عملیاتی‌سازی منافع عضویت دائم در شانگهای با تمتع از مناطق آزاد

به گزارش اخبار آزاد مناطق، اما اکنون در دولت سیزدهم این فرصت فراهم شد و ایران نیز به اعضای دائم این سازمان پیوست. با وجود اعمال فشار تحریم از سوی آمریکا و اهمال غربی‌ها در تعهدشان، ایران نیازمند همکاری‌های منطقه‌ای است تا شرایط توسعه اقتصادی خودش را فراهم کند‌. البته که پیمان شانگهای یکی از سازمان‌های بزرگ منطقه‌ای جهان است که می‌تواند زمینه‌ساز گسترش روابط سیاسی کشورمان هم باشد.

اما ایران برای کشورهای عضو سازمان شانگهای دارای اهمیت اقتصادی‌، سیاسی و ژئوپلیتیکی است. ایران دروازه دسترسی کشورهای عضو این سازمان به سمت بازارهای غرب آسیاست و البته که ژئوپلیتیک امن و به صرفه دارد که می‌تواند محصولات و تولیدات کشورهای عضو این سازمان را به سمت اروپا و غرب آسیا برساند‌.

در حال حاضر ایران به عنوان چهارراه مواصلاتی شمال به جنوب و شرق به غرب‌، نقش اساسی در حوزه ترانزیت کالا را ایفا می‌کند و با توجه به اینکه از این مسیر مواصلاتی‌، ترانزیت فرآورده‌های نفتی صورت می‌گیرد‌، ایران می‌تواند به واسطه مناطق آزاد با تقویت تولید داخلی از ظرفیت عظیم به وجود آمده بهره‌برداری نماید. سهم منطقه آزاد ماکو‌، چابهار، اروند، کیش، قشم‌، اینچه‌برون و بوشهر برای صادرات کالاهای تولیدی خود به کشورهای عضو سازمان‌های همکاری شانگهای‌، برخورداری از مبادلات تجاری چین‌، هند و برخی کشورهای آسیای میانه با اروپا با قرار داشتن در مسیر ترانزیت کالا بر کسی پوشیده نیست. این مناطق می‌توانند با بازاریابی مناسب، تقویت توان لازم توان لازم و بهره‌مندی از مزایای فروش خدمات در این مسیر در حوزه لجستیک و حمل و نقل جایگاه خوبی داشته باشد.

باید تاکید داشت که عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای می‌تواند فرصت مغتنمی برای احیای مسیر ترانزیت ایران بوده و با امضای قراردادهای حیاتی در کنار قراردادهای همکاری موجود با چین‌، روسیه و هند با جلوگیری از تغییر مسیر ترانزیت کالا، سهم کشور در صنعت حمل و نقل را به میزان بالایی افزایش دهد.

البته ناگفته نماند که عضویت دائم ایران در این پیمان برای توسعه روابط اقتصادی کافی نیست و برای ایجاد فرصت‌های بزرگتر باید ایران با کشورهای عضو سازمان روابط دوجانبه هم برقرار کند‌.

در این گزارش، نگاه دبیر انجمن ژئوپلیتیک ایران، نمایندگان مجلس، معاونین اقتصادی و کارشناس مناطق آزاد را در ارتباط با عضویت ایران در پیمان شانگهای و نقش و موقعیت مناطق آزاد از این فرصت برای توسعه اقتصادی بیشتر می‌خوانید.

سیدمحمدتقی رئیس‌السادات، دبیر انجمن ژئوپلیتیک ایران:

شانگهای، فرصتی برای منطقه‌گرایی ایران

سیدمحمد‌تقی رئیس‌السادت دانش آموخته دکتری جغرافیای سیاسی از دانشگاه خوارزمی و دبیر انجمن ژئوپلیتیک ایران در گفت‌و‌گو با نشریه، دیدگاه خود را نسبت به عضویت ایران در شانگهای و منافع مناطق آزاد کشور از این پیمان مطرح کرد.

وی به موقعیت جغرافیایی ایران اشاره کرد و گفت: کشور ایران در چهارراه تجارت شرق به غرب و شمال به جنوب واقع شده است. این مزیت طبیعی به لحاظ ژئوپلیتیکی، ژئواکونومیک و ژئواستراتژیک ایران را به عنوان کشوری ویژه در مناسبات اقتصادی و سیاسی در سطح منطقه و جهان قرار داده است. از این جهت عضویت ایران در سازمان‌های همکاری منطقه‌ای و بین‌المللی می‌تواند باعث افزایش مناسبات سیاسی، اقتصادی و فرهنگی ایران شود و به نوعی ایران را از انزوای بین‌المللی خارج کند.

رئیس‌السادت، اولین همکاری منطقه‌ای ایران را نام برد و گفت: سازمان همکاری اقتصادی (اکو) که در سال‌۱۹۶۲ با حضور سه کشور ایران، پاکستان و ترکیه تاسیس شد در جهت بهره‌گیری از موقعیت ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیک برای تعاملات اقتصادی و سیاسی در سطح منطقه برای ایران بود که باعث بهتر شدن مناسبات اقتصادی، سیاسی و فرهنگی ایران با کشورهای منطقه می‌شد و به نوعی می‌توان گفت این شروعی برای منطقه‌گرایی ایران با توجه به موقعیت اقتصادی و سیاسی ایران در آن سال‌ها بود. طی سال‌های اخیر علی‌رغم پیوستن کشورهای افغانستان، جمهوری آذربایجان، قزاقستان، ترکمنستان، قرقیزستان، ازبکستان و تاجیکستان به اکو به دلیل تداخل منافع و اختلافات سیاسی اعضا، وضعیت متفاوت نظام اقتصادی کشورهای عضو، نامتوازن بودن سطح اقتصاد کشورها و دخالت‌های فرامنطقه‌ای، سازمان اکو نتوانسته موفقیت چشمگیری در سطح منطقه‌ای برای کشورهای عضو و ایران داشته باشد. از این رو در طی سال‌های اخیر ایران با توجه شرایط اقتصادی و وجود تحریم‌های بین‌المللی نتوانسته عضو سازمان همکاری‌های منطقه‌ای یا بین‌المللی مهمی شود. شروع حضور ایران در سال‌۲۰۰۵  به عنوان عضو ناظر و درخواست عضویت در سال‌۲۰۰۸ در سازمان همکاری‌های شانگهای آغاز فعالیت ایران در یک سازمان همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی بود.

دبیر انجمن ژئوپلیتیک در ادامه درخصوص حضور ایران در این سازمان اظهار داشت: سازمان همکاری‌های شانگهای که ابتدا با حضور کشورهای چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان در سال‌۱۹۹۶ با عنوان شانگهای ۵شکل گرفته بود، با عضویت ازبکستان در سال‌۲۰۰۱ به سازمان همکاری‌های شانگهای تغییر نام داد. اگرچه در ابتدا این سازمان با هدف برقرار کردن موازنه در برابر نفوذ آمریکا و ناتو در منطقه پایه‌گذاری شد، اما با پیوستن کشورهایی چون هند و پاکستان همکاری‌های کشورهای عضو در سه سطح امنیتی، اقتصادی و فرهنگی قوت بیشتری گرفت. مسائل امنیتی و مقابله با تروریسم از مهم‌ترین دغدغه های کشورهای عضو شانگهایی است. از طرف دیگر حضور چین و هند که از قطب‌های اصلی اقتصاد جهانی در سازمان هستند موقعیت اقتصادی و ژئواکونومیک سازمان همکاری‌های شانگهای را بالا می‌برد‌‌.

وی خاطرنشان کرد: اما عضویت دائم ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای پروسه‌ای حدودا سیزده ساله را طی کرد که البته عضویت هند نیز در این سازمان به همین اندازه زمان برد و نشان از حساسیت بالای کشورهای هسته مرکزی برای تایید پیوستن اعضاء جدید به این سازمان را می‌رساند. شاید از مهم‌ترین نکاتی که روند عضویت دائم ایران تسریع کرد، موافقت‌نامه برجام و خروج ایران از ماده هفت سازمان ملل بود‌. همچنین مبارزه همه‌جانبه ایران با تروریسم و افراطی‌گری به‌خصوص در سال‌های اخیر با مبارزه در مقابل داعش را نیز می‌توان از عواملی دانست که باعث تغییر رویکرد کشورهای عضو برای پذیرش ایران به عنوان عضویت دائم در نظر گرفتند. همچنین امضاء سند همکاری ۲۵ساله ایران و چین را هم می‌توان از عوامل عضویت دائم ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای برشمرد.

رئیس‌السادت افزود: نکته دیگر درخصوص تسریع عضویت ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای، درگیری آمریکا در مسائل داخلی و بین‌المللی در دوران پساترامپ بود و نیز عملکرد منفعلانه کشورهای اروپایی پس از خارج شد آمریکا از برجام که نتوانستند با ایران به توافق جامع و جداگانه‌ای بدون حضور آمریکا دست یابند. از این‌رو، چین و روسیه از این فرصت استفاده کردند و به خاطر منافع اقتصادی به ایران نزدیک شدند. از طرفی ایران هم برای برون‌رفت از وضعیت فعلی سیاسی و اقتصادی و بی‌اثر کردن تحریم‌ها، همکاری خود را با شرق گسترش داد. اما شاید مهم‌ترین عامل، موقعیت جغرافیایی ایران در منطقه باشد. موقعیت چهار‌راهی ایران که باعث پیوند میان شرق با غرب و شمال با جنوب می‌شود. حضور تعدادی از کشورهای اتحادیه اقتصادی اوراسیا در سازمان همکاری‌های شانگهای و حجم تجارت بالای چین و هند با کشورهای اوراسیا و اروپا و استفاده از موقعیت ترانزیتی ایران برای تجارت ازجمله عواملی است که می‌تواند جایگاه ایران را در سازمان همکاری‌های  بالا ببرد و مستحکم کند.

دبیر انجمن ژئوپلیتیک تاکید کرد: در بعد داخلی عضویت ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای را نباید به حساب یک دولت یا گروه خاصی گذاشت؛ بلکه این یک روند پانزده، بیست ساله ساله بوده است و سه دولت قبلی نقش مهمی در روند عضویت ایران داشته‌اند که البته با حضور دولت جدید این مهم به وقوع پیوست. به هر حال عضویت دائم ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای را باید به حساب همه سیاستمداران و دولتمردان جمهوری اسلامی ایران گذاشت.

وی در عین حال تاکید کرد که ایران باید روند مبارزه با تروریسم و افراطی‌گری را ادامه دهد و در جهت ژئوپاسفیک و صلح در منطقه و جهان حرکت کند. آنچه هم‌اکنون برای ایران مهم است وجود یک وفاق داخلی و استفاده از کارشناسان زبده و نوگرا در ژئوپلیتیک، اقتصاد، سیاست و فرهنگ برای پیشبرد بهتر اهداف ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای می‌باشد که به نوعی بتوان ایران را به عنوان بازیگر اصلی در سازمان همکاری‌های شانگهای مطرح کرد.

دبیر انجمن ژئوپلیتیک در پایان خاطرنشان کرد: از طرف دیگر حضور ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای که یک سازمان امنیتی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی است می‌تواند کمک بسیاری به منطقه‌گرایی ایران با توجه به مشخصات جغرافیایی، ژئوپلیتیکی، اقتصادی و فرهنگی ایران داشته باشد و موقعیت ایران را در منطقه و جهان به گونه‌ای قرار دهد که تحریم‌های سیاسی و اقتصادی را بی‌اثر کند.

دبیر اجرایی شورای هماهنگی و همکاری فعالین اقتصادی مناطق آزاد‌:

ابتدا تکلیف مناطق آزاد توسط سران قوا مشخص شود

محمدصادق مبرهن‌نیاکان دبیر اجرایی شورای هماهنگی و همکاری فعالین اقتصادی مناطق آزاد در گفت‌و‌گو با نشریه، منافع مناطق آزاد کشور از قبل عضویت ایران در پیمان شانگهای را منوط به تصمیم‌گیری سران قوا در رابطه با مناطق دانست.

وی تاکید داشت: ابتدا می‌بایست تکلیف مناطق آزاد در حاکمیت داخل کشور روشن و نقش بین‌المللی که در ظرفیت قانونی آن وجود دارد، برای قوای سه‌گانه اثبات و برابر آن‌، اختیارات به مسئولین مناطق واگذار شود تا سپس از نقش مناطق جهت استفاده از ظرفیت عضویت ایران در سازمان مزبور صحبت کرد‌‌.

مبرهن‌نیاکان درخصوص کارکردهای ذاتی اینگونه سازمان‌ها و پیمان‌های منطقه‌ای و فرا‌منطقه‌ای گفت: باید این اهداف را به درستی شناخت و سپس به انواع ظرفیت‌ها و فرصت‌های احتمالی موجود در آن سازمان مشخص پرداخت‌؛ اما درخصوص سازمان همکاری شانگهای که همانند بسیاری از سازمان‌ها و پیمان‌های مشترک کشورها با هدف انواع همکاری‌های امنیتی‌، اقتصادی‌، فرهنگی و سیاسی بنیانگذاری شده چنانچه بخواهیم اشاراتی داشته باشیم مطمئنا در این مقال نخواهد گنجید و احتمالا موضوع بحث را تنها در رویکرد اقتصادی تلقی و در نظر گرفته و به آن بپردازیم‌.

وی افزود: درخصوص فرصت‌های اقتصادی تبدیل به فعل شده از قبل عضویت رسمی ایران در سازمان فوق که از سال‌۱۹۹۶ پایه‌گذاری و در سال‌۲۰۰۵ ایران را به عنوان عضو ناظر پذیرفت‌، می‌توانیم به آخرین آمارهای رسمی عملکرد اقتصادی اعلام شده مراجعه نماییم‌. بر اساس آمار منتشره در سال‌۲۰۱۷، سهم ایران در صادرات درون‌گروهی سازمان ۵درصد (رتبه چهارم) و در واردات درون گروهی ۴٫۳درصد (رتبه هفتم) بوده و این در حالی است که مجموعه صادرات درون‌گروهی سازمان فوق ۳۲۹میلیارد دلار و واردات درون‌گروهی ۹۶۴میلیون دلار بوده است. لازم به توضیح است، ۹۵درصد صادرات ایران به ۴کشور چین، افغانستان، پاکستان و هند و ۹۶درصد واردات ایران نیز از چین، هند و روسیه بوده است. البته این میزان صادرات و واردات درون‌گروهی ایران را نباید به حساب عدم عضویت محسوب نمود، بلکه عوامل و موانع متعدد دیگری وجود دارد که در صورت عدم توجه و رفع آن توسط مسئولین کشور‌، مطمئنا شاهد ادامه رویه سابق خواهیم بود‌.

دبیر اجرایی شورای هماهنگی و همکاری فعالین اقتصادی مناطق آزاد درخصوص نقش مناطق آزاد کشورمان در روند همکاری با سازمان همکاری شانگهای نیز اظهار داشت: ابتدا می‌بایست تکلیف مناطق آزاد در حاکمیت داخل کشور روشن و نقش بین‌المللی که در ظرفیت قانونی آن وجود دارد، برای قوای سه‌گانه اثبات و برابر آن‌، اختیارات به مسئولین مناطق واگذار شود تا سپس از نقش مناطق جهت استفاده از ظرفیت عضویت ایران در سازمان مزبور صحبت کرد‌‌.

مبرهن‌نیاکان ادامه داد: چنانچه فرض کنیم نقش بین‌المللی و ظرفیت‌های نهفته قانونی مناطق آزاد در حاکمیت داخلی تثبیت و محقق شود، باید به عرض برسانم رویکرد اقتصادی و ظرفیت‌های این جنبه از فعالیت‌های سازمان همکاری شانگهای پس از ۷سال از تشکیل آن یعنی در سال‌۲۰۰۳ با هدف تشکیل منطقه آزاد بین کشورهای عضو شروع و سند نهایی آن یعنی افزایش سطح بازرگانی شامل یکصد برنامه مشخص در سال‌۲۰۰۴ به تصویب اعضای پیمان شانگهای رسید. بنابراین چهارچوب فعالیت‌های اقتصادی و ظرفیت‌های موجود آن سازمان بر‌اساس اصول و قواعد پذیرفته شده بین‌المللی مناطق آزاد بنیان‌گذاری گردیده که بخش عمده آن در قانون فعلی مناطق آزاد ایران نیز دیده شده است. لذا مناطق آزاد ایران نیز با عنایت به چهارچوب‌های مشخص در برنامه‌های تصویب شده آن سازمان و با ارتقاء مزایا و انطباق قوانین مناطق آزاد کشورمان با شرایط بین‌المللی و عدم دخالت و تسری سیاست‌های اقتصادی سرزمین اصلی در این مناطق می‌توانند به فعالیت و همکاری با مناطق آزاد و سایر ارکان اقتصادی داخلی کشورهای عضو ادامه دهند .

دبیر اجرایی شورای هماهنگی و همکاری فعالین اقتصادی مناطق آزاد در پایان تاکید کرد: بنابر موارد پیش‌گفته و با عنایت به موقعیت کلی جغرافیای ایران و مناطق آزاد کشورمان که در مرزهای زمینی و دریایی قرار گرفته‌اند، می‌توان نقش‌های متفاوت و فراوانی مانند نقطه ثقل مبادلات بازرگانی‌، ترانزیت و حمل و نقل کشورهای عضو سازمان را برای کشورمان و مناطق آزاد آن قائل و نقش متمایز ایران در مبادلات بازرگانی و صادرات و واردات درون‌گروهی کشورهای عضو را ارتقاء داد. لازم به توضیح است تا زمانی که سیاست‌های اقتصادی کشور هماهنگ و دارای فرمانده واحد نشود‌، همواره شاهد اتخاذ و ابلاغ سیاست‌های متناقض و خنثی کننده در جهت منافع ملی خواهیم بود‌. لذا چنانچه در این روند به واقعیت‌ها و ظرفیت‌های داخلی و خارجی اقتصادی توجه نکرده و تنها به ارائه انواع شعارهای فریبنده و غیر‌واقعی از توانایی‌های خودمان پرداخته و ظرفیت‌های موجود در دنیا و به ویژه انواع پیمان‌ها و سازمان‌های اقتصادی موجود در جهان را انکار نماییم، مطمئنا دچار فرصت‌سوزی مکرر همانند سالیان گذشته خواهیم شد‌.

اصغر امانی، رئیس هیات مدیره انجمن سرمایه‌گذاران و کارآفرینان منطقه آزاد انزلی:

پیمان‌های اقتصادی شانگهای و اوراسیا، فرصت مهم اقتصادی ایران

اصغر امانی رئیس هیات مدیره انجمن سرمایه‌گذاران و کارآفرینان منطقه آزاد انزلی در گفت‌و‌گو با نشریه، از اتفاق خوب عضویت ایران در پیمان شانگهای سخن گفت‌؛ اتفاقی که به عنوان محرک جدید برای اقتصاد کشور قلمداد می‌شود.

وی اظهار کرد: عضویت دائم ایران در پیمان شانگهای‌، اتفاق خوبی بود که پس از سال‌های طولانی انتظار به عنوان ناظر برای ما رقم خورد و قطعا می‌تواند محرک جدیدی برای اقتصادی ایران باشد. بلوک‌های اقتصادی آ.سه‌.آن‌، نفتا، اتحادیه اروپا، اتحادیه آفریقا، اوراسیا و شانگهای از منظر اقتصادی هر کدام جایگاه مهمی در تحکیم و توسعه روابط سیاسی و اقتصادی ما بین کشورهای عضو داشته و یقینا کشورهای خارج از این گروه‌ها نیز تحت تاثیر این اتحادیه‌ها هستند. هر چند بعضی اتفاقات سیاسی در دوران ریاست جمهوری ترامپ، موجب تضعیف برخی روابط اقتصادی در اتحادیه‌های مذکور به‌ویژه نفتا گردید؛ لیکن شالوده و اساس این روابط همچنان محکم و ریشه‌دار می‌باشد. در این بین وضعیت اقتصادی ایران‌، تافته جدا بافته‌ای است و نیازمند فرمول‌های مخصوص به خود می‌باشد. یقینا در شرایطی که بسیاری از کشورهای ضعیف تلاش زیادی نموده‌اند تا خود را در پهنه اقتصاد جهانی مطرح کنند، متاسفانه کشور ما به دلایل مختلف سهم خود را از دست داده و این سفره برای ما هر روز کوچکتر شده است. امروزه جایگاه اقتصادی کشورهایی مانند تایلند، بنگلادش، ویتنام، اندونزی و بعضی کشورهای آفریقایی با ده سال پیش آنها قابل مقایسه نبوده و پیشرفت‌های شگرفی داشته‌اند.

امانی تاکید کرد: حال که عضویت در پیمان‌های اقتصادی شانگهای فرصت جدیدی برای همکاری و همگرایی اقتصادی با بخش مهمی از جهان برای ما فراهم کرده است، می‌بایست به خود بیاییم و نواقص خودمان را برطرف کنیم. در حال حاضر به غیر از موضوع تحریم‌های ظالمانه آمریکا و عدم امکان فعالیت‌های بانکی مطابق با آنچه که در دنیا مرسوم است، فرهنگ اقتصادی‌، ساختار و سازماندهی و مدیریت اقتصادی کشور ما، چه در بخش دولتی و چه در بخش خصوصی به شدت مشکل‌دار بوده و در صورتی که تحریم‌های ظالمانه نیز برداشته شوند، با این ساختار فعلی‌، باز هم جایگاه ما در اقتصاد جهانی به طور واقعی معلوم نشده و تنها فروش نفت موجب تغییر نه چندان محسوس در این جایگاه خواهد گردید.

رئیس هیات مدیره انجمن سرمایه‌گذاران و کارآفرینان منطقه آزاد انزلی خاطر‌نشان کرد: ما باید دقت کنیم که چرا در کشور ما قوانین مربوط به واردات، موجب گسترش قاچاق گردیده و قوانین مربوط به صادرات، موجب پنهان‌کاری و عدم تمایل صادرکنندگان به شفافیت و صادرات به نام خودشان می‌شود؟ به نظر اینجانب، قوانین تجاری و فرهنگ اقتصادی به‌ویژه روابط اقتصادی کشور ما بسیار بد و نامتوازن شده است و در اولین فرصت و قبل از کوبیدن بر طبل و دهل عضویت در شانگهای و برپایی کنفرانس‌ها و سمینارهای بی‌خاصیت در این مورد، می‌بایست قوانین داخلی خودمان را اصلاح کنیم. به نظر می‌رسد چند کار مهم در این رابطه باید انجام شود.

وی انتظارات از دولت سیزدهم را نیز مطرح کرد و گفت: دولت سیزدهم در ابتدای راه است و جامعه انتظار زیادی از این دولت دارد. وضعیت معیشتی و فرهنگی جامعه به شدت بهم ریخته شده است و در حال حاضر دو طبقه فقیر و غنی در اجتماع ما شکل گرفته است. ازدواج‌، خانه‌دار شدن، خرید خودرو، داشتن سفره غذایی متناسب با نیازهای واقعی خانواده‌ها، کم‌کم در حال تبدیل شدن به افسانه است و نه تنها جامعه شناسان‌، بلکه مردم عادی نیز کاملا می‌فهمند که اگر وضع به همین منوال پیش برود، چه فاجعه اجتماعی رقم خواهد خورد.

امانی اظهار داشت:‌ چند اقدام فوری و ضربتی برای ایجاد ثبات و اطمینان برای تولیدکنندگان و صادرکنندگان بسیار ضروری است؛ هر چند اصلاح ساختارها و تدوین قوانین جدید و عملیاتی کردن آنها زمان‌بر خواهد بود. لیکن برداشتن چند گام کوچک و سریع، زمینه‌ساز تحولات بزرگی برای اقتصاد ما به‌ویژه به دست آوردن سهم واقعی در دو پیمان شانگهای و اوراسیا خواهد شد.

وی این اقدامات را اینگونه برشمرد:

۱) آمایش اقتصادی مبتنی بر آمایش سرزمینی بر‌اساس توانمندی‌ها و ظرفیت‌های اقتصادی استان‌ها

۲) اصلاح نرخ ارز حاصل از صادرات برای صادر‌کننده و پرداخت معادل ریالی مطابق با نرخ بازار (تک‌نرخی شدن ارز و برداشتن صفرها و‌… پیشکش)

۳) اصلاح چگونگی عرضه مواد اولیه در بورس و قطع بورس بازی مواد اولیه و حذف رانت‌های ایجاد شده برای مواد اولیه عرضه شده در بورس که هزینه تولید را افزایش داده است.

۴) حذف کارت بازرگانی از چرخه اقتصادی که موجب شده است بسیاری از صادر‌کنندگان واقعی که به‌خاطر سیاست‌های مخوف بانکی کشور دچار مشکل دریافت یا تمدید کارت بازرگانی شده‌اند، عملا از چرخه فعالیت خارج شوند و عده‌ای نیز علی‌رغم طرح شعارهای مربوط به مبارزه با کارت فروشی و کارت اجاره‌ای و غیره، هنوز به واردات و صادرات به همان شکل ادامه می‌دهند.

۵) دولت وظیفه دارد از واحدهای تولیدی و شرکت‌های تجاری صادرکننده حمایت کنند و به ازاء صادرات آنها، تسهیلات ارزان‌قیمت برای توسعه صادرات به آنان پرداخت نمایند.

۶) ایجاد شرکت‌های مدیریت صادرات و شرکت‌های مدیریت لجستیک و مساعدت دولت برای تامین تجهیزات لجستیکی از ضروریات است.

۷) تطبیق استانداردهای داخلی ما با استانداردهای سایر کشورهای عضو پیمان از مهم‌ترین اقداماتی است که باید انجام شود. عدم تطابق استانداردها علی‌رغم کیفیت خوب برخی کالاهای ایرانی و امکان ایجاد سهم خوب از بازار، به‌خاطر نداشتن استاندارد کشور‌های مقصد نمی‌توانند در بازار حضور پیدا کنند.

۸) کنترل کیفیت و برنامه‌ریزی برای اقلام صادراتی که در سبد مصرف داخلی ما هم نقش مهمی دارند و متاسفانه با عدم برنامه‌ریزی درست دولت، اکثرا مواجه با ممنوعیت صادراتی شده و صادرکنندگان ما به دلیل بد هدی و عدم توانایی در انجام تعهدات خود در قبال خریداران خارجی، ضمن پذیرفتن ضرر و زیان فراوان، از گردونه رقابت هم خارج می‌شوند.

۹) ایجاد زمینه برای تولید مشترک برخی کالاهای مصرفی در کشورهای عضو، به نحوی که تولیدکنندگان بتوانند با دارا بودن مزیت رقابتی برخی کالاها، با تولید‌کنندگان سایر کشورهای عضو در داخل ایران و یا سایر کشورها به صورت مشارکتی کالاهای مورد نیاز بازار را تولید و با هزینه کمتر عرضه نمایند.

رئیس هیات مدیره انجمن سرمایه‌گذاران و کارآفرینان منطقه آزاد انزلی در پایان خاطرنشان کرد: پیمان‌های اقتصادی شانگهای و اوراسیا مهم‌ترین فرصت بخش اقتصادی ایران برای حضور قوی در بازار و به دست آوردن سهم از دست رفته از طریق تولید و صادرات محصولات غیرنفتی می‌باشد و سازمان توسعه تجارت نقش بسیار مهمی در اصلاح امور صادراتی و همکاری و همگرایی ما بین تولیدکنندگان و صادرکنندگان ایران و کشورهای عضو اتحادیه‌های شانگهای و اوراسیا دارد، به نحوی که روابط اقتصادی فعلی ما‌بین ما و این کشورها که در حال حاضر به صورت سنتی وجود دارد، بتواند مدرنیزه شده و مانند سایر کشورهای دنیا از استاندارد قابل قبول برخوردار باشد.

ابراهیم جلیلی، مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری و توسعه منطقه آزاد ماکو:

دستاوردهای سیاسی و امنیتی پیش روی فعالان اقتصادی

ابراهیم جلیلی مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری و توسعه منطقه آزاد ماکو در گفت‌و‌گو با نشریه، از مهم‌ترین اتفاق در عرصه روابط خارجی اخیر یعنی عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای سخن گفت و دستاوردهای آن را برشمرد.

وی در پاسخ به پاسخ به این سوال که چه فرصت‌هایی برای بهره‌برداری حداکثری از ظرفیت‌های عضویت ایران در سازمان مزبور وجود دارد، گفت: پذیرش عضویت دائم ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای یکی از مهم‌ترین اتفاقات در عرصه روابط خارجی ایران در آغاز به کار دولت سیزدهم محسوب می‌شود. ایران سال‌ها عضو ناظر این سازمان منطقه‌ای بود و با پذیرش عضویت دائم ایران از سوی اعضای آن سیاست خارجی از ظرفیت‌ها و امکانات جدیدی بهره‌مند می‌شود. سازمان همکاری شانگهای به لحاظ جغرافیایی متشکل از قدرت‌های مهم منطقه آسیاست که ظرفیت‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی گسترده‌ای برای همکاری‌های منطقه‌ای دارد و حضور در این سازمان نقش غیر‌قابل انکاری در پیشبرد سیاست‌ خارجی‌ آسیا برای ایران خواهد داشت. بنابراین هر چقدر کشور عزیزمان بتواند در سازمان‌ها و نهادهای بین‌المللی و منطقه‌ای عضویت پیدا کند، بی‌شک به‌نفع اقتصاد کشور خواهد بود. عضویت در سازمان‌ها، تسهیل و رونق اقتصادی و تجاری با خود به همراه دارد که عضویت رسمی ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای از این موضوع، مستثنی نیست.

جلیلی ادامه داد: عضویت ایران در این سازمان، علاوه بر دستاوردهای سیاسی و امنیتی، فرصت‌های اقتصادی گسترده‌ای را نیز پیش روی فعالان اقتصادی کشورمان قرار می‌دهد و مسیر مبادلات تجاری با کشورهای عضو را تسهیل می‌کند. با عضویت در هر سازمانی اهدافی دنبال می‌شود و سازمان همکاری‌های شانگهای ازجمله تشکیلات جهانی است که می‌تواند توسعه و رونق برای کشورهای عضو به همراه داشته باشد و عضویت ایران در این سازمان، توسعه صادرات با کشورهای عضو را همراه خواهد داشت؛ زیرا قوانینی برای اعضاء وجود دارد که می‌تواند نقل و انتقالات کالا را تسهیل کند و در چارچوب آن، موانع تجاری و تعرفه‌ها در سطح منطقه حذف شده و دسترسی به‌ بازارهای بزرگ‌تر فراهم می‌شود. ایران با تکیه بر مزایای نسبی ‌و توانایی‌های مختلف اقتصادی می‌تواند فضای لازم در این زمینه را ایجاد کرده و با کسب تجارب متفاوت از یکپارچگی‌های مختلف اقتصادی-منطقه‌‌ای، توان خود را برای حرکت در مسیر جهانی‌ شدن افزایش دهد. این تجربه در سازمان‌های دیگر وجود دارد که کشورهای عضو با تعرفه کمتر بتوانند تجارت خود را گسترش دهند و تبادلات در شرایط جدیدی با اعضای سازمان ادامه پیدا کند. گردهمایی چند کشور شرایط اقتصادی اعضاء را بهبود می‌بخشد و با ایجاد اشتغال، در بخش های مختلف اقتصادی رونق به وجود می‌آورد‌‌.

مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری و توسعه منطقه آزاد ماکو اظهار کرد: با نگاهی به ترکیب سازمان‌ها و اتحادیه مختلف منطقه‌ای و جهانی می‌توان به اشتراکات فراوانی در بین اعضای این سازمان‌ها و اتحادیه‌ها دست یافت. در این بین سه سازمان اتحادیه شانگهای، اوراسیا و گروه بریکس می‌تواند اهمیت اتحاد کشورهای روسیه، چین، هند و ایران را نشان داد؛ چراکه چهار کشور چین، روسیه، هند و ایران در سه سازمان و اتحادیه عضویت کامل دارند. در این بین سازمان همکاری شانگهای که عملا بالای ۹۰درصد آسیا را شامل می‌گردد، به عنوان یک سازمان تکمیلی و بزرگ برای اتحادیه اوراسیا محسوب گردد؛ زیرا کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا، عضو سازمان همکاری شانگهای نیز محسوب می‌گردند و از بین این کشورها، سه کشور هند، روسیه و چین عضو گروه بریکس نیز محسوب می‌گردند. با توجه به ترکیب مربوطه و وجود ظرفیت‌ها و ارتباطات بین اعضا و در عین حال موقعیت سیاسی و اقتصادی هر یک از اعضا، می‌تواند اهمیت این سازمان را بیش از پیش آشکار سازد.

وی افزود: سازمان همکاری شانگهای برخلاف سازمان ناتو، سازمانی صرفا نظامی و امنیتی نیست؛ بلکه ابعاد قابل توجهی از همکاری‌ها در حوزه‌های فرهنگی، بازرگانی، بانکی و انرژی را شامل می‌شود. همچنین قرارگیری ایران در کلیدی‌ترین نقطه خاورمیانه با پیشینه سیاسی و جغرافیایی قوی و ظرفیت‌های اقتصادی بالا می‌تواند هم برای فعالیت‌های سازمان و هم برای رشد و اقتصادی کشورمان مثمر‌ثمر بوده و یک حالت برد-برد برای کشورها داشته باشد. این عضویت علاوه بر منافع مستقیم برای ایران، می‌تواند با رفع اختلافات سیاسی بین برخی اعضا، به صورت غیر‌مستقیم نیز برای کشورمان ثمربخش باشد.

جلیلی اذعان داشت: سازمان همکاری شانگهای، سازمان حائز اهمیتی است که عضویت در آن برای ایران مزایای زیادی خواهد داشت‌. حضور چین و روسیه که حق وتو دارند، حضور چهار قدرت هسته‌ای در این پیمان و همراهی با کشورهایی که ۴۲درصد جمعیت جهان و ۲۸درصد تولید ناخالص جهان را تشکیل می‌دهند، اهمیت این سازمان را نشان می‌دهد‌‌.

مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری و توسعه منطقه آزاد ماکو، منافع عضویت در سازمان شانگهای را برشمرد و گفت: سازمان همکاری‌های‌ شانگهای با حدود ۲۵درصد تولید ناخالص ملی جهان ازجمله معدود سازمان‌هایی با ماهیت هم‌زمان اقتصادی و امنیتی- نظامی است. بر اساس اعلام گمرک، میزان تجارت ایران با مجموعه کشورهای عضو پیمان شانگهای در سال‌۹۹ به ۵۵میلیون تن کالا به ارزش ۲۸میلیارد دلار رسید که سهم صادرات ۴۶میلیون تن به ارزش ۱۴میلیارد و ۶۰۰میلیون دلار و سهم واردات ۹میلیون تن به ارزش ۱۳میلیارد و ۴۰۰میلیون دلار بوده است. بیشترین حجم تجارت ایران با چین به ارزش ۱۸میلیارد و ۹۰۰میلیون دلار است و هند با ۳میلیارد و ۴۰۰میلیون دلار، افغانستان با ۲میلیارد و ۳۰۰میلیون دلار، روسیه با یک میلیارد و ۶۰۰میلیون دلار و پاکستان با یک میلیارد و ۲۰۰میلیون دلار در رتبه‌های بعدی قرار دارند. یعنی با بررسی روند صادرات ایران در سال گذشته (۱۳۹۹) می‌بینیم‌: چین (رتبه اول)، افغانستان (رتبه پنجم)، هند (رتبه ششم)، پاکستان (رتبه هفتم)، روسیه (رتبه نهم)، قزاقستان (رتبه هفدهم)، ازبکستان (رتبه نوزدهم) را در بازارهای هدف کالایی ایران کسب کرده‌اند.

وی تاکید کرد: پیشبرد اهداف اقتصادی و تجاری بدون گسترش مراودات و تعاملات سیاسی مقدور نمی‌باشد و چشم‌انداز عضویت در سازمان شانگهای فرصتی مناسب و ایده‌آل برای پیشبرد برنامه‌های گسترش مراودات اقتصادی کشور است. این عضویت به معنی پیوند ایران با زیرساخت‌های اقتصادی آسیا و منابع وسیع آن است. علاوه بر این، ایران می‌تواند دسترسی چشمگیری به منطقه آسیای میانه داشته باشد که می‌تواند به عنوان بازار صادرات کالاهای ایرانی در نظر گرفته شود، ظرفیت‌های اقتصادی این سازمان به خصوص با توجه رهبری و قدرت نفوذ چین در این سازمان می‌تواند بخش مهمی از خواسته‌های اقتصادی کشورمان را برآورده سازد. نیازهای انرژی کشورهای عضو این سازمان خصوصا هند و چین با توجه به ظرفیت منابع نفتی کشور می‌تواند راهگشای اقتصاد کشورمان باشد. بر طبق آمار‌های موجود، بیشترین ذخایر نفت و گاز جهان را ما داریم که به‌شدت مورد نیاز چین و هند به عنوان دو عضو مهم پیمان شانگهای است.

جلیلی افزود: عضویت ایران در این  سازمان‌، فرصت‌ها و دستاوردهای زیادی برای کشور در زمینه‌های اقتصادی، تجاری، سیاسی، امنیتی و فرهنگی خواهد داشت و با توجه به پتانسیل و توانمندی‌های ایران خصوصا با وجود مناطق آزاد در مرزهای جنوبی و شمالی‌، بر پیوند استراتژیک ایران و سازمان فوق‌الذکر می‌افزاید‌‌. با توجه به اینکه کشورها برای حصول اهداف مشترک اقتصادی وارد همکاری‌های اقتصادی منطقه‌ای می‌شوند و شرایط بسیار خوب تعاملات اقتصادی میان ایران با چین و هند به عنوان دو قدرت مطرح اقتصادی در جهان وجود دارد، تقویت همکاری‌های دوجانبه به ویژه در عرصه اقتصادی، عامل مهمی در ارتقای نقش راهبردی سازمان همکاری شانگهای در اقتصاد جهانی به شمار می‌رود. روابط چند‌جانبه و تعاملات اقتصادی ایران با کشورهای مهمی مثل چین، روسیه، قزاقستان و سایر کشورهای عضو این سازمان می‌تواند کمکی به رشد اقتصادی و برون‌رفت از فضای تحریم و خنثی‌سازی تحریم‌ها باشد. لجستیک و استفاده ار ارزش افزوده آن با بهره‌گیری از ظرفیت‌های مناطق آزاد در این سازمان نقش پررنگی خواهد داشت. در طرح «یک کمربند، یک جاده» چین، ایران نقش کلیدی دارد.

مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری و توسعه منطقه آزاد ماکو گفت: اساسا ایران بهترین مسیر ارتباطی چین با حوزه کشورهای عربی و حتی افغانستان است. منطقه آزاد چابهار که بخشی از قرارداد ۲۵ساله با چینی‌ها است، فرصتی دوجانبه هم برای هر دو کشور است. علاقه‌مندی هندی‌ها هم به سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های منطقه آزاد چابهار همواره مورد تاکید بوده است. همچنین باتوجه به آنکه دو پروژه بزرگ ترانزیتی منطقه‌ای و بین‌المللی ازجمله کمربند و جاده ابریشم جدید و کریدور بین‌المللی شمال-جنوب از طریق چین برنامه‌ریزی و راهبری می‌شوند‌، تقویت نقش‌آفرینی ایران در این دو پروژه با عضویت در شانگهای می‌تواند تقویت شود‌‌.

وی از نقش مناطق آزاد کشور در عضویت پیمان شانگهای سخن گفت و تاکید کرد: ایران می‌تواند از طریق کریدور شمال-‌جنوب حلقه وصل جنوب و شمال اوراسیا باشد و آسیای مرکزی و روسیه را به هند پیوند دهد. ایران در مسیر کریدور چین، آسیای مرکزی و غرب آسیا قرار دارد و می‌تواند پیوند‌ دهنده شرق و غرب اوراسیا باشد. مناطق آزاد چابهار، انزلی‌، ارس و ماکو با توجه به موقعیت جغرافیایی خود ظرفیت تبدیل شدن به مرکز تبادلات چند کشور عضو و همسایه را دارند و می‌توانند مرکز همکاری‌های اعضای سازمان شانگهای باشند. عضویت در شانگهای حتما منجر به ارتقای  جایگاه ژئواکونومیک ایران می‌شود، پیوستن ایران به سازمان همکاری شانگهای می‌تواند فرصت  فعالیت بیشتر و گرفتن سهم عمده‌ای از حوزه حمل‌ونقل دریایی که سهم بسزایی در ترانزیت کشور دارد را به ما بدهد‌. منطقه آزاد انزلی با توجه به قرار گرفتن در ساحل دریای خزر می‌تواند در ترانزیت کالا بسیار راهبردی و موثر عمل کند. ظرفیت بندر انزلی با موقعیت ژئواستراتژیک خود در راستای حمل‌ونقل ترکیبی با کشورهای حوزه CIS‌و اوراسیا و در همپوشانی با چابهار در جنوب و منطقه آزاد ماکو به عنوان دروازه اروپا می‌توانند بسیار در پیشبرد اهداف اقتصادی موثر باشد. مسئله مهم استفاده از ظرفیت‌های بنادر مناطق آزاد در شمال (‌انزلی) و جنوب کشور(‌کیش، قشم، چابهار‌) و همچنین ارتباط آنها با اروپا از طریق مرز بازرگان واقع در منطقه آزاد ماکو است که می‌توانند در کریدورهای ترانزیتی نقش‌آفرینی کنند. همچنین می‌توان در حوزه گردشگری و گمرکی همکاری با کشورهای عضو و ناظر در سازمان همکاری شانگهای را توسعه بخشید.

جلیلی در عین حال تاکید کرد: هر کدام از مناطق آزاد ایران با توجه به ظرفیت‌ها و پتانسیل‌ها و موقعیت مکانی خود می‌توانند نقش موثری در پیشبرد اهداف شانگهای ایفا کرده و از ظرفیت این پیمان نهایت استفاده را ببرند. وجود مناطق آزاد ایران با بیشترین فرصت‌ها‌، نیروی کار و انرژی ارزان و وجود روابط و مشترکات فرهنگی، اجتماعی باعث می‌گردد تا هر یک از مناطق دارای نقش کلیدی در حوزه‌های مختلف ازجمله لجستیک‌، ‌گردشگری و تولید با سرمایه‌گذاری مشترک ایفا نمایند. اعضای سازمان مزبور بزرگترین تولید‌کنندگان و مصرف‌کنندگان جهانی محسوب گردیده و می‌توانند با استفاده از ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های فراوان مناطق آزاد یکدیگر در بلند‌مدت از سایر اتحادیه‌های اقتصادی جهان پیشی گرفته و کشورهای عضو نیز از این امر بهره‌مند گردند. مناطق آزاد با تکیه بر فرصت‌های این پیمان می‌توانند با بالا بردن سطح و میزان سرمایه‌گذاری خارجی و فراهم آوردن امنیت اقتصادی و سیاسی، پنجره‌های جدید برای تامین نیازهای اقتصادی، تکنولوژیکی کشور را تامین نمایند.

مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری و توسعه منطقه آزاد ماکو گفت: مناطق آزاد می‌توانند بستری برای بررسی و ایجاد شاخص‌های مشترک مثل پول مشترک، صندوق سرمایه‌گذاری مشترک باشند و ظرفیت‌های این سازمان را بیش از پیش افزایش دهند و موجب گردند تا از امکانات و پتانسیل‌های استفاده نشده به نحو کاملا مطلوب و شایسته استفاده نمود. بنابراین توسعه همکاری ایران با اعضای سازمان شانگهای و عضویت رسمی ایران در این سازمان و استفاده بیشتر از ظرفیت‌های مناطق آزاد می‌تواند تامین کننده منافع مشترک و متقابل ایران با کشورهای عضو شانگهای باشد و مناطق آزاد باید بتوانند کمک کنند تا سازمان شانگهای مسیر بالنده خود را تداوم بخشد‌‌. اما علی‌رغم همه امتیازاتی که برای عضویت ایران در سازمان شانگهای برشمردیم، باید توجه داشته باشیم که شانگهای اساسا یک سازمان امنیتی و سیاسی است، هر چند شانگهای از سال‌۲۰۰۷ به بعد تلاش کرده تا ابعاد اقتصادی خود را پررنگ‌تر کند؛ اما کماکان فاصله زیادی با اتحادیه‌های اقتصادی نظیر اتحادیه اقتصادی اوراسیا یا سازمان همکاری‌ اقتصادی اکو دارد.

وی ادامه داد: نگاه شانگهای به حوزه اقتصاد عموما ابزاری برای تقویت همگرایی سیاسی است. از طرف دیگر تایید عضویت دائم ایران در شورای همکاری شانگهای توسط اعضای اصلی آن، پس از اتمام مراحل فنی و حقوقی ممکن است تا دو سال به طول انجامد و لذا در کوتاه‌مدت میزان سودمندی آن به افزایش اعتبار و دیپلماتیک محدود خواهد بود. اما دستاوردهای عمده اقتصادی، زمان‌بر است و بستگی به شرایط همکاری‌های آتی ایران با این بلوک و دیگر مناسبت‌های نظام بین‌المللی دارد و نباید انتظار معجزه یک شبه یا چند ماهه از این سازمان داشته باشیم‌. همچنین بهره‌مندی از بستر این پیمان الزاماتی دارد که باید هوشمندان آن را راهبری نماییم.

جلیلی خاطرنشان کرد: تجربه سال‌های گذشته نشان داده است که دولت‌های قبلی تمرکز بر اولویت مهم رشد اقتصادی نداشتند و این باعث شده است که همواره در دیپلماسی هم مسائل اقتصادی در حاشیه قرار گیرد و ما از مزایای تجارت آزاد چشم پوشیده‌ایم. لذا همزمان با پیوستن به بلوک‌ها و سازمان‌های بین‌المللی باید بتوانیم آزادسازی اقتصادی در داخل را هم به طور جدی و درست و بدون شعار پیش ببریم و در سیاستگذاری اقتصادی پویا، جهادی و جهانی عمل کنیم‌.

مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری و توسعه منطقه آزاد ماکو در پایان پیشنهاد خود را برای عدم تکرار تجربه‌های شکست خورده سابق در ارتباط با سازمان‌ها و بلوک‌های همکاری منطقه‌ای بیان کرد و گفت: در صورتی پیوستن به ‌سازمان‌ها و نهادهای چندجانبه و بین‌المللی برای پیشبرد اهداف اقتصادی موثر هستند که اولا به‌ مقررات آنها پایبند بمانیم و همچنین برای بهره‌برداری از آنها استراتژی تعریف کنیم. باید ظرفیت‌های موجود را شناسایی کرده و برای استفاده از آنها با برنامه جلو برویم‌. حال که به عضویت این سازمان در آمده‌ایم باید به‌آن پایبند باشیم که مثل سازمان همکاری اقتصادی نشود. می‌دانیم تا زمانی ‌که تحریم‌ها برقرار باشند، ایران حتی با عضویت در شانگهای نمی‌تواند تجارت عادی بین‌المللی خود را از سر بگیرد. با توجه به ‌استمرار تحریم‌ها و روابط نه‌چندان مطلوب تجاری با اروپایی‌ها، در شرایط کنونی، یکی از بهترین گزینه‌های پیش‌روی ایران، همگرایی با قدرت‌های آسیایی است‌. چنین موقعیتی به ‌ایران فرصت می‌دهد که برای استفاده از ظرفیت‌های همکاری با کشورهای شرقی برنامه‌ریزی نموده و هوشمندانه از پتانسیل این کشورها برای مقابله با تحریم‌ها استفاده کند‌.

معین‌الدین سعیدی‌، نائب رئیس فراکسیون مناطق آزاد مجلس شواری اسلامی:

چابهار؛ دروازه ورود به سازمان شانگهای

معین‌الدین سعیدی نماینده مردم چابهار و نایب رئیس فراکسیون مناطق آزاد مجلس شورای اسلامی در گفت‌و‌گو با نشریه از منافع ایران درخصوص عضویت همکاری‌های اقتصادی شانگهای و نقش چابهار به عنوان مرکز ترانزیتی سخن گفت.

وی در پاسخ به این سوال که چه فرصت‌هایی برای بهره‌برداری حداکثری از ظرفیت‌های عضویت ایران در سازمان مزبور وجود دارد، گفت: سازمان شانگهای مبنا و اساسش بر پایه همکاری‌های اقتصادی شکل گرفته است و پایه‌گذاران اصلی‌اش چین و روسیه هستند که بعد از آن کشورهای آسیای میانه هم به آن ملحق شدند. اخیرا هم در این دوره آخر نشست در تاجیکستان، عضویت ایران نیز در این سازمان پذیرفته شد. اما ماموریت اصلی که ایران می‌تواند از قبل عضویت در این سازمان برای خودش تعریف کند تا منافع ملی کشور را تضمین کند، نقش ارتباطی و پیوندی است که چین با سایر اعضای شانگهای در آسیای میانه و روسیه برقرار می‌کند؛ اما دروازه ورود به این سازمان‌ها نیز چابهار است. چابهار هم منطقه آزادی است که شرایط و مقررات خاص خودش را دارد و به عنوان یکی از چهار شهر لجستیک کشور ظرفیتی بی‌نظیری دارد که در دو دهه گذشته به دلیل دستور مقام معظم رهبری مورد توجه دولت‌ها هم قرار گرفته است‌.

سعیدی ادامه داد: این ظرفیت می‌تواند تحولی در شرق کشور در قدم اول و بعد اقتصاد کشور فراهم کند‌. مسلم است که ظرفیت منطقه آزاد در چابهار به عنوان یک قانون مترقی می‌تواند تسهیل‌گر و سهولت را در فضای کسب و کار و حمل و نقل  ترانزیت ایجاد کند و یکی از اصلی‌ترین کانون‌های فعالیت سواحل مکران به عنوان هسته مرکزی یک تحول بزرگ در اقتصاد یعنی همان منطقه آزاد چابهار مورد توجه قرار بگیرد؛ این موضوعی است که حتما در آینده سازمان شانگهای موثر خواهد بود و رئیس‌جمهور محترم هم اشاره داشتند که چابهار به عنوان یک نقطه تعاملی و همگرایی برای حضور یکپارچه اعضای شانگهای می‌تواند مورد استفاده قرار بگیرد و این اعلام از طرف جمهوری اسلامی ایران در اجلاس اخیر صورت گرفت که از این بستر برای حضور همه اعضا و بهره‌برداری حداکثری برای اقتصاد ایران از این ظرفیت‌ها استفاده شود.

این نماینده مجلس در پاسخ به این سوال که آیا می‌توان برای مناطق آزاد نقش‌هایی همچون مرکز ترانزیتی و حمل و نقل کالایی ما‌بین کشورهای عضو این سازمان متصور بود، اظهار داشت: چابهار به عنوان یکی از ۴شهر لجستیک کشور‌، در کنار بندرعباس، بندر امام و تهران است‌. چابهار منطقه آزادی است که طرح توسعه آن دو سال قبل پهنه بندر و اراضی پسکرانه‌ای هم شامل شده و این نکته حائز اهمیت است.

وی تاکید کرد: کارکردی که به عنوان نقطه تعامل و هماهنگی بین اعضای شانگهای هم برای چابهار تعریف می‌کنیم، همین نقش ارتباطی و لجستیک است.

سعیدی درخصوص سازوکارهای همکاری مابین مناطق آزاد ایران و کشورهای عضو گفت: بدون تردید این یک ظرفیت ملی است؛ حتما دوستان ما در منطقه آزاد باید روی این موضوع متمرکز شوند. مناطق آزاد ماکو و ارس در غرب، منطقه آزاد انزلی و چابهار به عنوان دروازه ورودی حتما می‌توانند نقش بسیار مهمی هم در ارتباط میان خودشان و هم ارتباطی که با این کشورها برقرار می‌کنند و شرق و غرب و شمال و جنوب را به هم متصل می‌کنند، داشته باشند. لذا  باید کار اساسی در این مورد انجام شود و انتظار هم هست که دولت این موضوع را به طور جدی مورد توجه قرار دهد.

نماینده مردم چابهار و نایب رئیس فراکسیون مناطق آزاد مجلس شورای اسلامی در پایان پیشنهاد خود را برای عدم تکرار تجربه‌های شکست خورده سابق در ارتباط با سازمان‌ها و بلوک‌های همکاری منطقه‌ای طرح کرد و خاطرنشان نمود‌: پایبندی به تعهدات‌، برنامه‌ریزی، اقدام صحیح و درست و تصمیم پایدار از شروط لازم برای پیمان‌ها و همکاری‌های منطقه‌ای است. وقتی می‌بینیم در این توافقات و همکاری‌های ناپایداری وجود دارد، به‌خاطر بدعهدی اعضا است؛ چراکه به تعهداتی که در روز اول بر مبنای آن تعریف منافع می‌کنند، پایبند نمی‌مانند. سازمان شانگهای به نظر می‌رسد که این پایداری را درون خود خواهد داشت؛ بدلیل اینکه سازمان و هدف اولیه‌اش منافع اقتصادی بوده و منافع اقتصادی با این تعریفی که شکل گرفته به نظر می‌آید آینده روشنی برایش بتوان متصور بود و ان‌شالله در آینده جزء سازمان‌های موفق اقتصادی منطقه حتما مورد توجه قرار خواهد گرفت.

جعفر قادری، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی:

شانگهای، فرصتی برای توسعه صنایع پایین‌دستی‌، پتروشیمی‌، دارویی و پزشکی

جعفر قادری عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی نیز در گفت‌و‌گو با نشریه، دیدگاه خود را نسبت به عضویت دائم ایران در سازمان شانگهای مطرح کرد و از نقش موثر مناطق آزاد در منتفع شدن کشور نسبت به این پیمان سخن گفت.

وی در پاسخ به این سوال که چه فرصت‌هایی از قبل عضویت ایران با سازمان همکاری شانگهای عائد کشورمان می‌شود، اظهار کرد: نکته مهم اول آن است که از این عضویت استفاده و در جهت جذب سرمایه تلاش کنیم. نکته بعدی اینکه منطقه آزاد ما بستر خوبی برای جذب سرمایه از کشورهای عضو پیمان شانگهای دارند؛ لذا می‌شود از فرصت‌ها و ظرفیت‌هایی که در منطقه آزاد ما وجود دارد، برای توسعه ظرفیت‌های صنایع پایین‌دستی‌، پترشیمی‌، توسعه صنایع غذایی، صنایع معدنی‌، ماشین‌آلات و تجهیزات پزشکی و تولید دارو و سایر حوزه‌هایی که جزء برنامه‌های کاری دولت است، استفاده کرد. اما باید در این موضوع ظرفیت‌های جدیدی هم ایجاد شود تا به مرحله‌ای برسیم که کشور را از خارج بی‌نیاز کنیم. لذا در این حوزه باید مشوق‌هایی را قائل شویم و این امکان و فرصت را فراهم کنیم تا سرمایه‌گذاران خارجی به مناطق بیایند و سرمایه‌گذاری کنند .

قادری ادامه داد: با توجه به اینکه مناطق آزاد ما در کنار مرزها واقع شده‌اند، می‌توانیم تعاملات مرزی و ارتباطات تجاری‌مان با کشورهای عضو شانگهای تقویت کنیم و همان‌طور مناطق آزادی را که در جوار کشورهای غیرعضو شانگهای هستند را از ظرفیت ارتباط با کشورهای عضو شانگهای در جهت افزایش تجارت با این کشورها بهره‌مند کنیم .

این نماینده مجلس خاطر‌نشان کرد: توجه کنیم که اگر بتوانیم مناطق مرزی‌مان را که بنادر آزاد در آنجا مستقر است، به مناطق فعال و توسعه یافته صنعتی تبدیل کنیم، امنیت مرزها هم افزایش پیدا می‌کند، آن وقت این معضلات که به دلیل درگیری‌ها، تنش‌ها و حساسیت مرزی و جنگ‌هایی که به ما تحمیل شده، در آینده نمی‌تواند برای ما مشکلی ایجاد کند؛ چراکه مناطق مرزی ما مناطق پرتردد و دارای منافع مشترک با کشورهای همسایه می‌شوند و این منافع مشترک ایجاب می‌کند مناطق مرزی ما به منطقه امن تبدیل گردند.

این عضو کمیسیون اقتصادی مجلس گفت: منطقه آزاد ما نوعا در جاهایی مستقر شدند که مناطق محروم هستند؛ ما از قبل جذب سرمایه‌هایی که از طریق کشورهای عضو شانگهای می‌توانیم داشته باشیم، این شهرها را هم می‌توانیم از محرومیت دربیاوریم و مشکلات این مناطق را می‌توانیم حل کنیم. لذا این موضوع فرصت بسیار خوبی است تا بتوانیم در حوزه‌هایی که مزیت نسبی داریم ولی خلا و مشکلاتی هم وجود دارد، ورود و از قبل این ارتباط این مشکلات را حل کنیم.

قادری در پاسخ به این سوال که آیا می‌توان برای مناطق آزاد نقش‌هایی همچون مرکز ترانزیتی و حمل و نقل کالایی ما‌بین کشورهای عضو تصور کرد‌، اظهار داشت: بله؛ بخشی از مناطق آزاد چابهار یا قشم می‌توانند به عنوان بارانداز کالاهای وارداتی و ترانزیت میان کشورهای شانگهای مورد توجه قرار گیرند. از این مناطق در جهت توسعه ظرفیت‌های ترانزیتی می‌توان استفاده کرد یا بعضی از مناطق دیگر می‌توانند به عنوان انبارهای ذخیره کالا برای کشورهای همسایه عمل کنند، مثل سرخس یا مناطقی دیگر مثل مهران می‌توانند محل ذخیره دپوی کالا برای کشور عراق باشند و در موارد اضطراری برای ترانزیت کالایی که از خارج آمده از این مناطق برای انتقال کالا به عراق استفاده کرد.

وی درخصوص سازوکارهای همکاری مابین مناطق آزاد ایران و کشورهای عضو گفت: باید در قالب طرح‌های بلند‌مدت بیست ساله، جزئیات همکاری با کشورهای عضو شانگهای را بیشتر کنیم تا در این موضوعات بین‌المللی تحت فشار خارجی قرار نگیریم و اطمینان نسبت به فروش نفت و تغییر ارزش افزوده ظرفیت‌های معدنی و سایر پتانسیل و ظرفیت‌هایی که داریم، حاصل کنیم‌.

قادری تاکید کرد: در واقع شرایطی را باید فراهم کنیم که این نوسانات و مشکلات بین‌المللی برای ما مانع و مشکل به‌وجود نیاورد‌. باید جزئیات را در قالب قراردادهای دوجانبه و چند‌جانبه تنظیم و بعد از آن از ظرفیت این پیمان برای توسعه تجارت با تک‌تک کشورها استفاده کرد.

عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی در پایان پیشنهاد خود را برای عدم تکرار تجربه‌های شکست خورده سابق در ارتباط با سازمان‌ها و بلوک‌های همکاری منطقه‌ای بیان کرد و اذعان نمود: باید این پیمان‌ها را جدی بگیریم، ضمن اینکه تا پیمانی سازوکارش تعریف نشود و از سازوکارش استفاده نشود؛ زیرا تمرکز روی آن اتلاف وقت است‌. ضمن اینکه بعضی از پیمان‌ها در عین اینکه می‌تواند ظرفیت‌هایی ایجاد کنند، ممکن است محدودیت‌هایی هم به‌وجود آوردند. لذا باید از ظرفیت‌ها نهایت استفاده را کرد و پیامدهای منفی را به حداقل برسانیم. اینکه فقط امضای پیمانی باشد ولی آثاری برای آن مترتب نباشد، موضوع پذیرفته شده نیست و نباید در این حد باقی بماند.

هادی حق‌شناس‌، کارشناس مسائل مناطق آزاد:

ایران‌؛ شاهراه ترانزیت جهان

و اما هادی حق‌شناس کارشناس مسائل مناطق آزاد در گفت‌و‌گو با نشریه، نگاه خود را نسبت به عضویت ایران در شانگهای مطرح کرد و نقش مناطق آزاد را در توسعه اقتصادی کشور به واسطه این عضویت برشمرد.

وی در پاسخ به این سوال که چه فرصت‌هایی برای بهره‌برداری حداکثری از ظرفیت عضویت ایران در سازمان مزبور حاصل می‌شود، گفت: امروز در دنیا فلسفه تشکیل این سازمان‌ها این است که از ظرفیت‌های همدیگر استفاده کنند‌؛ طبیعتا اگر این کشورها از ظرفیت‌های همدیگر استفاده نکنند؛ فلسفه ایجاد این سازمان‌ها هم زیرسوال خواهد رفت. به عنوان مثال اگر اتحادیه اروپا یا آ‌.س‌.آن و اتحادیه عرب و‌… شکل می‌گیرد، فلسفه آنها این است که از ظرفیت‌های همدیگر استفاده کنند. امروز دو کشور هند و چین که از دوازده عضو شانگهای هستند، حدود سه میلیارد جمعیت دارند، تقریبا می‌توان گفت چهل برابر جمعیت ایران است. هند و چین ظرفیت بی‌نظیری برای مواد اولیه‌، انرژی و گاز ایران هستند. یک زمانی خط صلح گاز بین ایران و پاکستان و هند مطرح بود، اما حالا هر سه این کشورها عضو شانگهای هستند‌. دیگر الان این تعهد داده شده که از ظرفیت همدیگر استفاده کنند‌. اکنون وقتی چینی‌ها می‌خواهند از افغانستان به آسیای میانه برسند و یا هندی ها به کشورهای آسیای میانه برسند، مسیر ایران برای اینها بی‌نظیر است‌.

حق‌شناس ادامه داد: در چین بحث تجارت کمربندی مطرح است؛ این کمربندی ۶۰کشور جهان را بهم متصل می‌کند. امروز دیگر چین باید از مسیر ایران استفاده کند؛ چراکه قرار است از ظرفیت‌های همدیگر استفاده نماییم. لذا عضویت ایران در شانگهای یعنی استفاده از ظرفیت‌های همدیگر .

این کارشناس در ادامه در پاسخ به این سوال که مناطق آزاد از چه فرصت‌هایی برای بهره‌برداری از ظرفیت عضویت ایران در شانگهای بهره می‌برند، اظهار داشت: کریدور‌های شمال به جنوب و غرب به شرق و از طرف دیگر ده کریدوری که در جهان تعریف شده، به دلیل این است که ترانزیت کالا انجام شود و مهم‌تر آنکه ایران در شاهراه این ترانزیت است. تا دیروز کشورهای آسیای جنوب شرقی یا حتی کشورهای عربی اگر می‌خواستند کالایی به روسیه بفرستند، باید از اقیانوس هند‌، دریای سرخ، دریای مدیترانه و سیاه و بعد به کشورهای روسیه می‌رسیدند. اما حالا پاکستان و هند دیگر به دریای اقیانوس هند، دریای سرخ دریای سرخ و مدیترانه و سیاه نمی‌روند، بلکه به بندر چابهار و بندر شهید رجایی در بندرعباس می‌روند و از بنادر دریای خزر به کشور مقصد می‌رسند. لذا در موضوع استفاده از ظرفیت اقتصادی از شانگهای اساس اقتصاد است و اساس اقتصاد نیز حمل و نقل است و از همه مهم‌تر اساس در حمل و نقل‌، انتخاب کوتاه‌ترین مسیر است‌. کشورهای عربی و آسیای جنوب شرقی اگر از کریدور هوایی ایران استفاده کنند برای رفتن به اروپا هم به لحاظ زمان پرواز  و هم ایمنی به نفعشان است؛ بنابراین حتما ترانزیت کالا و خدمات هوایی یک مزیت بی‌نظیر است؛ پس باید از ظرفیت منطقه آزاد چابهار، بندر انزلی و اینچه‌برون که مرز ترکمنستان است، استفاده کنند؛ ضمن اینکه این مناطق  شامل معافیت‌های مالیاتی هستند و ورود کالا بدون تشریفات گمرکی انجام می‌شود و این فرصت بی‌نظیری است.

وی ادامه داد: به هر حال مناطق آزاد جزء سرزمین اصلی کشور است، با یک تفاوت که قوانین تجاری سهل‌تر و آسان‌تر به لحاظ بیمه‌ای‌، مالیاتی‌، بانکی، قانون کار و تشریفات ورود و خروج کالا دارد. مناطق آزاد ایران به ویژه چابهار، کیش و قشم موقعیت مناسبی دارند، اگر کشورهای عضو بخواهند کالایی بیاورند، پردازش کنند و صادرات مجدد انجام دهند، این فرصت از جانب مناطق آزاد فراهم است. ضمن اینکه در شمال کشور هم فرصتی بی‌نظیر برای مناطق آزاد و کشورهای عضو شانگهای است. امروز در دنیا بنادری داریم که خواهرخوانده هستند، مناطق آزاد ما اکنون ۱۵منطقه آزاد است، با منطقه آزاد چین، هند، پاکستان، قزاقستان و تاجیکستان می‌توانند خواهرخوانده‌ای را شروع کنند. فلسفه‌اش این است که از ظرفیت‌های همدیگر استفاده کنند. حتما می‌شود در قالب تفاهم‌نامه و موافقت‌نامه همکاری مشترک بین مناطق آزاد ایران و مناطق آزاد کشورهای عضو شانگهای، برنامه‌های بلند‌مدت و میان‌مدت تنظیم کرد.

حق شناس در پاسخ به این سوال که آیا می‌توان سازوکارهای همکاری مابین مناطق آزاد ایران و کشورهای عضو را ترسیم کرد، گفت: ما فرصتی در اکو داشتیم و آن اینکه درست از آن استفاده نکردیم، اکنون دو سال است که فرصتی در اوراسیا برایمان ایجاد شد، اما از آن به نحو مطلوب استفاده نشده است؛ بخشی از آن به خاطر تحریم و اختلالی است که در خارج از کشور برای امر تجارت ما درست شده که همه اینها درست است؛ ولی ما باید یک ساختار تجاری درستی شکل دهیم.

وی در توضیح این موضوع گفت: ما در ایران کالاهایی با تنوع برای صادرات داریم، در سال‌های اخیر فرآورده‌های پتروشیمی و مواد معدنی به سبد صادرات ما اضافه شده، ولی شاید ۱۰سال است که خاوریار، فرش‌، پسته و نفت صادر می‌کردیم و در دنیا با اینها ما را می‌شناختند‌. اما این صادرات محدود است، درحالی که تنوع تولید ما می‌تواند زیاد باشد؛ مثلا در صنعت مرغداری درست است که وابسته به دانه هستیم، اما مرغی را که تولید می‌کنیم با ارزش افزوده‌ای می‌توانستیم صادر کنیم. همان طور درخصوص محصولات باغی فرصت بی‌نظیری برای تولید وجود دارد‌.

این کارشناس مناطق آزاد در پایان تاکید کرد: ما جز ۱۰کشوری هستیم که محصولات سردرختی تولید می‌کنیم، اما از این فرصت برای صادرات استفاده نکردیم. باید یک سازمان باشد، نه وزرات جهاد کشاورزی و نه وزرات صنعت و گمرک و… بلکه یک سازمانی باشد که وظیفه‌اش کشف و بررسی این موضوع باشد که چه چیزی در ایران قابل صادرات است و چه چیزی را باید وارد کنیم. این موضوع را به اطلاع تجار برسانیم، نه آنکه خود تاجر دنبال این رویه باشد. در واقع مرکزی که اطلاعات ظرفیت اقتصادی را به تجار و کشورهای اطراف بدهد، وجود داشته باشد؛ ضمن اینکه اطلاعات تجاری کشورهای دیگر را نیز به تجار ایرانی بدهند تا این معامله شکل بگیرد.