خلق منابع درآمدی پایدار، با توسعه گردشگری حلال در مناطق آزاد

به گزارش اخبار مناطق آزاد، مسلمانان که امروزه بخش قابل‌توجهی از جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند نیز به عنوان یکی از پرچمداران ایدئولوژی، در این صنعت جایگاه ویژه‌ای دارند. با این وجود گردشگری هنوز هم برای مسلمانان با مشکلات و محدویت‌هایی همراه است که اغلب به جهت تفاوت در ساختار فرهنگی و قوانین سایر کشورها ایجاد شده است. ازجمله مهم‌ترین مشکلات مسلمانان در گردشگری را می‌توان به مواردی مانند یافتن غذای حلال و اختلاط زن و مرد که موجب ایجاد مشکلاتی می‌شود، اشاره کرد.

اما به هر روی، گردشگری یکی از هیجان انگیزترین رفتارهایی است که انسان‌ها با هر آیینی سعی می‌کنند آن را تجربه نمایند. همین امر نیز موجب شده است فعالان این عرصه همواره بکوشند تا این پدیده به بهترین نحو ممکن برای پیروان مذاهب و ادیان گوناگون ازجمله مسلمانان به اجرا درآید؛ تلاشی که چند سالی است پرثمر گشته و منجر به ظهور یکی از مهم‌ترین انواع گردشگری تحت عنوان «گردشگری حلال» شده است.

براساس تعاریف بین‌المللی، گردشگری حلال در واقع همان گردشگری اسلامی است که در آن خدمات و محصولاتی مانند هتل، رستوران، بازار و مکان‌های تفریحی در سفرها، مطابق با احکام شریعت ارائه می‌شوند. گردشگری حلال درواقع مفهوم جدیدی را در توریسم، به‌ عنوان مقصد‌ها و سرویس‌های گردشگری برای مسلمانان تعریف کرده است.

این نوع گردشگری فرصت خوبی را برای ایران فراهم می‌کند که گردشگران مسلمان را از کشورهای اسلامی و غیراسلامی به خود جذب کند. کارشناسان بر این باور است که پتانسیل‌های ایران برای توسعه در این زمینه بالا است، اما تا تبدیل شدن به یک مقصد مسلم توریسم حلال، فاصله زیادی دارد.

گردشگری حلال شکلی از گردشگری برای مسلمانان است که ترجیح می‌دهند از خدمات، امکانات، فعالیت‌ها و محصولات سازگار با اصول اسلامی استفاده کنند. به‌‌طور خلاصه گردشگری حلال به معنی رعایت اصول اسلامی و تامین امکانات لازم در مراکز و وسایل حمل‌و‌نقل است. به عنوان مثال ممنوعیت الکل و محصولات حاوی گوشت خوک، در کنار ارائه امکانات ویژه برای نماز در اتاق‌های مجهز به جانماز و قبله‌نما و جدا‌سازی زنان و مردان در مراکز تفریحی همانند سواحل دریا، بخش مهم این نوع سفر است.

با این حال نبود هرگونه استاندارد شفاف و رسمی در صنعت گردشگری حلال، یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی است که سبب برداشت‌های متفاوت و سیاستگذاری‌های پراکنده در بسیاری از کشورها شده است. اما کشورهایی همچون مالزی و ترکیه در همین شرایط، موفق شده‌اند جایگاه شاخصی در این صنعت به ‌دست آورند. در این میان امارات نیز که خود جایگاه مهمی در این صنعت یافته‌، چالش نبود استانداردهای گردشگری حلال را مبدل به فرصتی طلایی برای خود کرده و تلاش دارد که خود به عنوان مبنا و مرکز گردشگری اسلامی و حلال، به دیگر کشورها و مقصدهای گردشگری حلال، گواهینامه استاندارد اعطا کند.

در همین راستا، امارات با استفاده از خلاء استانداردهای جهانی، تلاش‌های گسترده‌ای را نه تنها ‌در ایجاد برند گردشگری حلال‌، بلکه ارائه و طراحی استانداردهای گردشگری حلال و نمایندگی آن برای ارائه گواهینامه گردشگری حلال یا برند معتبر حلال به کشورهای مختلف غیراسلامی آغاز کرده است. امارات همچنین فعالیت در تامین تسهیلات و مواد غذایی حلال برای کشورهای غیرمسلمان را ازجمله استراتژی‌های اعلام شده در توسعه این سبک از گردشگری، اعلام نموده است؛ تلاش‌هایی که امارات با تمرکز بر آنها تاکنون قصد داشته خود را در مرکز این سبک گردشگری در جهان معرفی کند. امارات حتی با برگزاری کنفرانس‌ها و همایش‌های مختلف و نیز معرفی برندهای و کالاهای غذایی خود در جهان، بیشترین بهره را از این سبک گردشگری می‌برد.

گردشگری حلال در ایران

ایران پتانسیل‏های زیادی در صنعت گردشگری دارد و به‌ عنوان یک کشور اسلامی مبتنی بر شریعت، مدیریت و اداره می‏شود. این موضوع دلگرمی زیادی برای گردشگران مسلمان ایجاد می‏کند؛ زیرا آنها می‏توانند بدون نگرانی، از محصولات و خدمات ارائه‏ شده در ایران استفاده کنند.

از سوی دیگر میراث‏ اسلامی زیادی در کشورمان وجود دارد و بدون شک همه گردشگران در دنیا علاقه‏مند به بازدید از این مکان‏ها هستند. اما متاسفانه استفاده از ظرفیت کشورهای همسایه برای جذب گردشگران مورد غفلت واقع شده و این درحالی است که این کشورها اشتراکات مذهبی و فرهنگی بیشتری نسبت به اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها با ما دارند. البته تمامی کشورها ظرفیت جذب گردشگر دارند و باید براساس سلیقه و نیاز در زمینه جذب گردشگر اقدام شود؛ اما ضعف و کمبودهای زیادی در زمینه اسکان گردشگران و خدمات‌دهی هتل‌ها وجود دارد که هنوز رفع نشده است. این درحالی است که بهبود زیرساخت‌ها نقش اصولی و مهمی در توسعه صنعت توریسم دارد.

توسعه گردشگری با خود بهبود سطح اشتغال، ارزآوری و ارزش افزوده را به همراه خواهد داشت و درحال حاضر ضرورت دارد با رفع مشکلات از سر راه توسعه صنعت توریسم در کشور، گامی جدی برای مقابله با تحریم‌ها برداریم.

توسعه گردشگری حلال می‌توان برخی از مشکلات اقتصادی کشور را رفع نماید، هر چند با وجود یک‌و‌نیم میلیارد مسلمان و حدود ۶۰کشور اسلامی در دنیا به سهولت می‌توانستیم از ابزار گردشگری حلال برای درآمدزایی استفاده کنیم، اما متاسفانه تاکنون نتوانسته‌ایم از این مزیت به درستی بهره ببریم و این در شرایطی است که اماکن مذهبی زیادی در کشور وجود دارد که می‌توانند بر گسترش گردشگری مذهبی تاثیرگذار باشند. گردشگری مذهبی تنها جنبه‌ای از صنعت گردشگری است که می‌تواند بر موانع آب و هوایی غلبه کند.

دلایل عدم رونق گردشگری حلال در کشور

ایران محصولات و خدمات حلال زیادی برای گردشگران خصوصا گردشگران مسلمان دارد؛ اما جهان اسلام از آنها آگاه نیست. به همین دلیل درآمد حاصل از صنعت گردشگری هنوز در ایران در مقایسه با بقیه کشورهای اسلامی مانند مالزی، ترکیه و امارات بسیار کمتر است. براساس مطالعات و آمارهایی که توسط نهاد‏های مختلف، شاخص سفرهای جهانی مسلمانان‌ و سازمان جهانی گردشگری منتشر شده ‏است، ایران باید برای پیدا کردن جایگاه مناسب و محبوب در صنعت گردشگری به سختی تلاش کند.

بدین منظور در قدم اول باید خود را به دنیا معرفی کنیم. اینکه ایران یک کشور مسلمان است، به تنهایی برای توسعه گردشگری حلال و جذب گردشگران مسلمان کافی نیست. بدون برنامه تبلیغاتی عظیم در این زمینه، هیچ‏ کسی متوجه نمی‏شود که ایران نیز مکان جذابی برای گشت ‏و گذار است. باید امکانات و جذابیت‏ها را به دنیا نشان‏ دهیم. در نتیجه این معرفی، مردم جهان تصمیم می‏گیرند که از ایران بازدید کنند. معرفی شدن در دنیا، کلید موفقیت در توسعه گردشگری کشور است.

ضعف کشورمان در صنعت گردشگری حلال، ناشی از ضعف در فروش و تبلیغات است؛ چراکه گردشگری نوعی تجارت محسوب می‌شود و در تجارت، فروش مهم‌ترین بخش است. اطمینان از فروش، با تبلیغات به‏ دست می‏آید. درواقع هر چقدر هم محصولات خوبی تولید شوند، بدون آگاهی دادن به مردم، امکان فروش آن پایین خواهد بود. این اتفاق در صنعت گردشگری نیز به همین شکل است، یعنی نمی‏توان بدون تبلیغات در زمینه گردشگری تعداد گردشگران را افزایش داد.

مناطق آزاد هفتگانه، بستر توسعه گردشگری حلال

باتوجه به شرایط کنونی و اعمال تحریم‌های خصمانه بین‌المللی بر علیه کشورمان، شاید بتوان از این موقعیت و تهدید به عنوان فرصتی مغتنم برای صنعت گردشگری در ایران استفاده کرد؛ چراکه بر همگان روشن است که صنعت گردشگری و تمامی بخش‌های وابسته به آن که به طور مستقیم با معیشت مردم جامعه در ارتباط می‌باشند، تحریم‌ناپذیر است. هیچ قدرت و دولتی قادر به تحریم حوزه گردشگری نیست، بنابراین خوب است که اکنون متولیان این امر در کشور دست به کار شده و برای رونق هر چه بیشتر گردشگری طرحی نو دراندازند تا هم در شرایط کنونی، کمکی به اقتصاد کشور کرده باشند و هم‌اینکه از این طریق نگاه دنیای خارج را با مهمان‌نوازی شایسته نسبت به ایران و ایرانی تغییر داده و به دنیا ثابت کنند که ما مردمی صلح‌طلب و بشردوست هستیم.

با توجه به افزایش فشار همه‌جانبه دشمنان این مرز و بوم به مردم شریف ایران، هر چند این محدودیت‌ها مشکلاتی را بر مردم و اقتصاد کشور تحمیل می‌نماید، اما به نظر می‌رسد بهترین زمان برای جراحی زخم کهنه اقتصاد کشور که همانا وابستگی بیش از حد به صادارت نفت بوده است را مهیا می‌کند.

نقش ویژه گردشگری حلال در تحقق سیاست‌های اقتصاد مقاومتی می‌تواند فرصتی مناسب برای تبدیل تهدید تحریم‌ها به فرصت باشد‌. اقتصاد مقاومتی یک راهبرد و تدبیری عقلایی و جهادمحور به منظور کاهش فشار اقتصادی و مسیری برای برون‌رفت از این شرایط حساس است؛ گردشگری حلال، نقش موثری در فرآیند توسعه اقتصادی جوامع دارد و یکی از مصداق‌های بارز تحقق اقتصاد مقاومتی محسوب می‌شود.

اقتصاد مقاومتی که به عنوان یک راهبرد از سوی مقام معظم رهبری مطرح گردیده است، اصولا بر پایه قطع وابستگی به نفت و بهره‌مندی از توان و ظرفیت داخلی‌ اتفاق می‌افتد. ایران به عنوان کشوری غنی با دارا بودن منابع توسعه گردشگری و به سبب فرهنگ، تمدن، ویژگی‌های آب و هوایی و… که با معضلاتی همچون میزان بیکاری بالا، محدودیت منابع ارزی و اقتصاد تک‌محصولی مواجه است، می‌تواند به کشوری فعال در صنعت گردشگری حلال تبدیل شود و با تمرکز بر رویکرد گردشگری و تنظیم راهبردها و برنامه‌های منظم و منسجم، وابستگی خود را به منابع نفتی کاهش داده و به سمت منابع درآمدی جایگزین حرکت کند و به عنوان یک منبع پایدار از این فرصت‌ها بهره‌مند شود.

گردشگری حلال یکی از مهم‌ترین قطب‌های توسعه و درآمدزایی محسوب می‌شود که به ایجاد اشتغال و ‏خوداتکایی کمک می‌کند و با ارتقاء جنبه‌های فرهنگی و اقتصادی، تاثیر شگرفی بر رشد و پیشرفت جامعه می‌گذارد.

با عنایت به همه ظرفیت‌هایی که در ایران از باب فرهنگ اسلامی و نیز شاخصه‌های گردشگری فراوان در این حوزه و همچنین بحث گردشگری حلال که به جرات ایران یکی از بزرگترین و مهم‌ترین کشورها در این خصوص به دلیل فرهنگ دینی و اسلامی کشور می‌باشد، قطعا مناطق آزاد می‌توانند با برگزاری همایش‌ها، نمایشگاه‌ها و کنفرانس‌های بین‌المللی در این خصوص گوی رقابت را از کشورهای همسایه بربایند.

مناطق آزاد بهترین بستر در جهت توسعه گردشگری حلال در کشور می‌باشند؛ مناطقی عمدتا گردشگرپذیر با قوانین آسان‌تر از سرزمین اصلی ازجمله اجازه ورود گردشگران بدون دریافت ویزا و همچنین مقررات سهل‌تر که می‌توانند به عنوان پایلوت در حوزه گردشگری حلال مورد توجه و استفاده قرار گیرند.

هفت منطقه آزاد در هفت نقطه از کشور پهناور ایران که عمدتا در نقاطی واقع شده‌اند که از جاذبه‌های طبیعی، تاریخی و مذهبی بسیاری بهره‌مند هستند؛ کیش، قشم، چابهار، انزلی، اروند، ارس و ماکو که از جنوبی‌ترین نقاط ایران تا شمالی‌ترین مرز‌های کشور قرار گرفته‌اند و هر کدام به فراخور موقعیت، دارای پتانسیل‌های عظیمی جهت جذب گردشگران می‌باشند.

گردشگری خصوصا گردشگری حلال در مناطق آزاد می‌بایست ازجمله برنامه‌ها و اهداف مهم در استراتژی مدیران این مناطق باشد که خوشبختانه در این راستا طی سال‌های اخیر گام‌های بلند و مفیدی در تحقق اهداف برداشته شده است.

این فرصت منحصربه‌فرد می‌تواند در رشد اقتصادی مناطق آزاد و جذب گردشگران و همچنین ایجاد اقتصاد پایدار موثر و به عنوان دروازه‌ جدید دیپلماسی، پلی مطمئن برای رسیدن به بازارهای جهانی و عبور از این تنگنای تاریخی کشور نقش‌آفرینی نماید.

رونق و گسترش صنعت گردشگری یکی از محورهای اساسی توسعه در برنامه ششم است، اما این مهم نیازمند توسعه زیربناها و زیرساخته‌ای گردشگری می‌باشد تا بتوان گردشگری حلال را به عنوان یکی از اولویت مهم اقتصادی، تحت پوشش قرار داد. در اولین اقدام، نیاز است که زیر‌ساخت‌های فرهنگی در این حوزه توسعه یابد تا بتوان به نحو مطلوب گردشگران به‌ویژه توریست خارجی را پذیرش کرد؛ چراکه برای حضور گردشگر می‌بایست، امور رفاهی گردشگری نیز به شکل مناسبی افزایش یابد.

باید به بحث گردشگری حلال توجه ویژه داشته باشیم، زیرا مناطق آزاد اکثرا در نقاط مرزی واقع شده‌اند و باید بیش از این، از باب زیرساخت‌ها خصوصا زیرساخت‌های گردشگری تقویت گردند، که در صورت اجرایی شدن طرح‌ها و زیرساخت‌های مکفی، مناطق آزاد می‌توانند اقتصاد ایران را با محوریت گردشگری حلال متحول سازند.