد از آن کار آسفالت معابر و روشنایی معابر صورت خواهد گرفت که کار روشنایی معابر در حال انجام است. مدرسه این روستا نیز ۲۴کلاس کم داشت که با سازمان نوسازی و نوسازی توافق شد که به صورت مشارکتی این کمبود را حل کنیم. الان کار ساخت یک مدرسه ۱۲کلاسه شروع شده و کار جانمایی دو مدرسه دیگر در حال انجام است.

 

? درمورد حل مشکل آب شهر چابهار نیز چه اقدامی صورت گرفته است؟

مسئله آب شرب نیست، مشکل از شبکه آبرسانی است. الان آب شیرین‌کنی که در منطقه کنارک است، هنوز امکان اضافه کردن ظرفیتش وجود دارد، منتهی شبکه‌های آبرسانی دارای مشکل هستند و سازمان آب و فاضلاب وظیفه دارد این شبکه‌ها را ایجاد کند. الان ما در منطقه آزاد مشکل آبرسانی نداریم. فعلا آب را از سازمان آب و فاضلاب خریداری می‌کنیم اما با توجه به نیاز شهر، امسال مناقصه‌ای را برگزار کردیم که به میزان لازم آب را از بخش خصوصی خریداری خواهیم کرد و الان در حال ساخت یک آب شیرین‌کن هستیم و طبق برنامه‌ریزی صورت گرفته تا پایان امسال ما باید میزان آبی که از شهر استفاده می‌کنیم در اختیار شهر قرار ‌گیرد و ما نیازمان را از این آب شیرین‌کن مستقل از سازمان آب و فاضلاب تامین خواهیم کرد.

الان با بخش خصوصی در حال مذاکره هستیم. آب تولید شده در آب شیرین‌کن کنارک حدود ۳۰هزار مترمکعب در روز است و اکنون ما حدود ۴هزار مترمکعب آب آن استفاده می‌کنیم که از اواخر امسال دیگر از آب شرب شهر استفاده نخواهیم کرد.

 

? درخصوص ساخت فرودگاه چابهار چه تدابیر اندیشیده شده است؟

فرودگاه کنارک یک فرودگاه نظامی است و ضوابط خاص خودش دارد و استفاده از این فرودگاه برای مصارف غیرنظامی، سخت است. طی سال‌های گذشته تلاش زیادی برای ساخت فرودگاه جدید در چابهار انجام شده و موضوع توسعه این فرودگاه هم مطرح بوده است.

دو سال پیش مجوزی برای ساخت یک فرودگاه جدید در شهر چابهار صادر شد و درخواست‌کننده آن نیز منطقه آزاد بود و بعد این مسئله به شرکت فرودگاه‌های کشور واگذار شد و اخیرا هم یک صحبت و توافقی با وزیر راه و استاندار سیستان و بلوچستان برای واگذاری مجدد ساخت این فرودگاه به سازمان منطقه آزاد صورت گرفت؛ اما چون ساخت این فرودگاه زمان‌بر خواهد بود، از سال گذشته کار توسعه فرودگاه کنارک را دنبال کردیم و در این راستا حدود ۲۵۰هکتار زمین را از نیروی هوایی خریداری کرده و کار طراحی یک ترمینال در انتهای باند همین فرودگاه کنارک انجام داده‌ایم و قرار است قبل از پایان امسال عملیات ساخت این ترمینال آغاز شود و تا زمانی که فرودگاه جدید به بهره‌برداری برسد از این ترمینال استفاده خواهیم کرد.

 

? درخصوص میزان استفاده از نیروهای بومی در منطقه آزاد سئوالاتی در جامعه محلی مطرح است؛ لطفا در این مورد توضیحاتی بیان فرمایید؟

این سئوال در دوره‌هایی خیلی زیاد بوده است و برخی اوقات پیش می‌آید که در دفترم با برخی از مردم این منطقه که بعضا توانمند مالی و صاحب سرمایه هستند دیدار می‌کنم و آنها بیان می‌دارند که بعد از ۲۰سال، این اولین باری است که وارد این دفتر می‌شوند. یک فاصله و شکاف عمیقی بین منطقه آزاد و مردم و جامعه محلی وجود داشته است. در دولت روحانی، من دومین مدیر بومی منطقه آزاد هستم، قبل از من هم مدیر سازمان منطقه آزاد، فردی بومی بود.

اما این فضا و این تصاویر و این ذهنیت‌ها در ۲۵سال شکل گرفته است و نباید انتظار داشت ظرف چند سال کامل از بین برود. اعتقادم این است که این فضا در حال تغییر است و بسیاری از مدیران میانی در منطقه مدیران بومی و اهل چابهار هستند.

واقعیت این است زمانی که ما تجربه مدیریت در سطح منطقه نداریم، باید مرحله به مرحله، نیروهای خودمان را وارد این چرخه کنیم تا برسد به سطحی که بشود مسئولیت به آنها واگذار کرد، اما اگر صرفا به دلیل اینکه فردی نیروی بومی هست و بخواهید بدون توجه به شایستگی و تجربه و تخصص از آن استفاده کنیم، آسیب جدی، نخست خود این مردم خواهند خورد. ما می‌گوییم اگر نیرویی را می‌خواهید استخدام کنید، اولویت با افراد بومی است و مرحله دوم برای رسیدن به مدارج بالاتر مدیریتی، نیازمند یک فرآیند تدریجی است.

در این مسیر مردم و جوانان این منطقه در حال رسیدن به مناصب مدیریتی هستند و دارند تجربه می‌کنند. من خودم جوان‌ترین مدیرعامل مناطق آزاد در کشور و بومی اینجا هستم. سه سال پیش که وارد مجموعه شدم ۳۷ساله بودم. شاید کسانی که این مسائل را مطرح می‌کنند هنوز این تغییرات را احساس نکرده‌اند و زمان خواهد برد.

 

? ارزبایی خود را از اقدام تروریستی اخیر در چابهار را بیان کنید.

واقعیت این است که مردم بسیاری از تحلیل‌های مغرضانه خصوصا بعد از اقدام تروریستی اخیر را نمی‌پذیرند. واکنش‌ها نسبت به این اقدام بسیار متفاوت با گذشته بود. یک انسجام و یک همگرایی پیش آمده بود که گفته شود ما از آنها نیستیم و اینها (تروریست‌ها) از بیرون آمده بودند و می‌خواستند این منطقه را ناامن جلوه دهند.

در حالی که در اقدامات تروریستی قبلی یک خفقان و یک احساس ناامنی شدید کل استان را فرا می‌گرفت. در زمان اقدام تروریستی اخیر من در دفترم بودم و فضا را رصد می‌کردم. اصلا این فضای عمومی همانند سابق نبود. همه موضع گرفتند و بیان می‌داشتند یک عده‌ای می‌خواهند اینجا را ناامن و فضا را ملتهب نشان دهند. این دیدگاه غالب مردم است. بنابراین تغییر جهت و دیدگاه شروع شده است. مطمئن هستیم که اقدام تروریستی اخیر چندان اثرگذار نبود به دلیل اینکه بار امنیتی این انفجار بسیار پایین بود.

بنا به این گزارش، منطقه آزاد تجاری-‌صنعتی چابهار، یکی از مناطق آزاد هفتگانه کشور است که در راستای اهداف اقتصادی کشور در مجاورت شهرستان چابهار و در حاشیه دریای عمان تاسیس شده است.

در آستانه اقتصاد و تجارت هزاره سوم، منطقه آزاد چابهار زیرساخت‌های لازم برای تبدیل شدن به یک منطقه آزاد پویا را در حد قابل قبولی فراهم کرده است.

این منطقه نه تنها در اقتصاد ملی نقشی موثر داشته، بلکه در استان سیستان و بلوچستان نقطه اتکاء مهم و اساسی مردم و روزنه اصلی امید به زندگی اقتصادی و اجتماعی و سیاسی شده است.

منطقه مکران نیز از شرق هرمزگان تا شرق سیستان و بلوچستان گسترده است و شهرستان‌های سیریک، جاسک، کنارک و چابهار را شامل می‌شود.

سواحل مکران بهترین کرانه اقیانوسی کشور و از نظر آب و هوایی در معتدل‌ترین هوای جنوب کشور واقع شده است، این سواحل در زمینه اقتصادی به ویژه ترانزیت کالا، سرمایه‌گذاری‌های تجاری، صنعتی و گردشگری از جاذبه‌های منحصر‌به‌فردی برخوردار است.

از نظر ژئوپولتیکی نیز همجواری سواحل مکران با کشورهای پاکستان و افغانستان، ظرفیت‌های ارتباطی این سواحل به پهنه اقیانوس هند و امکان اتصال کشورهای آسیای مرکزی به دریاهای آزاد، بستر مناسبی را برای گسترش تعاملات منطقه‌ای و بین‌المللی فراهم کرده است.